یکی از شیوه‌هایی که از طریق آن می‌توان انجام برخی رفتارها را ممنوع کرد، جرم‌انگاری است. جرم به رفتاری گفته می‌شود که قانونگذار آن را ممنوع اعلام کرده و برای کسانی که از این ممنوعیت‌ها تخلف کنند، مجازات درنظر گرفته است. همراه ما باشید، می‌خواهیم اطلاعات بیشتری درباره‌ی جرم‌انگاری حمل اسلحه و مجازات آن در اختیارتان بگذاریم.
چرا قانونگذار دست به جرم‌انگاری می‌زند؟
جرم‌انگاری علل متفاوتی دارد. گاهی‌اوقات هدف قانونگذار از جرم‌انگاری رفتارها این است که بتواند از انجام رفتارهایی که به جان و مال دیگران آسیب می‌رسانند، جلوگیری کند. برای مثال قتل و سرقت هردو رفتار مجرمانه‌اند چون به مهم‌ترین دارایی انسان‌های دیگر یعنی حیات (زندگی) و همچنین اموال آنها آسیب می‌زند. گاهی هم هدف از جرم‌انگاریِ یک رفتار، حمایت از جان و مال خود شخص است. برای مثال بستن کمربند ایمنی یک امر ضروری است و هرکس از آن تخلف کند، باید جریمه بپردازد. قانونگذار با ممنوعیت نبستن کمربند، به‌دنبال این بوده است که از آسیب رسیدن به خود شخص جلوگیری کند.
اگر با دقت به این جرایم نگاه کنیم متوجه می‌شویم که برخی از آنها به‌خودی‌خود خطرناک و قبیح (زشت) هستند؛ یعنی وقتی که یک انسان رفتاری مانند سرقت یا قتل را انجام می‌دهد، با انجام همین رفتار یک خطر برای جان و مال خودش یا انسان‌های دیگر به‌وجود می‌آورد. از سوی دیگر، وقتی به قوانینی که رفتارهای مجرمانه را مشخص کرده‌اند نگاهی می‌اندازیم، متوجه می‌شویم که تمامی جرایم این ویژگی را ندارند؛ یعنی برخی دیگر از رفتارهای مجرمانه، به‌خودی‌خود خطرناک و زشت نیستند و انجام آنها هیچ خطری را برای خود شخص انجام‌دهنده یا انسان‌های دیگر به‌وجود نمی‌آورد اما قانونگذار آنها را جرم دانسته است. یکی از این نوع رفتارهای مجرمانه، حمل سلاح است.
چرا حمل اسلحه جرم تلقی می‌شود؟
شخصی که با خود سلاح حمل می‌کند، معمولا آن را در کیف، جیب یا ماشین خود می‌گذارد و خود این کار به‌تنهایی هیچ خطری برای خودش یا دیگران به‌وجود نمی‌آورد. حال این سؤال پیش می‌آید که اگر انجام یک رفتار خطری برای دیگران نداشته باشد، چرا باید قانونگذار آن را ممنوع کند؟ پاسخ این است که جرم‌انگاری این رفتارها برای جلوگیری از خطراتی است که ممکن است آن رفتارها در آینده به‌وجود بیاورند. یعنی اگرچه ممکن است که انجام این رفتارها در حال حاضر برای خود شخص یا دیگران خطری نداشته باشد، اما با توجه به نوع رفتار می‌توان احتمال داد که انجام آنها ممکن است در آینده این شخص یا انسان‌های دیگر را با خطری جدی مواجه کند.
در همین مثالِ حمل سلاح، اگرچه این رفتار به‌خودی‌خود خطری ندارد، اما احتمال دارد شخصی که سلاح را با خود حمل می‌کند در جریان یک درگیری قرار بگیرد و با استفاده از سلاح خود به دیگری آسیب بزند یا اینکه به‌صورت ناخواسته و در اثر رعایت نکردن جوانب احتیاط، به دیگری شلیک کند و او را از پای درآورد. تمامی این احتمالات باعث می‌شود که قانونگذار حمل سلاح را جرم‌انگاری کند. به این نوع رفتارهای مجرمانه که خودشان ذاتا خطرناک نیستند بلکه ممنوع شده‌اند تا از خطرات بعدی جلوگیری شود، جرایم مانع یا بازدارنده گفته می‌شود. حمل سلاح هم جزو جرایم مانع است و ممنوع شده است تا از رفتارهای خطرناک احتمالی پیشگیری شود.
حال که با علت و چرایی ممنوع و جرم بودن حمل سلاح آشنا شدیم باید به این پرسش پاسخ بدهیم که براساس کدام‌یک از قوانین، حمل سلاح جرم است و اگر کسی با خود سلاح حمل کند با چه مجازاتی روبه‌رو خواهد شد.
قوانین مربوط به جرم‌انگاری حمل سلاح
اصل بر این است که هیچ رفتاری جرم نیست و افراد می‌توانند هر رفتاری را که بخواهند، انجام دهند. به همین علت برای پی‌بردن به اینکه آیا رفتاری جرم است یا خیر باید به قانون مراجعه کرد و اگر قانون انجام رفتاری را منع نکرده باشد، هیچ‌کس حق ممنوع کردن آن را ندارد. حمل سلاح برای برخی از اشخاص مانند نظامیان با توجه به نوع شغلی که دارند و البته با رعایت مقرراتی خاص، مجاز است اما در غیر از این موارد خاص، مجاز نبوده و ممنوع است. این ممنوعیت در دو قانون مورد اشاره قرار گرفته که در ادامه به‌صورت مجزا هریک از این دو قانون و مجازات‌های تعیین‌شده در هریک را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
۱. قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز (مصوب سال ۱۳۹۰)
این قانون که در سال ۱۳۹۰ به تصویب رسیده است وارد کردن و خارج کردن، ساخت، مونتاژ، نگهداری، حمل، توزیع، تعمیر و معامله‌ی غیرمجاز سلاح را جرم دانسته است. منظور از سلاح نیز سلاح‌های گرم و سرد جنگی و شکاری و همچنین قطعات مؤثر یا مهمات آنهاست.
ماده‌ی ۶ این قانون به حمل غیرمجاز سلاح اختصاص دارد. طبق این ماده، حمل این‌گونه سلاح‌ها در صورتی جرم است که بدون مجوز باشد اما نکته‌ی قابل‌توجه این است که انگیزه‌ی حمل‌کننده‌ی سلاح اهمیتی ندارد و حمل آنها با هر انگیزه‌ای جرم است. بنابراین شخصی که بدون مجوز سلاحی همچون کلت کمری را با خود حمل می‌کند، نمی‌تواند با گفتن این جمله که «با این اسلحه به کسی آسیب نزدم» یا اینکه «آن را همراه خود داشتم تا اگر کسی به من حمله کرد، بتوانم کاری کنم»، از خودش دفاع کند.
هرچند انگیزه‌ی شخص در حمل سلاح اهمیت ندارد، اما او باید آگاه باشد که در حال حمل سلاح است. مثلا اگر شخصی با انگیزه‌ی انتقام یک قبضه اسلحه در اتومبیل شخص دیگری بگذارد و او بدون اطلاع از این موضوع با اتومبیل خود در سطح شهر تردد کند، نمی‌توان این شخص را به‌علت حمل سلاح محکوم به مجازات کرد. حال این سؤال مطرح می‌شود که حمل سلاح گرم و سرد جنگی یا سلاح شکاری چه مجازاتی دارد؟
طبق این قانون مجازات حبس و جزای نقدی برای حمل این نوع سلاح‌ها در نظر گرفته شده است اما میزان حبس و جزای نقدی بستگی به نوع سلاح دارد. بااین‌حال طبق این قانون حداقل مدت حبس تعیین‌شده برای حمل این سلاح‌ها، ۹۱ روز و حداکثر آن، ۱۰ سال است. حداقل مبلغ جزای نقدی نیز ۱ میلیون تومان و حداکثر آن، ۸ میلیون تومان است.
۲. تبصره‌ی ماده‌ی ۶۱۷ قانون مجازات اسلامی (مصوب سال ۱۳۹۶)
بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی در سال ۱۳۷۵ تصویب شده اما این تبصره در سال ۱۳۹۶ به ماده‌ی ۶۱۷ الحاق گردیده است. در این تبصره حمل سلاح‌های سرد غیرجنگی و غیرشکاری مانند قمه، شمشیر، قداره و پنجه‌بوکس جرم‌انگاری شده است اما جرم دانستن حمل این نوع سلاح‌ها بدون قید‌وشرط نیست. به عبارت بهتر، زمانی می‌توان حمل این سلاح‌ها را جرم دانست و حمل‌کننده‌ی آنها را مجازات کرد که این سلاح را فقط برای درگیری و ضرب و جرح با دیگران با خود حمل کرده باشد.
در واقع برخلاف قانون سال ۱۳۹۰، در این موارد انگیزه‌ی شخص حمل‌کننده برای محکوم کردن او به مجازات اهمیت دارد. در این حالت اگر شخصی در حال حمل هریک از این سلاح‌ها دستگیر شود، برای اینکه بتوان او را به مجازات محکوم کرد، باید اثبات شود که در حمل این سلاح‌ها چنین انگیزه‌ای داشته است. بنابراین اگر ثابت نشود که او چنین انگیزه‌ای داشته است و همچنین در مواردی که شخصی بدون انگیزه‌ی درگیری و ضرب و جرح بلکه برای دیگر استفاده‌های متعارف این نوع سلاح‌ها را حمل کند، نمی‌توان او را مجازات کرد. طبق این قانون اگر شخصی این سلاح‌ها را با هدف درگیری و ضرب و جرح حمل کند، به ۶ ماه حبس و همچنین شلاق محکوم خواهد شد.
