اگر به یوگا یا انرژی‌درمانی علاقه‌مند باشید، بی‌شک درباره چاکراها و نقش آنها در جریان انرژی در بدن شنیده‌اید. ولی می‌دانید چاکرا چیست و چگونه بر سلامت جسمی و روحی ما اثر می‌گذارد؟ در ادامه، به این پرسش پاسخ می‌دهیم و چاکراهای اصلی و تأثیر آنها روی ذهن و جسم را بررسی می‌کنیم. اگر می‌خواهید بیشتر با چاکراها آشنا شوید و هفت چاکرای اصلی را بشناسید، تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
چاکرا چیست؟
بین سال‌های ۱۵۰۰ تا ۵۰۰ قبل از میلاد مسیح در هندوستان، مفهوم چاکرا در قدیمی‌ترین متن به‌نام «وداها» مطرح شد. وداها قدیمی‌ترین نوشته‌های ادبی سانسکریت و قدیمی‌ترین متون مقدس هندوئیسم هستند. در زبان سانسکریت «چاکرا» یعنی «دیسک» یا «چرخ» و هر چاکرا نشانگر یکی از مراکز انرژی بدن است. هریک از این چرخ‌ها یا دیسک‌های انرژی با اندام‌هایی خاص و همچنین حالت‌های جسمی، عاطفی، روانی و روحی مرتبط هستند و روی تمام حوزه‌های زندگی اثر می‌گذارند.
درون این چاکراها پرانا یا انرژی شفابخش نابی وجود دارد که در اطراف و درون ماست تا ما را سالم، شاد و سرزنده نگه دارد. وقتی چاکراها باز و در یک راستا هستند، انرژی دائما در جریان است و پرانا می‌تواند از درون چاکراها جریان پیدا کند. ولی اگر چاکراها بسته شوند، ممکن است دچار علائم جسمی یا روحی مرتبط با آن چاکرا شویم.
هفت چاکرا چیست؟
در بدن ما هفت چاکرای اصلی وجود دارد که هریک در محل خاصی در امتداد ستون فقرات قرار گرفته‌اند. این هفت چاکرا عبارت‌اند از:
۱. چاکرای ریشه (Root chakra)
چاکرای ریشه یا مولادهارا (Muladhara) در انتهای ستون فقرات، کف لگن و ۳ مهره اول قرار گرفته است. این چاکرا مسئول حس امنیت است و ما را به مادر زمین متصل می‌کند. چاکرای ریشه موجب اتصال انرژیک به زمین می‌شود و به ما کمک می‌کند که با مشکلات مقابله کنیم.
این چاکرا به هر چیزی که برای بقا نیاز دارید مرتبط است، از جمله نیازهای اولیه مانند غذا، آب، سرپناه و ایمنی و همچنین نیازهای احساسی مانند دوری از ترس و احساس امنیت. وقتی این نیازها برآورده شوند، نگرانی کمتری خواهید داشت.
بسته‌شدن این چاکرا موجب انواع بیماری‌ها مانند اختلالات اضطرابی، ترس و کابوس می‌شود. بسته‌بودن چاکرای اول از نظر جسمی نیز با مشکلات روده بزرگ، مثانه، دفع یا مشکلات کمر، ساق پا یا پا مرتبط است.
۲. چاکرای خاجی (Sacral chakra)
چاکرای خاجی یا سوادهیستانا (Svadhisthana) بالای استخوان شرمگاهی و زیر ناف قرار دارد. این چاکرا مسئول خلاقیت، تمایلات جنسی و احساسات ماست و اشتیاق و لذت‌ها را در خود جای می‌دهد. این چاکرا به نحوه ارتباط ما با احساسات خود و دیگران مرتبط است.
هنگامی که این چاکرا متعادل است، احساس خوبی دارید. ولی وقتی این چاکرا بسته می‌شود، احساس می‌کنید که خلاقیت ندارید یا دچار بی‌ثباتی عاطفی شده‌اید. بسته‌بودن این چاکرا می‌تواند با اختلال عملکرد جنسی همراه باشد و شما را دچار ترس از تغییر، افسردگی یا رفتارهای اعتیادمانند کند.
۳. چاکرای شبکه خورشیدی (Solar plexus chakra)
چاکرای شبکه خورشیدی یا مانی‌پورا (Manipura) از قسمت ناف تا حدود قفسه سینه قرار دارد و مسئول ارتباط با قدرت شخصی ماست. این چاکرا مسئول اعتماد به نفس و عزت نفس است و به ما کمک می‌کند که حس کنیم اختیار زندگی خود را در دست داریم. این چاکرا با تمام چیزهای مربوط به متابولیسم، گوارش و معده نیز مرتبط است.
وقتی این چاکرا متعادل است، احساس قدرت، اعتمادبه‌نفس، درک شهودی و عزت‌نفس زیادی دارید. ولی بسته‌شدن آن موجب کاهش عزت‌نفس، تصمیم‌گیری دشوار، عصبانیت و مشکلات کنترلی شود. در این حالت علاوه بر اینکه به خود احساس بدی دارید، ممکن است به بی‌علاقگی یا اهمال‌کاری سوق داده شوید یا دیگران به‌راحتی بتوانند از شما سوءاستفاده کنند. از نظر جسمی نیز ممکن است دچار مشکلاتی مانند ناراحتی‌های گوارشی یا گاز معده شوید.
۴. چاکرای قلب (Heart chakra)
چاکرای قلب یا آناهاتا (Anahata) در نزدیکی قلب، مرکز قفسه سینه، غده تیموس، ریه‌ها و سینه‌ها قرار دارد. (غده تیموس در دستگاه غدد درون‌ریز و دستگاه لنفاوی نقشی حیاتی دارد.) چاکرای چهارم چاکرای مرکزی و محل تلاقی جسم و روح است. این چاکرا همان‌طور که از نامش پیداست، به عشق مربوط است.
توانایی ابراز و دریافت عشق از این چاکرا نشئت می‌گیرد. بنابراین زمانی که باز و متعادل است، عشق، روابط سالم و زندگی شاد جریان دارند. ولی بسته‌بودن آن موجب غم، خشم، حسادت، ترس از خیانت و نفرت از خود و دیگران می‌شود.
۵. چاکرای گلو (Throat chakra)
چاکرای گلو یا ویشودها (Vishuddha) در گلو قرار دارد. این چاکرا با تیروئید، پاراتیروئید، فک، گردن، دهان، زبان و حنجره مرتبط است. توانایی برقراری ارتباط کلامی از چاکرای پنجم نشئت می‌گیرد.
حقیقت درونی ما را همین چاکرای پنجم بیان می‌کند و در واقع وظیفه‌اش اطمینان از انتقال درست حقایق درونی ماست. چاکرای گلو بر تمام ارتباطات حاکم است و اولین چاکرا از ۳ چاکرای معنوی است. (برخلاف چاکراهای پایین‌تر که بیشتر به مسائل جسمی مرتبط‌اند.) وقتی این چاکرا باز است، می‌توانید به‌خوبی به حرف‌های دیگران گوش دهید و همچنین صحبت کنید و خود را به‌روشنی بیان کنید. ولی با بسته‌شدن آن بیان احساسات دشوار می‌شود و در این حالت، فرد هنگام بروز خود یا گوش‌دادن به صحبت‌های دیگران دچار مشکل می‌شود.
۶. چاکرای چشم سوم (Third eye chakra)
آجنا (Ajna) یا چاکرای چشم سوم بین چشم‌ها قرار دارد و بر اندام‌هایی مانند غده هیپوفیز، چشم‌ها، سر و قسمت تحتانی مغز مسلط است. چاکرای چشم سوم بر شهود حاکم است و توانایی تشخیص و استفاده از آن را نیز دارد. این چاکرا با تخیل نیز مرتبط است. چشم سوم مسئول همه چیزهایی است که بین شما و دنیای خارج وجود دارد و مانند پلی بین این دو عمل می‌کند. این به شما امکان می‌دهد از هر توهم و تصوری عبور کنید و تصویر واضحی را ببینید.
بسته‌بودن این چاکرا موجب می‌شود که دسترسی به شهود، اعتماد به صدای درونی، یادآوری حقایق مهم و یادگیری مهارت‌های جدید مختل شوند. اگر چاکراهای پایینی (چاکراهای ریشه، خاجی، شبکه خورشیدی و قلب) نامتعادل باشند، چشم سوم نیز نامتعادل خواهد بود. این مسئله موجب می‌شود فرد قضاوت‌کننده، کوچک‌انگار و درون‌گرا شود. بسته‌بودن چاکرای چشم سوم با مشکلات فراوانی شامل افسردگی، اضطراب و قضاوت‌کردن دیگران مرتبط است. بسته‌بودن این چاکرا از نظر فیزیکی نیز موجب سردرد، سرگیجه و مشکلات فراوانی در ارتباط با سلامت مغز می‌شود. البته وقتی چشم سوم کاملا باز است، به‌شدت با شهود خود در تماس هستید و تجربیات را از منظری بالاتر درک می‌کنید.
۷. چاکرای تاج (Crown chakra)
چاکرای تاج یا ساهاسرارا (Sahasrara) بالای سر قرار دارد. این چاکرا مرکز روشن‌بینی و ارتباط معنوی ما با خود، دیگران و جهان است. این چاکرا مسئول ارتباط ما با کیهان و هدایت معنوی است و در هدف زندگی نقش دارد. وقتی این چاکرا باز است، احساس می‌کنید که هدایت می‌شوید و با انرژی جهانی در تماس هستید.
فعالیت کم این چاکرا منجر به احساس بی‌تفاوتی و بی‌میلی و نداشتن هدف در زندگی می‌شود یا ممکن است احساس کنید که خود همیشگی‌تان هستید و فقط از نظر ارتباط معنوی و روشن‌بینی وضعتان خوب نیست. بر خلاف سایر چاکراها، معمولا چاکرای تاج فقط با تمرین‌های یوگا یا مراقبه‌های خاص یا در زمان‌هایی مشخص کاملا باز می‌شود. شاید بتوانید با تمرین‌های روزانه کمی طعم بازبودن این چاکرا را بچشید. هنگامی که از نظر معنوی مشکل دارید یا دچار استرس مکرر هستید، باید بر رفع انسداد و متعادل‌کردن چاکرای تاج تمرکز کنید.
بسته یا نامتعادل‌بودن چاکرا
گاهی جریان انرژی در یک چاکرا کاهش می‌یابد یا برعکس، انرژی موجود بیش از حد زیاد است. هریک از این شرایط نتایج متفاوتی دارند. وقتی چاکرا کم‌انرژی است، در بروز ویژگی‌های مرتبط با آن چاکرا مشکل خواهیم داشت و وقتی بیش از حد فعال است، ویژگی‌های مربوط به آن نیروی غالب زندگی ما می‌شوند که ممکن است اثرات جسمی و روحی داشته باشد. مثلا فعالیت کم چاکرای اول احتمالا به‌صورت افسردگی و ناامنی بروز می‌کند، در حالی که انرژی بیش از حد آن به‌صورت بی‌پروایی خطرساز نمایان می‌شود.
چاکرایی که تعادل ندارد، می‌تواند بر قسمت‌هایی از بدن که نزدیک آن چاکرا هستند اثر منفی بگذارد که شامل اندام‌ها، استخوان‌ها، مفاصل و بافت‌های نزدیک آن ناحیه می‌شود. از نظر روانی نیز متعادل‌نبودن چاکرا می‌تواند موجب برهم‌خوردن تعادل عاطفی شود و به افزایش خشم، غم، ترس یا ناتوانی در تصمیم‌گیری بی‌انجامد.
استرس زیاد (جسمی یا ذهنی) می‌تواند موجب برهم‌خوردن تعادل یک یا چند چاکرا شود. عادات شخصی مانند وضعیت نامناسب بدن، خوردن غذاهای ناسالم یا رفتارهای خودتخریبگر نیز می‌توانند موجب عدم تعادل چاکرا شوند. عدم تعادل طولانی‌مدت نیز موجب بیماری جسمی، مشکلات اسکلتی‌عضلانی و چالش‌های سلامت روان مانند افسردگی یا اضطراب می‌شود.
بازکردن چاکرا
برای افزایش تعادل در چاکرا می‌توانید به این روش‌ها در جسم خود هم‌ترازی و تعادل ایجاد کنید:
- انجام حرکت‌های یوگا؛
- تمرینات تنفسی برای افزایش جریان انرژی؛
- مراقبه برای روشن‌کردن ذهن.
حرکت‌های یوگا به تنظیم انرژی در چاکراها کمک می‌کنند. حرکت‌های مناسب برای بازکردن هریک از ۷ چاکرا عبارت‌اند از:
- چاکرای ریشه: حرکت خم‌به‌جلوی پاباز (Wide-legged forward fold)، اسکات مالاسانا (malasana squats)، وضعیت درخت (Tree Pose) یا هر حالت تعادلی مانند وضعیت کوه (Mountain Pose) یا جنگجو (Warrior Pose).
- چاکرای خاجی: حرکت الهه (goddess pose)، حرکت جنگجوی ۲ (warrior II)، حرکت‌هایی که کف لگن را تقویت می‌کنند، مانند حرکت پل (Bridge Pose) یا حرکت‌های بازکننده عمیق باسن مانند حرکت کبوتر (Pigeon Pose) یا مارمولک (Lizard Pose).
- چاکرای شبکه خورشیدی: حرکات تقویت‌کننده عضلات مرکزی مانند وضعیت قایق (Boat Pose) یا مثلث (Triangle Pose)، حرکت‌های پیچشی و جنگجوی ۳.
- چاکرای قلب: حرکات بازکننده قلب مانند حرکت شتر (Camel Pose) یا چرخ (Wheel Pose). حرکت صورت گاو (Cow Face Pose) و جنگجوی فروتن (Humble Warrior Pose) نیز به بازکردن سینه، شانه‌ها و بازوها کمک می‌کنند تا بهتر بتوانید دیگران را در آغوش بگیرید. حرکات خم‌شدن به پشت، پلانک معکوس (reverse plank) و سگ سربالا (upward-facing dog) نیز این چاکرا را فعال می‌کنند.
- چاکرای گلو: حرکت گاوآهن (Plow Pose)، ماهی (Fish Pose) و ایستادن روی شانه (shoulder stand).
- چاکرای چشم سوم: حرکت‌هایی که شامل ارتباط نزدیک بالاتنه با پایین‌تنه می‌شوند، مانند حرکت خم‌به‌جلو (Forward Fold) و همچنین حرکات کودک (Child’s pose)، دلفین (dolphin pose) و عقاب (eagle pose).
- چاکرای تاج: ایستادن روی سر (Headstand)، وضعیت درخت (tree pose) و حرکاتی که در پایان تمرینات یوگا انجام می‌شوند، یعنی شاوآسانا (savasana) یا جسم بی‌جان (Corpse Pose).
چاکرا درمانی چیست؟
چاکرادرمانی شامل درمان و متعادل‌کردن بدن انرژیک (energetic body) است. افکار، احساسات و رفتارها همگی از انرژی و فرکانس‌های انرژی تشکیل شده‌اند. چاکرادرمانی هرگونه انسداد در بدن انرژیک را پاک‌سازی می‌کند تا انرژی آزادانه‌تر جریان یابد و مشکلات ذهنی، عاطفی و جسمی کمتری داشته باشیم. برای متعادل‌کردن هر چاکرا باید تمرینات، مانتراها و کارهای خاصی را انجام دهیم. در ادامه، مفیدترین تکنیک‌های چاکرادرمانی را معرفی کرده‌ایم.
۱. ارتینگ (Earthing)
تکنیک ارتینگ شامل راه‌رفتن با پای برهنه در طبیعت است. این تکنیک هنگام احساس اضطراب یا عدم تعادل بسیار مفید است. حین راه‌رفتن روی چمن یا شن، ریشه‌هایی را تصور کنید که از کف پایتان خارج می‌شوند و تا مرکز زمین ادامه می‌‌یابند. هنگام راه‌رفتن، عمیق و به‌آرامی نفس بکشید و مانترای «من به زمین متصل هستم» را تکرار کنید.
۲. مراقبه‌های متعادل‌کننده چاکرا
این مراقبه‌ها رایگان در اینترنت در دسترس‌اند. مراقبه دلخواهتان را پیدا کنید و در جایی آرام و ساکت بنشینید و با گوش‌دادن به صدای مراقبه چاکراهایتان را متعادل کنید.
۳. جلسات ریکی
در این جلسات، استاد ریکی به جابه‌جایی و تعادل انرژی در چاکراهای شما کمک می‌کند تا هماهنگ‌تر و روان‌تر شوند. خودتان نیز می‌توانید ریکی را تمرین کنید.
سخن پایانی
اگر نشانه‌هایی از مسدودبودن چند چاکرا دارید، بدانید که این کاملا طبیعی است. شرکت در کلاس یوگا یا اجرای تکنیک‌های گفته‌شده می‌تواند همه آنها را متعادل کند تا مسیری برای جریان پرانا از سر تا پا ایجاد شود.
