مصطفی حسنی: در اردیبهشت‌ماه سال جاری خط تولید خودرو «پژو ۲۰۰۸» به‌طور رسمی افتتاح شد. این خودرو به‌عنوان نخستین محصول قرارداد جدید پژو سیتروئن با ایران‌خودرو عرضه خواهد شد. با توجه به این‌که با عرضه این خودرو همکاری ایران‌خودرو با یک خودروساز صاحب‌نام پس از یک مدت طولانی از سر گرفته شده و این همکاری می‌تواند اثرات مهمی بر وضعیت بازار و صنعت خودرو کشور داشته باشد، در این نوشتار در سه بخش به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت:
- قرارداد
- ویژگی‌های محصول
- فرایند فروش و عرضه
۱ – قرارداد
در گفته‌های مسئولین و تبلیغات وسیعی که صورت گرفت، این قرارداد بسیار مهم و سودمند نشان داده و روی سه ویژگی آن تمرکز و تبلیغ زیادی انجام شده است که در اینجا بر اساس اطلاعات محدود موجود به بررسی و طرح سؤالاتی در مورد آن‌ها می‌پردازیم:
سرمایه‌گذاری مستقیم طرف خارجی:
طبق این قرارداد با سرمایه‌گذاری برابر ایران‌خودرو و پژو سیتروئن شرکتی به نام ایکاپ با سهم پنجاه درصد برای هریک از طرفین تأسیس شده که ظاهراً متولی امور مدیریتی و مالی تولید محصولات این قرارداد می‌باشد. تأسیس این شرکت به این معناست که در این قرارداد، ایران‌خودرو شرکتی نیست که با پرداخت حق امتیاز محصولات پژو را در ایران تولید کند بلکه آن‌ها به‌عنوان دو شخصیت حقوقی با شراکت هم ایکاپ را تأسیس کرده در آن محصولی تولید و عرضه خواهند کرد که اگر این امر در تمام ابعاد عملاً محقق شود دارای آثار بسیار مثبتی خواهد بود.
ارزش قرارداد تقریباً معادل ۴۰۰ میلیون یورو اعلام شده و میزان سرمایه‌گذاری پژو ۲۰۰ میلیون یورو ذکر شده است. سؤال این است که آیا در حال حاضر این سرمایه‌گذاری به‌طور مستقیم توسط پژو محقق شده یا به‌تدریج در طول پنج سال انجام خواهد شد؟ و آیا چنان‌که بر آن تأکید می‌شود، این سرمایه‌گذاری تضمینی برای پایبندی پژو به تعهدات خود است و باعث می‌شود پژو نتواند بار دیگر ایران را ترک کند؟ ازنظر نگارنده رد این ادعا به‌سادگی درک عبارت A>B است که در آن B=200 ! روشن است که اگر در آینده منافع شرکت پژو به دلیل همکاری با ایران به خطر بیفتد و محدودیت‌هایی مستقیم یا غیر مستقیم بر آن اعمال شود که هزینه‌ای بیش از این سرمایه‌گذاری برایش به دنبال داشته باشد، ایران را ترک می‌کند. فراموش نکنید زمانی که پژو در تحریم‌های ظالمانه علیه کشور ما شرکت کرد، ایران دومین بازار فروش برند پژو در جهان بود و سالانه حدود پانصد هزار دستگاه پژو در ایران به فروش می‌رسید. چه این‌که پژو اطمینان دارد حتی اگر نباشد نیز فروش محصولاتش با قوت ادامه خواهد یافت و هر وقت هم تصمیم بگیرد دوباره می‌تواند در ایران شرف حضور پیدا کند!
واقعیت تلخی که باید بپذیریم این است که صنعت خودرو ما در حال حاضر نمی‌تواند برای پاسخ به نیاز بازار روی پای خود بایستد و به محصولات خارجی به‌شدت نیاز دارد؛ اما آیا اراده و برنامه‌ای برای نجات از این وابستگی وجود دارد و این قراداد همکاری جزئی از آن است و یا این قرارداد تنها چند سال صنعت و بازار خودروی ما را با چند پژو جدید سرگرم می‌کند؟
تولید با قطعات داخلی: طبق اعلام معاون وزیر صنعت و معدن در شهریور ماه سال گذشته، تولید این خودرو با بیست درصد قطعات داخلی آغاز شده و این عدد ظرف شش ماه به چهل درصد خواهد رسید. قرار است این رقم ظرف سه سال تا هشتاد درصد افزایش یابد. در سمفونی گوش‌خراش صنعت خودرو ایران، خودروسازان، قطعه سازان و دولت هرکدام ساز خود را می‌زنند! در شرایط فعلی صنعت قطعه‌سازی کشور با مشکلات متعددی روبه‌روست؛ مشکلات مدیریتی، مشکلات مالی ناشی از عدم برنامه‌ریزی و سیاست‌های حمایتی در سطح کلان، تحریم، کمبود یا به عبارت بهتر نبود نقدینگی و منابع مالی، بدهی‌های خودروسازان و … شرایطی را فراهم آورده که در آن محقق شدن این درصدها بسیار دور از ذهن است. در حال حاضر از بیست درصد ذکر شده سیزده درصد شامل بدنه و رنگ است و درواقع تولید با هفت درصد داخلی سازی آغاز شده!
در مورد سایر قطعات نیز اولاً این سؤال مطرح است که این قطعات چه قطعاتی هستند و آیا شامل قطعاتی با سطح فناوری بالا هم می‌شوند؟ دوماً همین‌طور که می‌دانید معیارهای متعددی در خصوص سنجش کیفیت، مرغوبیت و چگونگی تولید هر قطعه وجود دارد و در این معیارها فاصلهٔ بسیار زیادی بین قطعه سازان و خودروسازان ایرانی با شرکت‌های خارجی، حتی در کشورهایی مثل ترکیه وجود دارد. آیا تولید این قطعات حداقل با کمتر شدن این فاصله تا حد مطلوبی همراه خواهد بود؟ (لازم به ذکر است که بسیاری از شرکت‌های قطعه‌سازی ایران از استعداد و توان فنی لازم برای تولید با کیفیت محصولات روز بهره‌مند هستند اما مشکلات ذکر شده مانع رشد و پیشرفت آن‌ها شده است.)
همهٔ ما به خوبی نتایج روش فعلی داخلی سازی قطعات خودروها را تجربه کرده‌ایم. اتفاقی که در این روش می‌افتد این است که با آغاز تولید یک محصول خوب خارجی، رفته‌رفته درصد قطعات تولید داخل افزایش می‌یابد؛ اما قطعات داخلی کیفیت بسیار کمتری دارند و برخی قطعات پیشرفته‌تر نیز همچنان وارد می‌شوند. تا زمانی که درصد قطعات تولید داخل به حد کافی افزایش یابد و خودروساز و قطعه سازان به فناوری قطعات جدیدتر دست یابند، این خودرو و قطعات آن در بازارهای جهانی از رده خارج شده و با محصولات پیشرفته‌تر و سطح بالاتری از تکنولوژی جایگزین می‌شوند و ما پس از یک زمان و هزینهٔ زیاد همچنان حداقل یک مرحله از فناوری روز عقب هستیم. البته این جمله بسیار خوش‌بینانه است، چراکه فناوری برخی از قطعات و سیستم‌ها همچنان دست‌نیافتنی باقی می‌ماند و برخی قطعات داخلی نیز هرگز به کیفیت مطلوب نمی‌رسند. در میان سخنان مسئولین جای پاسخ این سؤال خالی است که چطور و با چه سازوکار و مکانیسمی جلوی تکرار این فرایند گرفته می‌شود. آیا در کنار این قرارداد هیچ برنامه‌ای برای پیشرفت صنعت قطعه‌سازی و ارتقای سطح مرغوبیت و کیفیت قطعات ایرانی که منجر به تولید محصول با کیفیت داخلی ونیز کسب درآمد مستقل از صنعت خودرو داخلی توسط قطعه سازان خواهد شد اندیشیده شده است؟ … با یادآوری تجربه تولید پراید، ۴۰۵ و ۲۰۶ اکنون باید سوار بر پژو ۲۰۰۸ برای بازگشت به گذشته آماده باشیم!
تولید مدل روز: یکی از نکات مثبت قرارداد این است که مدل تولیدی در ایران در سال جاری میلادی عرضه شده و جدیدترین نسخه از این محصول است. در این خصوص یادآوری این موضوع مفید به نظر می‌رسد که در اواخر دهه چهل شمسی ، دولت کره جنوبی این قید را برای خودروسازان نوپا و تازه‌کار این کشور قرار داد که همهٔ خودروهای تولیدی آن‌ها باید مدل روز شرکت مادر باشند و هیچ شرکتی حق تولید خودرویی را که در بازارهای جهانی با نمونهٔ جدیدتری جایگزین شده ندارد!
۲ – ویژگی‌های محصول
دربارهٔ مشخصات پژو ۲۰۰۸ و مزایا و معایب آن مطالب مفصلی در میدونی ارائه شده و در اینجا از تکرار آن‌ها خودداری می‌کنیم. به‌طورکلی می‌توان پژو ۲۰۰۸ را انتخاب بسیار مناسبی توسط ایران‌خودرو دانست که قدرت بالای پیشرانه و فضای خوب نسبت به سایر کراس‌اوورهای کوچک از ویژگی‌های مثبت آن هستند.
اما در ردهٔ قیمتی صد تا صد و پنجاه میلیون تومان، رقیبان سرسختی در انتظار پژو هستند، هرچند احتمالاً برای برخی از آن‌ها باید کمی بیشتر هزینه کنید. در این رده نیسان جوک، محصول موفق و خوش‌نام نیسان به یک گیربکس CVT عالی مجهز شده است، فناوری که ۲۰۰۸ فاقد آن است. همچنین می‌توانید با کمتر از صد و پنجاه میلیون، یک سدان فول سایز هیبریدی با امکانات کامل به نام هیوندای سوناتا را بخرید و یا با حدود صد و سی و نه میلیون تومان صاحب یک ستاره شوید: میتسوبیشی لنسر، خودرویی که در ژاپن ساخته شده، به امکاناتی مثل هفت کیسهٔ هوا و لامپ‌های زنون مجهز است و با پنج سال ضمانت عرضه می‌شود. پژو ۲۰۰۸ تنها می‌تواند با یک ترکیب درست از امکانات و قیمت‌های رقابتی در تیپ‌های مختلف به همراه شرایط فروش مناسب و متنوع از این کارزار سربلند بیرون بیاید که البته به نظر نمی‌رسد سازندهٔ آن با ما هم‌عقیده باشد!
۳ – فرایند فروش و عرضه
سال‌هاست هیچ کس نمی‌تواند اهمیت مسائلی مثل برند و برند سازی، مدل‌های بازاریابی، مدیریت ارتباط با مشتری و … را در موفقیت یک محصول انکار کند. حتی بسیاری از افراد معتقدند این موضوعات می‌توانند بیشتر از خود محصول اهمیت داشته باشند. متأسفانه عملکرد ایران‌خودرو در عرضهٔ پژو ۲۰۰۸ ما را به یاد شرایط بیست سال قبل بازار خودرو ایران می‌اندازد. ثبت‌نام کنندگان این خودرو افتخار داشته‌اند برای خودرویی پول پرداخت کنند که آن را از نزدیک ندیده‌اند، مشخصات و امکانات آن دقیقاً معلوم نیست، قیمت آن معلوم نیست و احتمالاً ماه‌ها بعد آن را تحویل خواهند گرفت. این در شرایطی است که شما می‌توانید رقیبان آن را در نمایندگی‌ها ببینید، مشخصات دقیق آن‌ها را بدانید، با آن‌ها رانندگی کنید و در طرح‌های ویژه ظرف سه تا پنج روز با پلاک و تخفیف ویژه تحویل بگیرید!
در پایان لازم به ذکر است تلاش شرکت ایران‌خودرو برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی، همکاری با خودروسازان معتبر و همچنین تولید محصولات جدید و قابل رقابت بسیار مفید است. این تلاش می‌تواند با رفع برخی از مشکلات ذکر شده و ادامهٔ درست این همکاری به‌گونه‌ای متفاوت از آنچه در گذشته شاهد آن بوده‌ایم تأثیر مثبتی بر صنعت و بازار ما داشته باشد.
پژو ۲۰۰۸ با شعار تبلیغاتی «تاختن و دلباختن» معرفی شد، اما در حال حاضر به نظر می‌رسد این جمله چندان با واقعیت منطبق نیست و باید آن را طور دیگری بخوانیم!
