چند سالی هست که تابوهای مربوط به مسائل زنان در حال کمرنگتر شدن هستند و یکی از نتایج مثبت ناشی از آن، شروع فعالیت‌های جدی‌تر در زمینه‌ی سلامت و بهداشت زنان بوده است. از جمله محصولاتی که در چند سال اخیر وارد بازار شده‌اند، اپلیکیشن‌هایی هستند که کمک می‌کنند زنان راحت‌تر دوران قاعدگی، بارداری و شیردهی خود را پشت سر بگذرانند.
اپلیکیشن یک زن یکی از این اپ‌هاست که چند سالی هست شروع به فعالیت کرده و حالا خدمات متنوعی را ارائه می‌دهد. در این مصاحبه به گفت‌و‌گو با «علیرضا رفعتی» هم‌بنیان‌گذار اپلیکیشن یک زن نشستیم تا با سازندگان این اپ بیشتر آشنا شویم و از تلاش‌ها و دستاوردهای این تیم در حوزه زنان بدانیم.
دیجیاتو: خودتان را برای خوانندگان دیجیاتو معرفی کنید و بگویید چند سال است در حوزه اپلیکیشن‌ها فعالیت می‌کنید.
علیرضا رفعتی: من علیرضا رفعتی هستم، ۳۶ سالم است و در دانشگاه در رشته‌ی مهندسی کامپیوتر درس خوانده‌ام. قبل از این که وارد حوزه‌ی IT بشوم چندین سال در حوزه‌ی بازرگانی فعالیت کردم و بعدا با سه نفر از دوستان قدیمی‌ام که الان هم‌بنیان‌گذارهای «یک زن» هستند، یک شرکت در حوزه‌ی سایت و خدمات هاستینگ داشتیم و کار طراحی سایت، خدمات هاستینگ و دیجیتال مارکتینگ انجام می‌دادیم. کم‌کم تصمیم گرفتیم که از آن حوزه خارج شویم و روی پروژه‌ی خودمان کار کنیم که «یک زن» بود.
دیجیاتو: تیم یک زن چه سالی و با چند نفر شروع به کار کرد و در حال حاضر چند نفر هستید؟
ابتدا چهار پنج نفر بودیم و الان حدودا ۱۷ نفریم
علیرضا رفعتی: ما در سال ۹۷ شروع به کار کردیم، ابتدا چهار پنج نفر بودیم و الان حدودا ۱۷ نفریم. ما یک شروع آرام داشتیم چون هنوز از سیستم هاستینگ و طراحی سایت کاملا جدا نشده بودیم. کم‌کم آن را کمرنگتر و یک زن را بزرگتر کردیم تا اینکه کاملا به یک زن پرداختیم.
دیجیاتو: ایده‌ی یک زن چطور شکل گرفت؟ الگوی مستقیمی داشتید؟ اصلا دغدغه اصلی‌تان برای ورود به حوزه زنان چه بود؟
ایده‌ی یک زن، ایده‌ی جدیدی نبود و قبلا در این حوزه کار شده بود اما یک سری پراکندگی وجود داشت.
علیرضا رفعتی: ایده‌ی یک زن، ایده‌ی جدیدی نبود و قبلا در این حوزه کار شده بود اما یک سری پراکندگی وجود داشت؛ مثلا سایت‌هایی بودند که نقش اطلاع رسانی داشتند و در بین اپلیکیشن‌ها هم، اپ‌های پریود ترکر وجود داشتند اما اگر خانمی باردار می‌شد دیگر ارتباطش با اپ قطع می‌شد.
ما یک مقدار به این مسئله انسجام دادیم تا خانمی که دوران قاعدگی را طی می‌کند، وارد دوران بارداری و سپس شیردهی می‌شود و باز به دوران قاعدگی برمی‌گردد بتواند این مسیر را به طور کامل با یک اپلیکیشن طی بکند. از طرفی می‌خواستیم خانم‌ها محیطی داشته باشند تا بتوانند راحت با هم صحبت بکنند و اگر نیاز به متخصص هم داشتند، با توجه به اینکه روند سلامتشان در اپلیکیشن ثبت شده بتوانند با متخصص زنان ارتباط برقرار بکنند.
شروع این ایده از آنجا بود که من با خانمم که باردار بود تصمیم گرفتیم به کیش سفر کنیم. ما دم گیت پرواز فهمیدیم که برای خانم‌های باردار نیاز به مجوز پزشک وجود دارد تا سوار پرواز شود و ما این را نمی‌دانستیم. آنجا مجبور شدیم با چندتا ماما صحبت کنیم تا بفهمیم قضیه از چه قرار است و متوجه شدیم که اطلاعات جامع و کامل به راحتی در دسترس نیست و یک خانم نمی‌تواند این مسیر را کاملا رصد کند.
بعد از آن با دوستانمان یک مقدار در این حوزه بررسی کردیم و متوجه شدیم که ضعف‌هایی وجود دارند و یک سری دیتای کم وجود دارد که می‌توان آن را پوشش داد و به این شکل یک زن شروع شد.
دیجیاتو: با چه میزان سرمایه‌ای شروع به کار کردید؟ آیا سرمایه گذار داشتید یا با هزینه شخصی شروع به کار کردید؟
ما سرمایه‌گذار نداشتیم و هنوز هم نداریم
علیرضا رفعتی: ما سرمایه‌گذار نداشتیم و هنوز هم نداریم. کار را کاملا با سرمایه‌ای که از قبل داشتیم شروع کردیم. پایه‌ی درآمد ما از هاستینگ و طراحی سایت بود که تا زمانی به کمک ما آمد، بعد از آن فقط درآمد خود یک زن بود. اوایل خیلی سخت بود. شاید اینکه آرام شروع به کار کردیم به این دلیل هم بود که سرمایه‌ی زیادی نداشتیم اما کم کم که فعالیت یک زن شروع شد، یک سری منابع درآمدی ایجاد شد که کمک کرد تا به شرایط الان برسیم. اینستاگرام یک زن، فعال بود و مقداری درآمد از آنجا داشتیم بعد مشاوره و بخش‌های دیگر هم راه افتادند.
در حقیقت رقمی که با آن شروع کردیم، رقم خاصی نبود زیرا در ابتدا بیشتر کارها را خودمان انجام می‌دادیم پس نیروی کار خاصی نداشتیم و از طرفی هم برای خودمان حقوق خاصی در نظر نگرفته بودیم. یک نفر از دوستان کار بک‌اند را انجام میداد، من کار ارتباط با متخصص‌ها را انجام میدادم و یکی دیگر از دوستان کار محتوا را . اگر منابعی تامین می‌شد برای توسعه‌ی اینستاگرام و جذب تیم اپلیکیشن از آن استفاده می‌کردیم. رقم مشخصی ندارم که بگویم، بیشتر می‌توان گفت توانایی‌های خودمان و حقوقی که پرداخت نمی‌کردیم سرمایه‌گذاری ما در ابتدای کار بود.
دیجیاتو: اگر خاطرتان باشد زمانی حتی اسم بردن از Period Tracker هم تابو محسوب می‌شد. آیا امروز هم شرایط به همین صورت است یا از نظرتان دیدگاه‌ها تغییر کرده است؟
مواردی که در زمینه‌ی سلامتی خانم‌ها وجود دارد به آقایان هم ربط پیدا می‌کند
علیرضا رفعتی: می‌شود گفت که با سرعت خوبی در حال تغییر است زیرا هم ما و هم دیگر دوستانی که در این زمینه کار می‌کنند داریم سعی می‌کنیم که این قضیه را جا بیندازیم اما داستان این است که این مسئله فقط به سطح آگاهی خانم‌ها نیاز ندارد؛ زیرا مواردی که در زمینه‌ی سلامتی خانم‌ها وجود دارد به آقایان هم ربط پیدا می‌کند. بنابراین باید این مسئله از حالت تابو خارج شود تا همه بتوانند برای حفظ سلامتی خودشان هم این اطلاعات را داشته باشند. ما داریم سعی خودمان را می‌کنیم و امیدوارم که موفق شده باشیم.
دیجیاتو: شما وقتی وارد بازار شدید که نمونه‌های ایرانی تقویم قاعدگی وجود داشتند، ویژگی که در ابتدای کار بین شما و رقبایتان تمایز ایجاد کرد چیست؟
علیرضا رفعتی: مسیری که ما طی کردیم این بود که پیش از لانچ شدن محصول، پیج اینستاگرام بالا آمد و بر اساس نیاز‌هایی که از تعامل با کاربر در پیج اینستاگرام دیدیم، اپ را طراحی کردیم. کاربر می‌آمد، سوال می‌پرسید و دایرکت میداد و بر همین اساس یک سری دیتا بیرون آمد که محصول بر اساس این دیتا طراحی شد. وقتی محصول آماده شد و در همان پیج اینستاگرام به کاربرها ارائه دادیم و چون بر اساس نیازهای خودشان بود، برایشان جذاب بود و از آن استفاده کردند.
مثلا مسئله‌ای که بر سر مشاوره با ماما و متخصص وجود داشت حل شده بود و می‌توانستند راحت و بدون اینکه کسی اطلاعاتشان را ببینند با متخصص ارتباط بگیرند. یک سری ابزارها در بخش پریود ترکر و محاسبه‌ی تخمک‌گذاری در اپ وجود داشت که کار را راحت کرده بود. چون قبل از آن از ما در اینستاگرام سوال می‌پرسیدند و ما برای پاسخ به این سوال‌ها ابزار تهیه کردیم و به همین دلیل مورد اقبال کاربران قرار گرفت.
دیجیاتو: یک زن چطور درآمدزایی می‌کند؟ آیا فکر می‌کنید فرهنگ صرف هزینه برای اپلیکیشن‌ها در میان کاربران شما جا افتاده؟ می‌توانید از آمار و ارقام یک زن در این زمینه به ما بگویید؟
علیرضا رفعتی: روش‌های درآمدزایی به جز اینستاگرام، پرداخت‌های کاربران برای اپلیکیشن است. فرهنگ پرداخت نسبت به قبل خیلی بهتر شده؛ یک بخشی از ٖآن به خاطر همین مسائل و مشکلات کرونا است که پیش آمد و یک مقدار فرهنگ خرید اینترنتی رواج پیدا کرد. به جز این، اگر یک بار سرویس خوبی دریافت کنند دوباره از آن استفاده می‌کنند.
بیشترین مسئله‌ای که شاید در فرهنگ پرداخت نیاز به کار کردن داشته باشد این است که فرهنگ استفاده از اشتراک خیلی مشخص نشده و با توجه به مشکلاتی که در سیستم بانکی وجود دارد، اگر کسی بخواهد اشتراکش را تمدید کند باید هر ماه هزینه پرداخت کند و امکان این وجود ندارد که یک مکانیزم اتوماتیک این کار را بکند و کاربر نخواهد خودش درخواست تمدید بدهد.
در کل شرایط بهتر شده و کاربرها متقاعد شده‌اند که اگر می‌خواهند خدماتی بگیرند، این خدمات الزاما رایگان نیست. ما در اینستاگرام این تجربه را داشتیم که کاربر می آمده و می‌گفته که چه خبر است؟ قرار است یک متخصص زنان و زایمان جواب سوال بدهد، چرا جواب نمی‌دهید؟ و ما توضیح می‌دادیم که این فقط یک پیج اینستاگرام نیست و مجموعه‌ای است که ۱۷، ۱۸ نفر در آن کار می‌کنند. ما داریم هزینه‌ی نیروی انسانی، اجاره و ... را می‌دهیم و دوستانی که این خدمات را به ما می‌دهند، به عنوان شغلشان این کار را می‌کنند، مثل نانوایی که نان می‌پزد یا کارهای دیگر و آن‌ها هم باید از این راه کسب درآمد داشته باشند.
معمولا وقتی این توضیحات را می‌دادیم، کسی نبود که باز هم بگوید نباید هزینه دریافت شود. اگر این توضیحات گفته بشود کاربرها هم آشنا می‌شوند. فکر می‌کنم یک مقدار دیتای جامعه‌ی کاربرها از پشت یک اپلیکیشن درست نیست و فکر می‌کنند یک نفر در خانه نشسته و اپلیکیشن ساخته و نمی‌دانند چقدر دغدغه، هزینه و مسائل دیگر پشت آن هست.
درباره‌ی آمار هم اگر بخواهم تعداد نصب را بگویم، ما بالای ۴۰۰ هزار نصب داریم اما تعداد مواردی که اشتراک می‌خرند یا سوال می‌پرسند بسیار نوسان دارد و نمی‌توانم دیتای دقیقی در این باره بگویم.
دیجیاتو: اگر بخواهید به بزرگترین مشکل فعلی اپلیکیشن‌های حوزه زنان اشاره کنید، از چه چیزی نام می‌برید؟ به طور مثال عدم حمایت دولت جزو چالش‌هایتان نبوده؟
علیرضا رفعتی: یکی شاید همان تابوی غلطی است که وجود دارد و کار را سخت می‌کند. باید سطح آگاهی بالا برود و در سوالات قبلی هم گفتم، الزاما این مسئله مربوط به خانم‌ها نیست و به آقایان هم مربوط می‌شود. مثلا وقتی درباره‌ی بهداشت جنسی صحبت می‌کنیم فقط مشکلات حوزه‌ی زنان نیست، دو طرف درگیر می‌شوند و شاید در آینده برای بچه‌شان مشکل ایجاد شود. این قضیه باید بیشتر فرهنگ‌سازی شود که خانم‌ها نگران این نباشند که یک اپ پریود ترکر روی گوشی‌شان دارند یا اگر سوالی دارند و می‌خواهند از متخصص بپرسند، بتوانند راحت سوالشان را بپرسند. چون یک مقدار در بستر فرهنگی این مسئله‌ی خاصی بوده و فضا هم بسته بوده، اگر این مسئله جا بیفتد برای همه مفید خواهد بود.
راستش را بخواهید ما حمایت خاصی ندیده‌ایم.
راستش را بخواهید ما حمایت خاصی ندیده‌ایم. در یکی دوتا از نمایشگاه‌هایی که بودیم، دوستانی از بخش زنان دولت آمده بودند، کارت می‌گرفتند و می‌گفتند حتما حمایت می‌کنیم اما اتفاق خاصی نیفتاد. مسئله این است که این اطلاعات و آگاهی نداشتن دارد هزینه‌ی وحشتناکی را به سیستم تحمیل می‌کند؛ هم از نظر وضع سلامتی و اتفاقاتی که می‌بینیم می‌افتد و هم از نظر اینکه الان کل کشور تمایل به افزایش فرزندآوری دارد.
الان افراد زیادی هستند که می‌خواهند فرزند داشته باشند اما اطلاعات صحیحی ندارند، نیاز به راهنمایی‌های ساده و دیتای درست دارند. اگر روی این دیتا کار بشود حداقل آن طیفی که می‌خواهند بچه‌دار شوند اما به خاطر نداشتن اطلاعات دارند از این نعمت محروم می‌شوند، صاحب فرزند خواهند شد. شاید برای کسانی که تصمیم به فرزندآوری ندارند، نیاز به اقدامات حکومتی باشد تا نظرشان تغییر کند و این تمایل را داشته باشند اما حمایت کردن از مجموعه‌هایی مثل ما کمک می‌کند حداقل کسانی که می‌خواهند این اتفاق برایشان بیفتد، زودتر و راحت‌تر صاحب فرزند شوند.
دیجیاتو: به جز اپلیکیشن، یک بلاگ هم دارید که در جهت آگاهی بخشی فعالیت می‌کند. به نظرتان در این زمینه چقدر اثرگذار بوده‌اید؟ آمار و ارقامی از این موضوع دارید؟
علیرضا رفعتی: ما قبل از اینکه فاز اپلیکیشن را انجام بدهیم، خیلی روی بلاگ فعال بودیم. بعد از اینکه اپلیکیشن و اینستاگراممان فعال‌تر شدند احساس کردیم که شاید رسانه‌ای که از طریق آن می‌توانیم راحت‌تر با کاربر در تماس باشیم، این دوتا هستند. به همین علت تصمیم گرفتیم محتوا را از این طریق به کاربر برسانیم و توی اینستاگراممان پست و مباحث آموزشی هست و مقالات بلاگ را هم بیشتر به اپلیکیشن منتقل کردیم که در آنجا راحت‌تر می‌توانند در گوشی شان ببینند. آن بلاگ کار خود را می‌کند اما با توجه به ترندی که الان در کاربرهای ما وجود دارد، اینستاگرام و فضای اپلیکیشن‌مان برایشان جذاب‌تر است.
دیجیاتو: به نظرتان جامعه زنان کشورمان به غیر از مواردی که پوشش می‌دهید، چه نیازهای دیگری دارند که اپلیکیشن‌ها قادر به برطرف کردنشان هستند؟
علیرضا رفعتی: با توجه به اینکه ما هم وقتمان کم بوده و هم نمی‌خواستیم تمرکزمان را ببریم روی فضاهای دیگر، خیلی دیتای دقیقی در زمینه‌ی بقیه‌ی نیازها نداشته‌ایم اما مسلما موارد دیگری هست که بشود روی آن‌ها کار کرد و اختصاصی برای خانم‌ها باشد. خیلی از اپلیکیشن‌ها و موارد مختلف هست که برای کل جامعه طراحی شده اما موارد کمی هستند که به صورت اختصاصی برای خانم‌ها باشند. به نظرم جای کار زیاد هست اما ما بررسی دقیقی نکردیم که مثلا بگویم این چهارتا ایده هست که بشود شروعشان کرد.
دیجیاتو: اپلیکیشن‌تان را برای iOS منتشر نکرده‌اید. این موضوع دلیل خاصی داشته؟ آیا در آینده برنامه‌ای برای انتشار اپ iOS دارید؟
علیرضا رفعتی: ما برای iOS تست کردیم و یک اپلیکیشن هم برای بالا آوردیم اما روی خود اپ استور مشکلاتی وجود داشت و باید مسیر را عوض می‌کردیم که درگاه را متوجه نشوند و این‌ها. به خاطر همین از اپ استور حذف شد و در استورهای ایرانی هم خیلی از استورها از کاربر هزینه‌ای می‌گیرند و کاربر برای اینکه اپلیکیشن ما را ببیند باید اول هزینه‌ای پرداخت کند. به همین علت مثل خیلی جاهای دیگر نسخه‌ی PWA (وب اپلیکیشن پیش‌رونده) را شروع کردیم و کاربرهایمان روی iOS نسخه‌ی تحت وب دارند.
دیجیاتو: کرونا تقریبا روی همه کسب و کارها اثراتی گذاشت. در مورد یک زن چطور بوده؟ آیا در دوران قرنطینه متوجه تغییرات محسوسی در آمار تعامل کاربران شده‌اید؟
علیرضا رفعتی: بله، مثل همه‌ی کسب و کار، از خریدهای آنلاین تا بقیه‌ی موارد. یک مقدار سبک رفتار مردم تغییر کرد و احساس کردند شاید یک سری خدمات را بتوانند با همان کیفیت در خانه دریافت کنند و نیاز به مراجعه‌ی حضوری نداشته باشند. این برای ما هم در مسیر رشد درآمدی و هم در مسیر رشد کاربری تاثیر خودش را نشان داد و در این دوران در هر دو مسیر رشد خوبی داشتیم که کاملا محسوس بود. شاید یکی از دلایلش مسئله‌ی قرنطینه بود و اینکه کاربران می‌خواستند شرایط و امکاناتی که می‌توانند از منزل هم حس بکنند را یک بار ببینند چطور است، نیازشان را برطرف می‌کند یا نه؟
دیجیاتو: از برنامه‌های آینده یک زن برایمان بگویید. آیا قصد دارید فعالیت‌تان را در همین حوزه بیشتر کنید یا سراغ حوزه‌های دیگر بروید؟
شاید کرونا یک مقدار از نظر درآمدی و کاربری به ما کمک کرد اما از نظر اجرایی کمی برای ما سخت شد.
علیرضا رفعتی: فکر می‌کنم که ما برای یک زن خیلی پلن‌های دیگری در همین حوزه داریم که هنوز عملی نشده و طبق برنامه‌ای که داریم به مرور در حال عملی شدن است. شاید کرونا یک مقدار از نظر درآمدی و کاربری به ما کمک کرد اما از نظر اجرایی کمی برای ما سخت شد.
با اینکه همه دورکار شدند، تعاملات انجام شد اما بسیاری از کارها برای ما سخت‌تر انجام شد و کمی از برنامه‌مان عقب افتادیم. فکر می‌کنم فعلا در همین حوزه فعالیت کنیم و پلن‌های تکمیلی که در همین حوزه داریم را انجام بدهیم. در حال بررسی هم هستیم برای موارد حوزه‌های جانبی اما فکر می کنم فعلا تمایل تیم روی این باشد که اول سهم بازار بیشتری از این حوزه بگیریم و بعدا شاید موارد دیگر را اجرا کنیم. سعی می‌کنیم آپدیت‌ها هم منظم‌تر شوند و کاربرها کاملا پیشرفت برنامه را احساس کنند.
