روزنامه دنیای اقتصاد: میزان صادرات به یکی از مهم‌ترین بازارهای مقصد کالاهای ایرانی در مدت اخیر، به‌ویژه در دو ماه گذشته، دچار ابهام شده‌است. با وجودی که اختلاف بر سر آمار خام اندکی دور از ذهن‌است، اما اکنون حداقل دو روایت از این مساله وجود دارد.
نخستین روایت که نشانه‌های آن را فعالان اقتصادی از چندی پیش تذکر می‌دادند حاکی از کاهش میزان صادرات غیرنفتی ایران به عراق بود و در نهایت اتاق بازرگانی با ارائه آمار ۷ ماهه صادرات ایران به این کشور از کاهش ۲۷درصدی ارزش صادرات به عراق خبر داد.
دومین روایت را علیرضا پیمان‌پاک، رئیس سازمان توسعه و تجارت ارائه کرده‌است و با اشاره به آمار ۸ماهه صادرات غیرنفتی ایران به عراق در سال‌جاری، از افزایش ۴درصدی ارزش آن خبر داده‌است، اما این اختلاف عملا وجود ندارد و در اظهاراتی خلاف عرف از سوی متولی تجارت کشور با حذف یک قلم کالای صادراتی ایران به عراق که بیشترین سهم را در کاهش ارزش صادرات داشته، محاسبه شده‌است.
یک عدد به دو روایت
در ماه‌های اخیر و از اواخر تابستان سال‌جاری فعالان اقتصادی از ورود دو کشور ترکیه و امارات به بازار عراق و ایجاد جو رقابت میان ایران و این کشورها بر سر بازار عراق خبر دادند. به گفته این فعالان، با ورود پررنگ تاجران ترکیه‌ای و حمایت همه‌جانبه دولت این کشور از بخش‌خصوصی ترکیه برای حضور در بازار عراق، برخی کالاهای ایرانی در خطر حذف از بازار عراق قرار گرفته‌اند. این گفته‌ها در ماه گذشته با انتشار آمار ۷ ماهه تجارت با عراق از سوی اتاق بازرگانی ایران، شکل عددی به خود گرفت. گزارش منتشرشده از سوی این نهاد بخش‌خصوصی با بررسی جزء به‌جزء اقلام صادراتی به عراق در نتیجه کلی اعلام کرد؛ بررسی داده‌های مرتبط با صادرات کالایی بر اساس آمار گمرک ایران حاکی از آن است که طی ۷ ماه نخست سال‌جاری نزدیک به ۵/ ۱۱میلیون‌تن کالا، بدون‌نفت‌خام به ارزش ۰۲/ ۴میلیارد دلار از ایران به عراق صادرشده که نسبت به مدت مشابه سال‌قبل از حیث مقدار، افت حدود ۴۲درصدی و از لحاظ ارزش نیز نزدیک به ۲۷درصد کاهش داشته است.
بنا بر این گزارش ایران طی ۷ ماهه نخست ۱۴۶هزارتن کالا به ارزش ۱۱۲میلیون دلار از کشور عراق وارد کرده که نسبت به مدت مشابه سال‌قبل به لحاظ مقداری کاهش حدود ۸۹درصدی و به لحاظ ارزشی نیز حدود ۸۲درصد کاهش داشته است. درمیان اقلام صادرشده به عراق، تعرفه‌های هشت رقمی مرتبط با میله‌های آهنی و فولادی و سایر مواد معدنی بیشترین تاثیر مثبت در افزایش مقدار صادرات و همچنین میله‌های آهنی و فولادی و شیرخشک صنعتی بیشترین تاثیر مثبت در صادرات به لحاظ ارزشی را داشته‌اند.
از منظر افت مقدار صادرات، دو کالای گاز طبیعی و کلینکر در مجموع با مشارکت منفی ۴۴ واحددرصدی و از منظر افت ارزش صادرات، دو کالای گاز طبیعی و بنزین در مجموع با مشارکت منفی ۷/ ۳۱واحددرصدی، سهم بسزایی در افت ۴۲درصدی مقدار و افت ۲۷درصدی ارزش صادرات غیرنفتی ایران به عراق داشته‌اند. این نکته آخر مطلبی است که سخنان پیمان‌پاک را توجیه می‌کند. سخنانی که از او نقل شده‌است گاز را از اقلام صادراتی ایران فاکتور گرفته و عملکرد تجاری را بدون احتساب کاهش قابل‌ملاحظه گاز ایران اعلام کرده‌است. البته در ادامه سخنان رئیس سازمان توسعه‌تجارت به این مساله اشاره شده‌است. به گفته رئیس سازمان توسعه و تجارت صادرات غیرنفتی جمهوری‌اسلامی ایران به عراق طی ۸ماهه ابتدای سال۱۴۰۱ حدود چهارمیلیارد و ۳۰۰میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال۱۴۰۰ که این آمار چهارمیلیارد و ۱۰۰میلیون دلار بود، رشد حدود ۴درصدی را نشان می‌دهد.
اما در ایراد به این نحو از اعلام اخبار این سوال مطرح می‌شود که؛ آیا در آمار تجاری می‌توان با حذف سلیقه‌ای یک یا چند قلم کالا از فهرست اقلام صادراتی، آمار نهایی تجاری را قابل‌استناد کرد؟
رئیس سازمان توسعه‌تجارت با اشاره به این مطلب که آمار صادرات ایران با احتساب صادرات گاز به عراق ۴میلیارد و ۶۶۵میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال‌قبل ۲۴درصد کاهش را نشان می‌دهد، تاکید کرد: صادرات گاز طبیعی به عراق طی ۸ ماهه سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته به میزان ۶/ ۱میلیارد دلار کاهش داشته است. علاوه بر این مساله آماری که از سوی متولی تجارت کشور اعلام‌شده‌است، بر همان روال حذف گاز از اقلام صادراتی، در مقایسه ۸ ماهه امسال و سال‌گذشته تنها نشان از افزایشی ۳۰۰میلیون دلاری دارد که با توجه به وقوع تورم برای عمده کالاها در سطح جهان، از جمله چندین مورد از اقلام صادراتی ایران به عراق، به سختی رشد صادرات محسوب شود، به‌ویژه اگر به این نکته توجه شود که در این خصوص، ارائه آمار وزنی صادرات ایران به عراق می‌تواند قابل‌توجه باشد.
میزان وزن کالاهای صادرشده می‌تواند نمایی از حجم صادرات را نشان دهد، چراکه محاسبه ارزشی صادرات، تحت‌تاثیر تورم جهانی کم یا زیاد می‌شود و صادرات کالاهای ایرانی نیز از این تورم تبعیت کرده و از نظر ارزشی رشد داشته است. پیمان‌پاک در ادامه با بیان اینکه از مجموع صادرات غیرنفتی ایران به عراق ۳میلیارد دلار مربوط به ۶۲ زیرگروه کالایی صادراتی است، گفت: این میزان نسبت به مدت مشابه سال۱۴۰۰ حدود ۳۶درصد رشد داشته است. همچنین طی مدت مذکور، ۵۴ زیرگروه کالایی به عراق کاهش صادرات داشته‌اند. او ادامه داد: بررسی دقیق‌تر سبد صادرات ایران به عراق نشان می‌دهد از مجموع ۱۰۰ قلم اول کالاهای صادراتی به عراق ۷۰ قلم با رشد صادرات همراه بوده و ۳۰ قلم کاهش صادرات داشته است.