با استفاده از رامهای مختلف گوشی‌های اندرویدی می‌توانید از نسخه‌ای از اندروید استفاده کنید که قابلیت‌ها و ویژگی‌های ظاهری آن کاملاً مطابق میل شما باشد. در این مطلب قصد داریم با تعریف رام گوشی اندرویدی، انواع رام گوشی و مزایا و معایب آن‌ها آشنا شویم.
ویدیوی دیجیاتو درباره کاستوم رام
تماشای ویدیو در یوتیوب دیجیاتو:
تماشای ویدیو در آپارات دیجیاتو:
رام گوشی اندرویدی چیست؟
رام گوشی اندرویدی در حقیقت نسخه تغییریافته و سفارشی‌سازی‌شده نسخه استوک (Stock) یا خام اندروید محسوب می‌شود که با استفاده از آن می‌توان اندروید را به‌صورت کامل سفارشی‌سازی و ویژگی‌های جدیدی را در آن ایجاد کرد. درواقع رام‌ها فریمورهای گوشی‌ها هستند و ساختار اصلی تم‌عامل و نرم‌افزار گوشی را تشکیل می‌دهند هر یک از برندها دارای رام اختصاصی خود هستند تا سیستم‌عامل و نرم‌افزار موردنظر خود را با ظاهر و ویژگی‌های موردنظرشان ایجاد کنند.
رام گوشی به دو دسته رام رسمی یا رام استوک (Stock ROM) و رام دستکاری‌شده یا سفارشی‌سازی شده یا به‌اصطلاح کاستوم رام (Custom ROM) تقسیم می‌شوند.
لازم به ذکر است که واژه ROM به‌عنوان حافظه فقط خواندنی (Read Only Memory) نیز تعریف می‌شود؛ اما همان‌طور که دیدید در دنیایی سیستم‌عامل و نرم‌افزار گوشی، تعریف کاملاً متفاوتی دارد
تفاوت بین استوک رام و کاستوم رام چیست؟
همان‌طور که گفتیم استوک رام، رام رسمی گوشی است و در کارخانه روی Hk نصب می‌شود. تغییر استوک رام امکان‌پذیر نیست و توسط مهندسان نرم‌افزار سازندگان گوشی از ابعاد مختلف موردبررسی و آزمایش قرار می‌گیرد تا به بهترین شکل ممکن ایجاد و بهینه‌سازی شود. به‌طور خلاصه می‌توان گفت استوک رام همان نسخه اندروید موجود روی گوشی است که شرکت سازنده آن را ارائه و آپدیت‌های رسمی آن را منتشر می‌کند.
در مقابل کاستوم رام‌ها که در حقیقت نسخه‌های تغییریافته و سفارشی‌سازی‌شده رام رسمی هستند، در نسخه‌های مختلف توسط توسعه‌دهندگان مستقل از شرکت‌های سازنده گوشی ایجاد می‌شوند در حقیقت کاستوم رام‌ها فریمورهای ایجادشده توسط توسعه‌دهندگان هستند. لازم به ذکر است که استفاده از کاستوم رام‌ها تنها برای گوشی‌های اندرویدی امکان‌پذیر است و امکان تهیه کاستوم رام برای گوشی‌های آیفون وجود ندارد.
استوکرام‌ها و کاستوم رام‌ها مزایا و معایب خود را دارند که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم. در کل کاستوم رامهای اندروید برای کاربرانی که اهل کنجکاوی هستند و می‌خواهند قابلیت‌ها و تغییرات جدیدی را روی گوشی خود، امتحان کنند، مناسب هستند؛ اما درصورتی‌که مشکلی با نسخه اندروید موجود روی گوشی خود ندارید و قابلیت‌های آن برای شما راضی‌کننده است؛ نیازی به استفاده از کاستوم رام‌ها ندارید.
مزایا و معایب استوک رام گوشی
مزایا
آپدیت راحت: آپدیت استوک رام بسیار راحت است و شما می‌توانید آن را از طریق تنظیمات گوشی و با روش OTA (Over The Air) آپدیت کنید.برای آپدیت اندروید معمولا باید به بخش About Phone در تنظیمات گوشی مراجعه کنید.
- برخورداری از امنیت بیشتر نسبت به کاستوم رام‌ها: یکی از مزایای شاخص استوک رام‌ها نسبت به کاستوم رام‌ها امنیت بسیار بیشتر آن‌ها است؛ مخصوصاً در گوشی‌های جدیدی که به تازگی عرضه شده اند؛ زیرا شرکت‌های سازنده تا چند سال پس از عرضه یک گوشی جدید آپدیت‌های امنیتی را مرتباً برای آن منتشر می‌کنند.
به همین دلیل درصورتی‌که کاربر گوشی خود را در چند سال اول خرید آن مرتب آپدیت کند، استوک رام تا چند سال کاملاً در برابر بدافزارها، ابزارهای جاسوسی و ابزارهای مخرب مصون است و درصورتی‌که در آن حفره امنیتی ایجاد شود، شرکت‌های سازنده با انتشار پچ‌های امنیتی جدید فوراً مشکل را برطرف می‌کنند و به آسیب‌پذیری رام پایان می‌دهد.
- حفظ بهتر حریم خصوصی کاربران: امنیت بیشتر استوک رام‌ها باعث می‌شود حریم خصوصی کاربران هم بهتر حفظ شود و هکرها نتوانند به‌راحتی به گوشی نفوذ پیدا کنند.
- حفظ گارانتی گوشی و خدمات پس از فروش آن: نصب کاستوم رام‌ها و استفاده از آن‌ها نیازمند روت کردن گوشی است. روت کردن گوشی باعث ابطال گارانتی و خدمات پس از فروش آن می‌شود؛ بنابراین درصورتی‌که حفظ گارانتی گوشی برای تان اهمیت دارد، باید از استفاده از کاستوم رام‌ها صرف‌نظر کنید.
- برخورداری از قابلیت‌ها و ویژگی‌های ایجادشده توسط شرکت سازنده: تمام شرکت‌های سازنده گوشی‌های اندرویدی ویژگی‌ها و قابلیت‌های خاصی در رام اختصاصی خود ایجاد می‌کنند که از میان آن‌ها می‌توان به لانچر اختصاصی، هوم اسکرین اختصاصی، طراحی اختصاصی کشوی اپلیکیشن‌ها و سایر موارد اشاره کرد؛ در صورت استفاده از کاستوم رام‌ها از این ویژگی‌ها محروم خواهید شد.
- برخورداری از اپلیکیشن‌های ازپیش‌نصب‌شده: اگرچه بسیاری از کاربران علاقه‌ای به استفاده از اپلیکیشن‌های ازپیش‌نصب‌شده یا همان اپلیکیشن‌های Bloatware ندارند و به آن‌ها تنها به چشم اپلیکیشن‌های غیرضروری که تنها فضا اشغال کرده‌اند، نگاه می‌کنند؛ اما برخی از این اپلیکیشن‌ها قابلیت‌های مفید و کاربردی زیادی دارند و با بهره‌مندی از آن‌ها می‌توانید استفاده راحت‌تری از گوشی خود داشته باشید؛ به‌عنوان‌مثال دستیارهای مجازی می‌توانند استفاده از گوشی را لذت‌بخش‌تر و راحت‌تر کنند و تجربه خوبی برای کاربران به ارمغان بیاورند. در صورت استفاده از کاستوم رام‌ها از این اپلیکیشن‌ها هم بی‌نصیب خواهید شد
معایب
- استمرار نداشتن آپدیت‌های نرم‌افزاری و آپدیت‌های امنیتی: شرکت‌های سازنده گوشی‌های اندرویدی تنها دو یا حداکثر سه سال به پشتیبانی نرم‌افزاری خود از گوشی‌های تولیدشده ادامه می‌دهند و پس از گذشت این مدت هیچ‌گونه آپدیت رسمی برای سیستم‌عامل یا آپدیت امنیتی ارائه نمی‌دهند؛ بنابراین استوک رام‌ها پس از گذشت این مدت چندان قابل‌اعتماد نیستند و کاملاً نفوذپذیر می‌شوند.
- برخورداری از محدودیت‌های مختلف: رامهای رسمی به هیچ وجه منعطف و قابل‌تغییر نیستند و محدودیت‌های زیادی دارند؛ به‌عنوان‌مثال در این رام‌ها امکان اورکلاک کردن پردازنده مرکزی و پردازنده گرافیکی گوشی وجود ندارد و کاربران این رام‌ها کنترل کاملا محدودی روی سیستم‌عامل گوشی دارند و در حقیقت در گوشی خود هم کاربر مهمان محسوب می‌شوند!
مزایا و معایب کاستوم رامهای گوشی
مزایا
- آپدیت مستمر: آپدیت کاستوم رام‌ها متوقف نمی‌شود و آپدیت‌های جدید این رام‌ها برای گوشی‌های مختلف حتی پس از توقف تولید آن گوشی‌ها نیز توسط ادامه پیدا می‌کند. هر یک از کاستوم رام‌ها دارای جامعه توسعه‌دهندگان هستند که آپدیت رامهای خود را مرتب منتشر می‌کنند.
- کنترل راحت سیستم‌عامل: همان‌طور که قبلاً گفتیم برای استفاده از کاستوم رام‌ها باید گوشی را روت کنید و این کار باعث می‌شود درست مانند توسعه‌دهندگان بتوانید سیستم‌عامل را کاملاً کنترل کنید و به بخش‌های مختلف دسترسی بدون محدودیت پیدا کنید (دسترسی ادمین). کاستوم رام‌ها ابزاری کاملا مناسب برای تسهیل هرچه‌بیشتر دسترسی به بخش‌های مختلف سیستم‌عامل و کنترل آن‌ها توسط کاربر هستند.
- عدم وجود محدودیت در سفارشی‌سازی و ایجاد قابلیت‌های جدید: کاستوم رام‌ها به هر روشی قابل سفارشی‌سازی هستند و با استفاده از آن‌ها می‌توانید هرگونه تغییری را در سیستم‌عامل ایجاد کنید؛ به‌عنوان‌مثال در استوک رام‌ها حذف برخی از اپلیکیشن‌های ازپیش‌نصب‌شده امکان‌پذیر نیست و تنها می‌توانید آن‌ها را غیرفعال کنید. درضمن برخی از این اپلیکیشن‌ها و سرویس‌های این رام‌ها حتی غیرفعال هم نمی‌شوند و فعالیت مستمر آن‌ها در پس‌زمینه سیستم‌عامل باعث اشغال شدن فضای رم و افت سرعت و روانی گوشی می‌شود؛ اما با استفاده از کاستوم رام‌ها دیگر مجبور به تحمل این اپلیکیشن‌ها نیستید؛ زیرا چنین اپلیکیشن‌هایی در کاستوم رام‌ها اصلا وجود ندارند!
از سوی دیگر امکان ایجاد ویژگی‌ها و قابلیت‌های جدید در کاستوم رام‌ها برخلاف استوک رام‌ها به‌راحتی امکان‌پذیر است و با استفاده از نسخه‌های مختلف این رام‌ها می‌توان سیستم‌عامل را برای اهداف مختلف مثل بهینه‌سازی مصرف باتری، ایجاد تم های جدید، ایجاد رابط کاربری جدید و سایر موارد کاملا تغییر داد.
- عملکرد بهتر: مسلماً استفاده از آپدیت‌های جدید کاستوم رام‌ها می‌تواند به تقویت عملکرد گوشی کمک زیادی کند. در ضمن کاستوم رام‌ها به دلیل عدم برخورداری از اپلیکیشن‌های ازپیش‌نصب‌شده و ویژگی‌های متعدد اضافی، نسبت به استوک رام‌ها سبک‌تر هستند و همین عامل نیز می‌تواند در تقویت عملکرد گوشی نقش بسزایی داشته باشد.
با استفاده از کاستوم رام‌ها می‌توان فعالیت اپلیکیشن‌های در حال اجرا در پس‌زمینه سیستم‌عامل را محدود یا حتی متوقف کرد. با انجام این کار رم و پردازنده گوشی کمتر درگیر می‌شوند و گوشی عملکرد روان‌تری پیدا می‌کند؛ البته در استوک رام‌ها ابزارهایی برای انجام این کار ایجاد شده است؛ اما مسلماً در کاستوم رام‌ها دست شما برای محدود کردن فعالیت اپلیکیشن‌ها و سرویس‌ها به میزان بسیار بیشتری بازتر است.
- امکان افزایش مدت‌زمان استفاده از گوشی: بدون تردید بسیاری از کاربران گوشی‌های اندرویدی تنها برای استفاده از نسخه‌های جدیدتر اندروید، گوشی خود گوشی جدید می‌خرند. با استفاده از کاستوم رام‌ها همیشه می‌توانید اندروید گوشی‌تان را به‌روز نگه دارید. چنانچه سخت‌افزار گوشی شما بتواند از کاستوم رام موردنظر بدون هیچ مشکلی پشتیبانی کند، می‌توانید نسخه جدید کاستوم رام موردنظر خود را بدون هیچ‌گونه محدودیتی روی گوشی نصب کنید
- وابستگی کمتر به پشتیبانی‌های شرکت‌های سازنده: همان‌طور که گفتید سازندگان و توسعه‌دهندگان کاستوم رام‌ها کاملاً مستقل عمل می‌کنند و اصلاً به شرکت‌های سازنده وابسته نیستند و از سیاست‌های آن‌ها تبعیت نمی‌کنند. به همین دلیل شرکت‌های سازنده نمی‌توانند با استمرار انتشار نسخه‌های جدید کاستوم رام‌ها مقابله کنند
- آپدیت سریع‌تر: در صورت استفاده از کاستوم رام‌ها، می‌توانید آپدیت‌های نسخه‌های جدید اندروید را سریع‌تر از آپدیت‌های رسمی استوک رام‌ها دریافت کنید.
- افزایش عمر باتری گوشی: همان‌طور که گفتیم کاستوم رام‌ها نسبت به استوک رام‌ها سبک‌تر هستند و به همین دلیل استفاده از آن‌ها باعث کاهش فشار روی پردازنده گوشی و درنتیجه کاهش مصرف باتری می‌شود.
- امکان غیرفعال کردن قابلیت‌ها و ویژگی‌های جدید در نسخه‌های جدید اندروید: ویژگی‌ها و قابلیت‌های جدید همیشه هم خوب نیستند و ممکن است با ایجاد آن‌ها برخی از قابلیت‌ها و ویژگی‌های کاربردی و مفید قبلی غیرقابل استفاده و غیرفعال شوند. با استفاده از کاستوم رام‌ها می‌توانید قابلیت‌ها و ویژگی‌های جدید ایجادشده در نسخه‌های جدید اندروید را به‌راحتی غیرفعال کنید.
معایب
- قابل‌اعتماد نبودن و امنیت نه‌چندان زیاد: به دلیل اینکه نسخه‌های مختلف کاستوم رام‌ها توسط افراد مختلف ایجاد می‌شوند و به‌صورت جداگانه موردبررسی و آزمایش قرار می‌گیرند، شرکت سازنده هیچ نظارتی بر آن‌ها ندارد و هیچ‌یک از این رام مورد تأیید شرکت سازنده نیست. در حقیقت هیچ تضمینی برای امن و بی‌خطر بودن این رام‌ها وجود ندارد و ممکن است استفاده از آن‌ها عواقب بدی مثل هک شدن گوشی را به دنبال داشته باشد.
در ضمن درصورتی‌که در هنگام نصب کاستوم رام مشکلی ایجاد شود گوشی غیرقابل استفاده و به‌اصطلاح بریک می‌شود. همچنین ممکن است برخی از کاستوم رام‌ها دربردارنده بدافزار باشند و توسعه‌دهندگان سودجو می‌توانند از طریق این رام‌ها با اهداف مخرب به گوشی شما نفوذ کنند، کنترل بخش‌های مختلف آن را کاملاً در دست بگیرند و به حریم خصوصی شما تجاوز کنند
- عملکرد ناپایدار: برخی از کاستوم رام‌ها دارای مشکلات غیرقابل‌اغماض و عملکرد ناپایدار هستند (مخصوصاً نسخه‌های بتا)؛ زیرا این رام‌ها نسخه رسمی سیستم‌عامل محسوب نمی‌شوند و به‌صورت رسمی مورد آزمایش و بررسی قرار نگرفته‌اند؛ البته عملکرد برخی از کاستوم رام‌ها قابل‌قبول و تقریباً پایدار است.
بهترین کاستوم رامهای اندروید
از میان بهترین و مهم‌ترین کاستوم رام‌ها با عملکرد پایدار و قابل‌قبول می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- Pixel Experience: این رام از گوشی‌های برندهای مختلفی پشتیبانی می‌کند؛ از شیائومی و ریلمی گرفته تا گوشی‌های سامسونگ. با استفاده از این رام می‌توانید ویژگی‌های مختص گوشی‌های پیکسل گوگل مثل نسخه جدیدتر گوگل اسیستنت را در سایر گوشی‌های اندروید ایجاد کنید؛ درضمن توسعه‌دهندگان این رام که در سراسر جهان حضور دارند، همیشه تلاش می‌کنند باگ‌های آن را کاهش دهند و عملکرد پایدارتری برای آن ایجاد کنند.
- LineageOS: این رام که بر پایه کد پروژه متن‌باز اندروید (AOSP) ایجاد شده است، از بیش از ۱۹۰ دستگاه پشتیبانی می‌کند. LineageOS در حقیقت نسخه سفارشی‌سازی‌شده سیستم‌عامل AOSP با عملکرد پایدار محسوب می‌شود. از ویژگی‌های این رام می‌توان به نوار وضعیت سفارشی‌سازی‌شده، برخورداری از تم کلی جدید، نوار نویگیشن (نوار دربردارنده دکمه‌های نویگیشن اندروید) قابل ویرایش و سایر موارد اشاره کرد.
- Evolution X: این رام عملکرد بسیار پایداری دارد و نوار نوتیفیکیشن آن کاملاً قابل سفارشی‌سازی است و می‌توانید هرگونه تغییری را در آن ایجاد کنید.
نصب کاستوم رام
برای نصب کاستوم رام باید پس از بکاپ گرفتن از اطلاعات گوشی خود و روت کردن آن، رام موردنظر خود را (نسخه مختص گوشی خودتان) را از منبع معتبری مثل انجمن توسعه‌دهندگان XDA یا XDA Developers دریافت و نصب کنید. در هنگام دریافت رام دقت کنید که رام دریافتی دقیقاً برای گوشی شما ایجاد شده باشد و اگر در مورد این موضوع اطمینان ندارید، می‌توانید از فعالان انجمن توسعه‌دهندگان XDA سؤال کنید.
آموزش نحوه روت کردن گوشی‌های اندرویدی و نصب کاستوم رام‌ها روی آن ها بحث مفصل و پیچیده‌ای است و توضیح در مورد آن در این مقاله نمی‌گنجد. نحوه انجام این کار به‌صورت کامل در وب‌سایت‌های زیادی آموزش داده شده است؛ اما نصب کاستوم رام‌ها فرآیند پیچیده‌ای است و افراد متخصص باید این کار را انجام دهند؛ بنابراین اگر تجربه این کار را ندارید، بهتر است انجام آن را به فرد دیگری بسپارید؛ زیرا اشتباه در فرایند نصب کاستوم رام‌ها می‌تواند به غیرقابل استفاده شدن گوشی منجر شود
توجه: کاستوم رام‌ها فاقد اپلیکیشن‌های گوگل هستند و در صورت تمایل برای استفاده از این اپلیکیشن‌ها باید پس از نصب رام، این اپلیکیشن‌ها را که در قالب پکیج‌هایی در سایت‌های مختلف قرار گرفته‌اند، دانلود و نصب کنید.
