کد اقتصادی چیست؟ شماره اقتصادی که در اصطلاح با نام کد اقتصادی شناخته می‌شود پس از طی مراحلی که طبق قانون وضع شده توسط اداره‌ی دارایی در مرکز استان‌ها و شهرستان‌ها برای اشخاص حقیقی و حقوقی صادر می‌شود. به عبارت دیگر هر شرکت نیاز به یک کد اقتصادی دارد. این کد نحوه‌ی عملکرد یک شرکت (خدمات – خرید و فروش) را که در قراردادها و فاکتورها ذکر می‌شود مشخص می‌کند. اخذ این کد برای شرکت‌ها اجباری است.
اخذ کد اقتصادی برای چه کسانی ضروری است؟
اخذ کد اقتصادی همراه با ثبت شرکت و اخذ کارت بازرگانی برای اشخاصی که به فعالیت‌های اقتصادی و تجاری می‌پردازند، ضروری است؛ بنابراین با توجه به مقررات مربوط واحدهای ذی‌صلاحِ وزارت امور اقتصادی و دارایی اقدام می‌شود.
کد اقتصادی فعلی 12 رقمی است که موجب بهبود سیستم مالیاتی و دریافت مالیات شده است؛ مراحل دریافت کد اقتصادی جدید در ادامه بیان می‌شود.
۱. اشخاص مکلف به دریافت کد اقتصادی: کلیه‌ی اشخاص حقوقی که به امر توزیع هر نوع کالا و کارهای خدماتی، تولیدی، مونتاژ و واردات و صادرات اشتغال دارند و همچنین کلیه‌ی اشخاص حقیقی که در امور فوق‌الذکر فعالیت دارند و دارای مجوز کسب و کار از مراجع مربوطه یا دارای محلی برای فعالیت تجاری هستند، صلاحیت دریافت کد اقتصادی را دارند.
۲. مجوز فعالیت تجاری: مجوز فعالیت، سندی است که طبق آن فعالیت هر شخصی از طرف وزارت بازرگانی یا سایر مراجع ذی‌صلاح مربوطه تأیید شده باشد. مثلا گواهی فعالیت صنعتی (کارگاه یا کارخانه) از طرف وزارت صنایع، مجوز داروخانه‌ها از طرف وزارت بازرگانی، فعالیت مرغداری از طرف جهاد، پروانه‌های کسب و کار صادره از طرف اتحادیه‌های صنفی، و معرفی‌نامه‌های سازمان برنامه و بودجه برای پیمانکاران همگی از نمونه‌های مجوز فعالیت هستند.
۳. محل فعالیت تجاری: محل فعالیت تجاری به واحدی اطلاق می‌شود که آن محل از طرف مراجع قانونی دیگر و از طرف شهرداری به‌عنوان محل فعالیت اقتصادی شناخته شده و فعالیت مربوطه در آن با جواز کسب یا بدون جواز قابل انجام است. مانند دفتر پیمانکاری یا واسطه‌های شغل‌های مشابه که اینگونه فعالیت نیاز به مجوز ندارد و داروخانه‌ها یا برخی دیگر از مشاغل که محل فعالیت آنها الزاما با مجوز کسب است. محل فعالیت به‌صورت اجاره‌ی قطعی در اختیار مؤدی قرار می‌گیرد.
۴. رسید بانکی: واریز مبلغ به فیش بانکی به حساب ۵۲۳ خزانه نزد یکی از شعب بانک ملی در کلیه‌ی شهرها از طرف مؤدی.
۵. پرینت مربوط به کد اقتصادی: برگه‌ی پرینت کامپیوتری که قبل از صدور کارت دریافت می‌شود شامل کلیه‌ی اطلاعات مربوط به مؤدی اعم از اطلاعات هویتی و مالیاتی است که توسط مأمورین پست به‌عنوان رسیدی از طرف مؤدی در پرونده‌ی وی لحاظ و بایگانی خواهد شد.
کارت اقتصادی اشخاص حقیقی
از نظر رنگ و شکل و مندرجات کارت جدید با کارت‌های قبلی تفاوت خواهد داشت که علاوه بر عکس ۳*۲ مؤدی، نام و نام خانوادگی، کد اقتصادی، نشانی محل فعالیت تجاری و کد حوزه‌ی مالیاتی مؤدی در آن ذکر خواهد شد.
کارت اقتصادی اشخاص حقوقی
تغییرات مربوط به اشخاص حقیقی در کارت اشخاص هم وجود دارد البته با این تفاوت که عکس ندارد و نوع شخص حقوقی هم ذکر خواهد شد و با هماهنگی با خدمات کامپیوتری صدور کارت اشخاص حقوقی به‌صورت لیزری خواهد بود.
وظایف مؤدی
۱. مدارک لازم برای اشخاص حقیقی: مدارک مربوطه عبارت از فرم اطلاعات هویتی، کپی شناسنامه، اصل و کپی فیش بانکی، مجوز فعالیت یا سند محل فعالیت تجاری (رسمی- غیر رسمی) و عکس 3*2 در صورت داشتن کد اقتصادی درج شماره‌ی آن پشت عکس در غیر این‌صورت درج مشخصات سجلی پشت آن و همچنین فتوکپی کارت اقتصادی یا فیش کامپیوتری برای دارندگان کد اقتصادی به ضمیمه به حوزه‌ی مالیاتی تحویل می‌شود.
۲. مدارک لازم برای اشخاص حقوقی: این مدارک شامل فرم اطلاعات هویتی مربوطه، آگهی تأسیس در روزنامه رسمی و فیش بانکی و فتوکپی کارت اقتصادی یا فیش کامپیوتری برای دارندگان کد اقتصادی اشخاص حقوقی نیاز به عکس ندارد.
۳. نحوه‌ی تقاضای کد اقتصادی: مؤدی مالیاتی با بررسی شرایط ذکر شده در اطلاعیه‌ی منتشره در روزنامه‌های کثیرالانتشار و دستورالعمل اجرای ماده‌ی ۸۵ قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین، در صورت واجدالشرایط بودن پس از تکمیل فرم اطلاعات هویتی مربوطه از روزنامه که با تکمیل کپی فرم نمونه و سپس الصاق یک قطعه عکس بر روی فرم هویتی به همراه سایر مدارک به حوزه‌ی مالیاتی ذی‌ربط تحویل نموده و رسید دریافت می‌کند. پس از رسیدگی حوزه، به مدارک ناقص کد اقتصادی تخصیص نمی‌گیرد و مدارک و فیش بانکی مسترد نخواهد شد. در مورد اشخاص حقوقی نیز همانند اشخاص حقیقی عمل می‌شود فقط تنها وجه تفاوت آن این است که درصورت داشتن تغییرات باید فرم تغییرات اطلاعات هویتی نیز از طرف مؤدی تکمیل شود. تشکیلات قانونی نیز درصورتی که دارای ذی‌حساب مستقل و مورد تأیید امور ذی‌حساب‌ها باشند می‌توانند با مراجعه به حوزه‌ی مالیاتی مربوطه درخواست کد اقتصادی نمایند.
مراحل دریافت کد اقتصادی فعلی (۱۲ رقمی) چیست؟
برای دریافت کد اقتصادی باید ۲ ماه بعد از ثبت شرکت و اخذ کارت بازرگانی با داشتن معرفی‌نامه یا وکالتنامه به اداره‌ی دارایی محل فعالیت خود مراجعه و نسبت به دریافت کد اقتصادی و تعیین حوزه‌ی مالیاتی اقدام کنید. مدارک مورد نیاز عبارتند از:
- دریافت و تکمیل دفترچه از خدمات اداره‌ی دارایی؛
- دریافت فرم‌های مربوطه و تکمیل آنها (واحد ثبت و شناسایی اداره‌ی دارایی)؛
- کپی شناسنامه و کپی کارت ملی همه‌ی اعضای هیئت مدیره؛
- آگهی تأسیس شرکت و تغییرات ثبتی در دو نسخه؛
- کپی اساسنامه‌ی شرکت؛
- کپی اظهارنامه یا شرکتنامه و تقاضانامه در شرکت‌های غیر سهامی؛
- کپی آگهی روزنامه رسمی و تغییرات آن؛
- کپی پروانه‌ی بهره‌برداری یا مجوز تأسیس در صورت موجود بودن؛
- کپی سند مالکیت اقامتگاه قانونی شرکت که در آگهی تأسیس قید گردیده در صورت استیجاری بودن کپی قرارداد اجاره که به تأیید واحد مالیاتی محل وقوع ملک رسیده باشد؛
- نامه‌ی شروع یا عدم شروع به فعالیت و کپی آن بعد از ثبت دبیرخانه؛
- پرداخت مالیات حق تمبر به اداره‌ی دارایی؛
- سایر مدارک درخواستی.
مراحل اخذ کد اقتصادی جدید چیست؟
- به سایت سازمان امور مالیاتی مراجعه کنید.
- گزینه‌ی ثبت نام الکترونیکی کد اقتصادی در منوی سمت راست صفحه را انتخاب و روی گزینه‌ی ورود به سامانه کلیک کنید.
- گزینه‌ی سامانه‌ی پیش ثبت نام کد اقتصادی را از صفحه انتخاب کنید.
- ورود اطلاعات اولیه‌ی درخواستی در سایت و ذخیره‌ی آنها.
- پس از طی مراحل در صورت صحیح بودن آدرس و کد پستی و اطلاعات مربوطه بعد از مدتی رمز و کد کاربری از سوی امور مالیاتی برای‌تان ارسال می‌شود.
- پس از دریافت آن (رمز وکد کاربری) مراحل ۱ و ۲ را مجددا تکرار کنید و سپس مرحله‌ی ۷ را انجام دهید.
- بعد از طی مراحل ۱ و ۲ در پنجره‌ی باز شده بر روی متن سامانه‌ی ثبت‌نام کد اقتصادی کلیک کنید و مطابق اطلاعات خواسته شده و طبق اسناد و مدارک ثبتی آن را تکمیل و ذخیره کنید.
- در این مرحله که مرحله‌ی پایانی ثبت‌نام کد اقتصادی است در صورتی‌که ایراد خاصی در ورود اطلاعات نباشد کد اقتصادی جدید برای شما صادر می‌شود.
- برای کسب اطلاع از وضعیت ثبت‌نامی کد اقتصادی خود، هر از گاهی یکبار مراحل ۱ و ۲ را انجام دهید با انتخاب گزینه‌ی پیگیری سریع وضعیت ثبت‌نام کد اقتصادی و با وارد کردن رمز و کد کاربری خود از آخرین وضعیت کد اقتصادی مطلع می‌شوید و در صورت وجود اخطار یا اعلام خطا توسط سامانه نسبت به رفع آن اقدام کنید.
الف. اشخاص مکلف به اخذ کد اقتصادی
- کلیه‌ی اشخاص حقوقی که به امر تولید، توزیع هر نوع کالا، تولید و مونتاژ و همچنین کارهای خدماتی اشتغال دارند؛
- کلیه‌ی اشخاص حقیقی که به امر تولید، توزیع هر نوع کالا، تولید و مونتاژ و همچنین کارهای خدماتی اشتغال دارند و دارای جواز کسب‌وکار از مراجع مربوطه یا دارای محلی برای فعالیت تجاری هستند؛
- کلیه‌ی اشخاص موضوع بندهای ۱-۲-۴ ماده‌ی ۲ قانون مالیات‌های مستقیم اسفندماه ۶۶.
تبصره‌ی ۱: شعبات یا ادارات تابعه‌ی اشخاص مذکور در بندهای ۳ و ۱ الف این دستورالعمل در تهران و سایر شهرستان‌ها موظف به استفاده از کد اقتصادی مختص به وزرارتخانه، مؤسسات، نهادها و… حسب مورد است.
تبصره‌ی ۲: منظور از پروانه‌ی کسب‌وکار از مراجع ذی‌ربط، کلیه‌ی جوازهای کسب یا کار صادره از اتاق صنایع و معادن و بازرگانی، اتحادیه‌های صنفی، وزارتخانه‌ها و سایر مراجع ذی‌صلاح است.
ب. اشخاص غیر مکلف به اخذ کد اقتصادی
- مساجد و تکایا؛
- اشخاص حقیقی که به فعالیت هنری از قبیل فیلم‌سازی و فعالیت‌های مرتبط، طراحی، خطاطی، نقاشی، ترجمه‌ی کتاب، گرافیک، ویراستاری، و نویسندگی اشتغال دارند؛
- اشخاص حقیقی که به فعالیت پیمانکاری اشتغال دارند و شرایط مذکور در بند ۲ الف طبق دستورالعمل را ندارند به شرط آنکه ارزش پیمان یا مبلغ دریافتی کل پیمان‌های آنها در یک‌سال شمسی از مبلغ ۵۰ میلیون ریال بیشتر نباشد.
ج. تکالیف اشخاص ذی‌ربط
کلیه‌ی اشخاص حقوقی که در این دستورالعمل مکلف به ارائه‌ی کپی صفحه‌ی اول شناسنامه، کپی سند اجاره یا سند مالکیت حسب مورد و کپی جواز کسب‌وکار از مراجع ذی‌صلاح و همچنین قبض بانکی مبنی بر واریز مبلغ ۵۰۰۰ ریال به حساب جاری مربوطه به حوزه‌ی مالیاتی ذی‌ربط مراجعه و نسبت به اخذ کد اقتصادی اقدام می‌کنند.
تبصره‌ی ۱: جواز کسب‌وکار اشخاص حقیقی صادره از مراجع ذی‌صلاح باید در سال جاری صادر یا تجدید یا تمدید شده باشد و در غیر این‌صورت بایستی اعتبار جواز کسب‌وکار از سوی مراجع صادرکننده‌ی ذی‌صلاح در سال جاری مورد تأیید واقع شود و در صورتی‌که اشخاص حقیقی فاقد جواز کسب و کار ولی دارای محل کسب باشند، باید اشتغال به کار فرد متقاضی توسط ممیز حوزه‌ی مالیاتی ذی‌ربط مورد تأیید قرار گیرد.
کلیه‌ی اشخاص حقوقی موضوع الف-۱ این دستورالعمل و کلیه‌ی اشخاص حقیقی موضوع بند الف-۲ دستورالعمل مذکور موظفند برای عرضه و فروش کالا یا خدمات از صورت‌حساب فروش کالای منتشره در جراید کثیرالانتشار کشور از طرف وزارت امور اقتصادی و دارایی استفاده کنند و کد اقتصادی فروشنده را چاپ و در صورت‌حساب‌های صادره شماره‌ی اقتصادی خریدار را درج کنند.
هرگونه از اشخاص موضوع بند ج-۳ این دستورالعمل مجازند علاوه بر مندرجات اعلام شده در فرم نمونه‌ی صورت‌حساب، متناسب با نوع فعالیت و نیازهای خود هرگونه اطلاعاتی را به‌صورت ستون، ردیف یا مطلب به صورت‌حساب فرد اضافه کنند و انتخاب اندازه‌ی ابعاد و تعداد نسخ صورت‌حساب با فروشنده است.
آن طبقه از مؤدیان مالیاتی که مجوز موضوع تبصره‌ی ۳ ماده‌ی ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم را مبنی بر استفاده از سیستم‌های کامپیوتری (مصوب اسفندماه ۶۶) از وزارت امور اقتصادی دریافت کرده‌اند، می‌توانند فرم فاکتور فروش خود را متضمن شماره‌ی مسلسل مطابق نمونه‌ای که وزارت امور اقتصادی و دارایی بر اساس مقررات ماده‌ی ۱۶۹ قانون فوق‌الذکر پیش‌بینی کرده تنظیم کنند؛ در غیر این‌صورت ملزم به داشتن صورت حساب فروش چاپی طبق اطلاعیه‌های مربوطه هستند.
در مواردی که توزیع کالا یا ارائه‌ی خدمات به‌صورت خرده فروشی انجام می‌شود به نحوی که صدور عملا غیرممکن است (مثل نحوه‌ی فروش مواد غذایی در فروشگاه‌ها) صدور فاکتور با درج کد اقتصادی الزامی نیست اما در موارد صدور قبض صندوق، درج کد اقتصادی فروشنده در قبض مزبور الزامی است.
در مورد پیمانکاری و سایر انواع معاملات، اشخاص حقیقی موضوع بند الف-۲ و اشخاص حقوقی موضوع بندهای الف-۱ و الف-۳ این دستورالعمل و سایر اشخاص حقوقی اعم از انتفاعی و غیرانتفاعی حسب مورد موظف به درج کد اقتصادی خود و طرف معامله در قراردادها و اسناد پرداخت هستند، مگر در موارد ذکر شده در بند ب-۵ این دستورالعمل در مورد پیمانکاری اشخاص حقیقی به شرط رعایت بند ۵-د این دستورالعمل.
فروش هرنوع کالا از طریق مزایده به شرط آنکه مبلغ مزایده بیش از ۲۰ میلیون ريال باشد که مشمول رعایت مفاد این دستورالعمل است.
در صورت فروش خدمات یا کالا به مصرف کننده‌ی نهایی درج کد اقتصادی خریدار ضروری نیست.
فروشندگان موظفند اصل فرم کد اقتصادی طرف مورد معامله را رؤیت کنند و با مشخصات ابرازی از حیث صحت مطابقت بدهند.
کلیه مؤدیان موضوع این دستورالعمل مکلفند انحلال، تغییر شغل، آدرس یا هرگونه تغییرات دیگر را حسب مورد حداکثر ظرف مدت ۱ ماه به حوزه‌ی مالیاتی ذی‌ربط اعلام کنند.
د. تکالیف اشخاص ثالث
گمرک ایران مکلف به اخذ کد اقتصادی اشخاص اعم از حقوقی و حقیقی در هنگام ارائه‌ی خدمات است. بعضی اشخاص از جمله تجار و حق‌العمل کاران هنگام تنظیم اظهارنامه‌ی گمرکی ناگزیر از یادداشت کد اقتصادی خود هستند.
تخلفات کد اقتصادی
- استفاده اشخاص حقوقی و حقیقی از شماره اقتصادی سایرین تحت هر عنوان غیرمجاز و خلاف مقررات است و تعلق مالیات متوجه شخصی است که کد اقتصادی او مورد استفاده قرار گرفته است.
- هرگونه جعل، تقلب، سوءِاستفاده و تبانی مرتبط با کد اقتصادی خلاف مقررات است و با متخلفین برابر مقررات قانونی برخورد خواهد شد.
- دریافت هرگونه وجه اضافه بر ارزش کالا جهت درج کد اقتصادی فروشنده یا عدم درج کد اقتصادی خریدار خلاف مقررات است و با متخلفین برابر مقررات برخورد خواهد شد.
- عدم رعایت مفاد این دستورالعمل از طرف اشخاص ذی‌ربط، از قبیل عدم ارائه یا درج کد اقتصادی طرفین معامله در صورت‌حساب فروش کالا یا خدمات، خلاف مقررات است و با متخلفین برخورد خواهد شد.
تبصره‌ی ۱: در صورتی‌که فروشنده در هنگام معامله از ارائه‌ی کد اقتصادی خود امتناع ورزد و ارائه‌ی کد اقتصادی را منوط به دریافت مبلغی بیشتر از رقم واقعی نماید خرید کالا بدون کد اقتصادی فروشنده بلامانع است به شرط آنکه گزارش انجام معامله و امتناع فروشنده از ارائه‌ی کد اقتصادی جهت پیگیری قانونی، حداکثر ظرف ۱ ماه به اداره‌ی کل اطلاعات و خدمات مالیاتی به صورت مکتوب و مستند تسلیم شود.
جریمه‌ی تخلفات کد اقتصادی
در صورت عدم رعایت مفاد این دستورالعمل از طرف اشخاص ذی‌ربط، وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان‌های وابسته از ارائه‌ی هرگونه تسهیلات به این اشخاص خودداری می‌کند. عدم صدور صورت‌حساب یا عدم درج کد اقتصادی و همچنین عدم رعایت این دستورالعمل علاوه علاوه بر بی‌اعتباری دفاتر مربوطه از حیث مالیاتی و جرایم مندرج در ماده‌ی ۸ قانون تعزیرات حکومتی، مشمول جرایم زیر می‌شود:
- برای بار اول جریمه‌ای معادل ۲ برابر مبلغ مورد معامله؛
- برای بار دوم تعطیلی محل کسب یا توقف فعالیت حسب مورد به مدت ۳ ماه؛
- برای بار سوم حبس تعزیری از ۳ ماه تا ۶ ماه برای اشخاص متخلف و در مورد اشخاص حقوقی برای مدیر یا مدیران مسئول ذی‌ربط.
جریمه‌ی استفاده از کد اقتصادی دیگران
طبق تبصره‌ی ۱ ماده‌ی ۱۶۹ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، استفاده‌کنندگان از کد اقتصادی دیگران نسبت به مالیات بر درآمد و همچنین جرایم موضوع این ماده با اشخاصی که کد اقتصادی آنان مورد استفاده قرارگرفته است مسئولیت تضامنی خواهند داشت.
