آب و هوای این روزهای کشور به طرز عجیبی تغییر کرده است؛ آن هم وسط تابستان! این تغییر ناگهانی باعث ایجاد خسارت‌های جانی و مالی بسیاری از چهارشنبه گذشته تا اواسط این هفته شد. برای بررسی بیشتر این پدیده به سراغ دکتر «صادق ضیائیان»، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا رفتیم و با او درباره اتفاقات اخیر گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
سر و کله این ابرها وسط تابستان از کجا پیدا شده است؟
صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران: اتفاقی که امسال افتاد، پدیده نادری بود، اما هر ساله بارش‌های مونسون از جنوب شرق کشور در استان‌های سیستان و بلوچستان و هرمزگان اتفاق می‌افتد و گاهی اوقات تا استان‌های کرمان و فارس ادامه پیدا می‌کند. امسال این باد پهنه وسیعی را دربرگرفت و تداوم داشت. علت این اتفاق، تقویت این بادها از سمت شبه‌قاره هند بود. می‌دانیم که بادهای مونسونی از اقیانوس هند به شبه‌قاره هند و کشورهای اطراف می‌وزد و به سمت ایران نیز حرکت می‌کند.
این بادها رطوبت زیادی را از دریای عمان، اقیانوس هند و خلیج فارس وارد جنوب کشور می‌کند و امسال دیدیم که حتی استان‌های کرمان، فارس، یزد، اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد و حتی خوزستان را در برگرفت و وارد تهران نیز شد. این بارش‌های رگباری در مدت زمان بسیار کوتاه با بارش سنگینی همراه است که همانطور که دیدیم، همه جای کشور حتی حوضه‌های خشک نیز پر آب شد.
چرا با اینکه در زمستان با بارش بیشتری مواجه هستیم، باران تابستانی تبدیل به سیل می‌شود و خسارت بیشتری از باران زمستان ایجاد می‌کند؟
این اتفاق چند دلیل دارد. دلیل اول، طبیعت، اقلیم و زیرساخت کشور است که طوری ساخته شده است که در زمستان‌ها آسیبی به آن نرسد. اما در تابستان که فصل ساخت و ساز و تفریح است، چنین آسیب‌هایی به مراتب بیشتر اتفاق می‌افتد. عموم مردم در این فصل به مسافرت و تفریح خود می‌پردازند و مخاطرات طبیعی را جدی نمی‌گیرند. برای مثال، اتفاقی که در استهبان، استان فارس افتاد. بارش‌های مونسونی بارش‌های سیل‌آسایی هستند که بیشتر اوقات بعد از یک روز آفتابی رخ می‌دهد و در عرض چند ساعت، هوا ابری می‌شود و بارش آغاز می‌شود.
دلیل دوم، حجم بارش زیاد در مدت زمانی کم است که به اصطلاح در علم هواشناسی می‌گوییم، شدت-مدت بارش زیاد است. در زمستان می‌بینیم که بعضی روزها از صبح تا شب بارش داریم، اما حجم این بارش‌ها کم است. به علاوه، این باران‌ها با حجم زیادی که دارند، فرصت نفوذ به خاک پیدا نمی‌کنند و منجر به آب‌گرفتگی معابر و رودخانه‌ها می‌شود.
چه جاهایی در معرض آسیب بیشتری هستند؟
نکته‌ای که هم مردم و هم مسئولین مربوطه باید رعایت کنند این است که حتی اگر مسیل‌ها و معابر آب برای چندین سال خشک باشند، باز هم آب در آن‌ها جاری می‌شود. این معابر به طور طبیعی و در طی هزاران سال برای جاری شدن آب طراحی شده‌اند و در هر زمانی امکان بازگشت آب به آن‌ها وجود دارد. ساخت و ساز در حریم معابر آب و بستر طبیعی رودخانه به هیچ وجه نباید انجام شود و این مناطق باید در طبیعت حفظ شوند، در غیر این صورت، شاهد آسیب‌های بیشتری خواهیم بود.
به عنوان یک شهروند، برای جلوگیری از آسیب بیشتر چه کارهایی باید انجام دهیم؟
لطفا هشدارهای هواشناسی را قبل از هر اقدامی به سفر و تفریح جدی بگیرید. پیش‌بینی‌های هواشناسی را از منابع رسمی، رسانه ملی و سایر رسانه‌های معتبر دنبال کنید. گاهی اوقات ممکن است هشدارهایی صادر کنیم و اتفاقی نیفتد، اما می‌تواند بسیار خطرآفرین باشد. ممکن است با وجود این هشدارها چندین بار سفر کرده باشید و اتفاقی نیفتاده باشد، اما همان یک باری که اتفاقی می‌افتد، می‌تواند به قیمت جان شما تمام شود.
برای مثال، ممکن است شما چندین بار در منطقه سبقت ممنوع، سبقت گرفته باشید و تصادفی نکرده باشید، اما در هر صورت احتمال خطر در آن منطقه وجود دارد و چنین هشدارهایی الکی نیست. از محلی که هشدار آب و هوایی برای آن صادر شده است، باید فاصله گرفت، حتی اگر اتفاقی رخ ندهد.
این روزها دیدیم که برخی از افراد حتی با وجود مشاهده سیل و تمنای سایر مردم برای کمک به آن‌ها، آن را نادیده گرفتند و دچار تبعات این بلا شدند. در چنین شرایطی، بهتر است افرادی که در مسافرت هستند، هشدارهای افراد محلی را جدی بگیرند؛ از آنجایی که آن‌ها سالیان سال است در آن مناطق زندگی می‌کنند و با آن آشنا هستند.
شما تا امروز برای جلوگیری از آسیب بیشتر چه کارهایی انجام داده‌اید؟
کار ما در مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا، صدور هشدارهای جوی است که از رسانه ملی تا رسانه‌های مکتوب و حتی از طریق پیامک به مردم این مناطق هشدار دادیم. اما بیشتر مردم ترجیح می‌دهند که این هشدارها را نادیده بگیرند و به سفر و تفریح خود در مناطق پرخطر بپردازند. چنین اتفاقاتی بلای طبیعی است و بسیاری از کشورهای دنیا حتی کشورهای توسعه یافته درگیر آن می‌شوند و خسارت‌های بسیاری به آن‌ها وارد می‌شود. در چنین شرایطی، تنها راه آسیب ندیدن، پیشگیری است.
خواهشی که از مردم دارم این است که اخبار را از منابع موثق دریافت کنند و شایعات را باور نکنند. امروز می‌بینیم که در شبکه‌های اجتماعی برخی برای جذب مخاطب شایعاتی را بدون در نظر گرفتن تبعات آن پخش می‌کنند. متاسفانه عموم مردم این شایعات را می‌شنوند و به هشدارهای هواشناسی بی‌اعتماد می‌شوند. از مردم خواهش می‌کنم برای دریافت اخبار موثق هواشناسی به سایت رسمی هواشناسی و سایر رسانه‌های معتبر کشور مراجعه کنند.»
