هنردرمانی شیوه‌ای از درمان است که به مدد آن، فرد وارد فرایند خلق اثر هنری می‌شود و ضمن این تجربه‌ی تازه، از نظر جسمی، روحی و عاطفی بهبود می‌یابد. با ورود به فرایند خلاق تولید اثر هنری، فرد شروع به ابراز ابعاد هنرمندانه‌ی خود می‌کند و از این طریق می‌تواند رفتارها و احساساتش را تحت کنترل درآورد، از استرس‌ها بکاهد و خودآگاهی و عزت‌نفسش را بهبود ببخشد.برای استفاده از هنردرمانی نباید حتما استعداد هنری زیادی داشته باشید. کافی‌ست تا به کمک هنر احساسات و درونیات فروخورده‌ی خود را ابراز کنید. در این فرایند، متخصصان و افراد حرفه‌ای می‌توانند شما را هدایت و پیام‌های پنهان در آثارتان را معنا کنند.
هنردرمانی در بهبودی و درمان مشکلات مختلفی نقش دارد. به کمک آن می‌توان از ابعاد مختلف به درمان مشکلات فردی پرداخت. زیرا طی آن افراد خود را بروز می‌دهند و به‌نوعی خودآگاهی می‌رسند.
تعاریف جانبی هنردرمانی چیست؟
هنردرمانی، گاهی اوقات به‌معنای درمان از طریق خلق یا ابراز نیز نام می‌گیرد. هنردرمانی به افراد اجازه می‌دهد که خود را ابراز کنند و طی این فرایند احساسات و عواطف خود را بیشتر بشناسند. رنگ، ماژیک، مداد، گچ و هر آنچه که با آن می‌توان طرح کشید، ابزار لازم برای این کار است.
هنردرمانی تلفیقی است از روش‌های روان‌درمانی و درکی روان‌شناسانه از ابعاد فرایند خلاقیت؛ به‌ویژه به‌کار گرفتن و شناخت ویژگی‌های مؤثر در مصالح و ابزارهای مختلف.
هنردرمانی به خلق هنر در راستای افزایش خودآگاهی فرد و دیگران می‌پردازد و باعث توسعه‌ی فردی، افزایش مهارت‌های رویارویی با چالش‌های مختلف و بالا رفتن مهارت‌ها و عملکردهای شناختی می‌شود.
هنردرمانی براساس نظریه‌های شخصیتی، توسعه‌ی انسانی، روانشناسی، نظام‌های خانوادگی و آموزش هنر صورت می‌گیرد. متخصصان هنردرمانی هم در زمینه‌ی هنر و هم روانشناسی تحصیل کرده‌اند.
تعریف تخصصی و حرفه‌ای هنردرمانی چیست؟
هنردرمانی به‌معنای کاربرد هنر در درمان افراد است و در بستری حرفه‌ای، به افرادی که دچار بیماری‌های مختلف هستند، آسیب‌های روانی سخت دیده‌اند و با چالش‌هایی سنگین رو‌به‌رو شده‌اند و همچنین افرادی که به‌دنبال توسعه‌ی فردی هستند، کمک و همراهی می‌کند.
با خودآگاهی بیشتری که هنردرمانی در اختیار افراد قرار می‌دهد، امکان مقابله با تجارب ناخوشایند فراهم می‌شود. ضمن اینکه توانایی‌ها و مهارت‌های شناختی بالا می‌رود و لحظاتی که در آن به خلق اثر هنری پرداخته می‌شود، لذت‌بخش و شیرین هستند.
افرادی که به‌عنوان متخصص در این زمینه به دیگران کمک می‌کنند، به موضوعاتی چون توسعه‌ی انسانی، نظریه‌های روانشناسی، روش‌های مراقبت و آزمایش بیمار، سنت‌های هنری، مسائل معنوی و فرهنگی و البته قدرت درمان‌گری هنر واقف هستند.
این متخصصان از هنر برای درمان، ارزیابی و تحقیق و پژوهش‌های مختلف دیگر بهره می‌گیرند. هنردرمانی روی افراد در تمام سنین تأثیرگذار است و می‌توان آن را برای بهبود و درمان خانوادگی، گروهی، فردی و… استفاده کرد. در شیوه‌ی درمان به کمک هنردرمانی اقداماتی نظیر رسیدگی به سلامت روانی، بازپروری، ارائه‌ی خدمات پزشکی و… صورت می‌گیرد.
خدمات هنردرمانی در مراکز مختلف و در قالب‌های گوناگون اجراشدنی است: مدارس، آسایشگاه‌ها، خانه‌های سالمندان و… .
هنردرمانی مناسب چه کسانی است؟
همه می‌توانند از هنردرمانی استفاده کنند. با وجود درمان‌های مختلفی که برای رفع انواع مشکلات روانی و جسمانی کشف و طرح شده است، هنردرمانی چیز دیگری است.
تفاوت عمده هنردرمانی با سایر روش‌ها در این است که به ما امکان ابراز احساسات و برقراری ارتباط با محیط اطراف‌مان را با روشی به‌جز استفاده از کلمات و جمله‌ها میسر می‌کند. کلمات و عبارات محدود هستند و نمی‌توانند حق مطلب را در ارتباطات به‌طور تمام و کمال ادا کنند.
هر چند بیشتر از قالب‌های سنتی هنر مانند نقاشی، طراحی، عکاسی، مجسمه‌سازی و… در هنردرمانی استفاده می‌شود اما امکان استفاده از سایر شکل‌های هنر مانند هنرهای اجرایی و… نیز راهی مناسب برای ابراز درونیات افراد است. درواقع، دنیای هنر بسیار گسترده است.
متخصصان هنردرمانی چه می‌کنند؟
متخصصان هنردرمانی در زمینه‌ی هنر و روانشناسی هم‌زمان تحصیل می‌کنند. افرادی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، علاوه‌بر نیاز به دریافت مدرک باید به مجموعه‌ای از توانایی‌ها مسلط باشند.
هنردرمانان باید با بیماران در هر سن، عقیده و نژاد و جنسیتی توانایی همراهی داشته باشند. بسته به شرایط مختلفی که افراد نیازمند کمک در آن درگیر هستند، هنردرمانان می‌توانند در قالب انفرادی، گروهی، خانوادگی و به شکل گروهی به همراهی و درمان افراد بپردازند.
هنردرمانان با نشانه‌های غیرشفاهی و استعاره‌هایی که به کمک هنر ابراز می‌شوند و در جایی‌که مجالی برای استفاده از کلام نیست، آشنا هستند. در فرایند خلاق هنر افراد متوجه می‌شوند که می‌توانند از طریق هنر به ابراز خود بپردازند.
چرا باید از هنردرمانی استفاده کرد؟
به‌واسطه هنردرمانی می‌توان به بهبود عاطفی و روحی بیمار کمک کرد. هنردرمانی باعث کاهش تنش و استرس می‌شود و به خوددرمانی کمک شایانی می‌کند. هنردرمانی صرفا برای بیماران استفاده نمی‌شود، همه می‌توانند به کمک آن به کشف خود بپردازند و توانایی‌هایشان را افزایش بدهند.
برای استفاده از هنردرمانی باید استعداد داشت؟
برای استفاده از هنردرمانی هیچ‌گونه استعداد خاصی لازم نیست. نباید از ابراز خود واهمه داشت. شاید در ابتدای فرایند خلاق، این روش کمی عجیب به‌نظر برسد اما بعد از مدتی به آن عادت می‌کنید.
علت غریب بودن هنردرمانی در آغاز فرایند، ناآشنایی بیشتر افراد با برقراری ارتباط با اطرافیان‌شان از طریقی به غیر از واژگان و کلمات است. در هنردرمانی هدف خلق شاهکاری هنری نیست. بنابراین وقتی فرد می‌‌آموزد که در قالب جدیدی از ارتباطات، خود را معرفی و مطرح کند، به آرامش دست می‌یابد و روند درمانی‌اش سریع‌تر پیش می‌رود.
مزایای هنردرمانی چیست؟
هنردرمانی به افراد کمک می‌کند تا خود را ابراز کنند، احساسات‌شان را کشف کنند، وسواس‌ها و عادت‌هایشان را ترک کنند و عزت نفس خود را بهبود ببخشند. هنردرمانی برای کودکان معلول بسیار مفید است و تقریبا برای همه افراد مناسب و مؤثر واقع می‌شود.
احتمالا شما هم آرامشی حاصل از نقاشی کشیدن یا شنیدن موسیقی را تجربه کرده‌اید. همه این‌ها به‌خاطر ویژگی‌های درمانی و آرامش‌بخش هنر است. اگر این حالت خود را برای متخصصان هنردرمانی مطرح کنید، دلایل علمی فرایند اثرگذاری را برای‌تان شرح می‌دهند.
نقاشی کردن، نواختن موسیقی، آواز خواندن و رنگ‌آمیزی از جمله کارهایی هستند که باعث آرامش می‌شوند. اثرگذاری این امور، بزرگ و کوچک نمی‌شناسد و موجب آرامش می‌شود. پس، از انجام آنها نهراسید و دل را به دریای هنر بزنید.
هنردرمانی به تمام بیماری‌ها کمک می‌کند. مثلا افراد مبتلا به سرطان، فشار، استرس و غم زیادی را متحمل می‌شوند. هنر به این دسته از افراد امکان ابراز احساساتی را که در سینه سنگینی می‌کند، فراهم می‌کند.
حتی اگر از هنردرمانی برای درمان بیماری‌های مختلف استفاده نشود، همچنان روش مناسبی برای کاهش فشارها و استرس‌های عادی است. استفاده از هنردرمانی رو به گسترش است و می‌توان به‌عنوان شغلی مناسب و مفید به آن فکر کرد.
