در برزیل و صد البته در دیگر کشورهای منطقه، فعالیت‌های نظامی و غیرنظامی زیادی رخ می‌دهد و به همین سبب چند دهه است که حیات وحش در مناطق جنگلی آمازون به خطر می‌افتد. قبل از پرداختن به رویداد اسفناک آتش‌سوزی در مناطق آمازون اجازه دهید در ابتدا از موقعیت و اهمیت جغرافیایی آمازون صحبت کنیم.
آمازون از حیث اندازه و ابعاد تقریبا چهار برابر بزرگتر از آلاسکا است. این منطقه سرسبز، نقش بسیار مهمی را در حفظ شرایط اقلیمی اکوسیستم منطقه برعهده دارد. به همین سبب هر گونه جنگل‌زدایی در مناطق آمازون می‌تواند موجب تسریع در روند گرمایش جهانی شود که هم تنوع زیستی از این منظر کاهش پیدا می‌کند و هم به ما انسان‌ها خسارات زیادی وارد می‌شود.
تحقیقات نشان می‌دهد که چیزی نزدیک به ۲.۲ میلیون مایل مربع از جنگل‌های آمازون در آستانه نابودی کامل است. به همین خاطر اگر از استراتژی درستی برای این معضل بهره نبرند، کم کم پوشش جنگلی آمازون به یک اکوسیستم خشک و بیایانی بدل می‌گردد. این موضوع قطعا مقدمه‌ای خواهد بود بر فاجعه بزرگتر که از آن تحت عنوان انقراض گونه‌های مختلف جانوری نام می‌برند.
چگونه جنگل‌های آمازون می‌توانند در حفظ محیط زیست سودمند باشند؟
در کتب درسی و متفرقه می‌خوانیم که گیاهان و درختان موجود در نقاط مختلف کره زمین می‌توانند برای عملیات فتوستنز خود، گاز کربن دی اکسید را از جو دریافت کنند. تخریب جنگل‌ها منجر به ذخیره و انباشت کربن شده و به همین سبب پدیده گازهای گلخانه‌ای نیز شدت پیدا می‌کند. توماس لاوْجوی، عضو ارشد انجمن محیط زیست ایالات متحده و استاد دانشگاه جورج میسون در این رابطه توضیح می‌دهد:
جنگل آمازون نزدیک به ۹۰ میلیون تن کربن را از جو استخراج می‌کند و اگر این میزان کربن در اتمسفر به خودی خود وجود داشته باشد، اتفاق خوبی در انتظارمان نخواهد بود.
پائولو موتینو، یکی دیگر از فعالان محیط زیست و عضو مرکز تحقیقاتی «وودز هول» بیان می‌کند که این میزان تعداد گاز کربن مساوی است با یک دهه انتشار کربن دی اکسید به صورت جهانی. درون اتمسفر جهانی در حال حاضر ppm ۴۱۵ کربن وجود دارد و تخریب آمازون می‌تواند ppm ۳۸ دیگر به این رقم اضافه کند. این تخمینی است که لاوْجوی، پیرامون محیط زیست منطقه زده. او می‌گوید که این رقم، بسیار حائز اهمیتی است و آمازون رسما تبدیل به یک صحرا خواهد شد.
آتش‌سوزی‌های اخیر آمازون به چه علت بوده؟
برخلاف آتش‌سوزی‌های ایالات متحده و کانادا که به واسطه اصابت صاعقه رخ داده، آتش‌سوزی‌های جنگل آمازون به علت اشتباهات خواسته یا ناخواسته انسانی روی داده است.
موسسه ملی برزیل برای نظارت‌های هوایی خود پی برده که از ماه ژانویه سال جاری، برزیل بیش از ۱۳۳۰ مایل مربع از پوشش جنگلی خودش را از دست داده است. به عبارتی نسبت به سال ۲۰۱۸ میلادی ۳۹ درصد افزایش در جنگل‌زدایی گزارش شده. تخریب‌های ناگهانی جنگل در ماه جولای باعث شده تا منطقه‌ای بزرگتر از اندازه شهر لس آنجلس در طول تنها یک ماه به کل نابود شود.
چه کسانی می‌خواهند به آمازون صدمه بزنند؟
دام‌داران و کشاورزان لوبیا روغنی، بزرگترین و حائز اهمیت‌ترین افرادی هستند که از لحاظ اقتصادی به سمت آمازون جذب می‌شوند. میکائیلا ویس، یکی از اعضای موسسه منابع محیطی جهانی می‌گوید که پس از جنگل‌زدایی، شاهد پیدایش مرتع و علف‌زار در سطح وسیع هستیم. به همین خاطر کشاورزان، به خصوص افرادی که کاشت لوبیا روغنی را مد نظر دارند، به سمت استفاده از این مراتع می‌آیند.
معدن‌داری، نجاری و توسعه‌دهندگان شرکت‌های تجاری بزرگ چشم طمع به منطقه آمازون نشان می‌دهند. دانشمندان تلاش می‌کنند تا تعداد آتش‌سوزی‌هایی که موجب جنگل‌زدایی شده را تشخیص بدهند. مناطقی که پیش از رویداد آتش‌سوزی، برای پرورش دام یا کاشت لوبیا مورد استفاده قرار گرفته بود. «ویس» با بررسی تصاویر ماهواره‌ای از وجود یک الگوی خاص در مناطق آتش‌سوزی پرده برداشته و باور دارد اهداف انسانی، اسباب ایجاد یک آتش‌سوزی عظیم را فراهم کرده است.
آتش‌سوزی‌های پیاپی آمازون در سال جاری غیر طبیعی نیست؟
تعداد آتش‌سوزی‌های آمازون در هشت ماهه ابتدایی سال تا ۱۵۶ هزار فقره افزایش نشان داده که این بیشترین آماری است که از سال ۲۰۱۰ میلادی به بعد ثبت شده است.
البته پیش از امسال، سال‌هایی را نیز داشته‌ایم که وضعیت آتش‌سوزی بدتر نیز بوده. بیشترین رکورد به سال ۲۰۰۱ میلادی یعنی ۱۸ سال گذشته برمی‌گردد. شاید به همین خاطر است که تلاش‌های بین‌المللی که در راس آنها کشورهای نروژ و آلمان قرار دارد، تصمیم دارند تا سیاست‌های برزیل را به نحوی تغییر دهند تا به طبیعت کره زمین آسیب کمتری وارد شود.
دولت برزیل در دو مقطع زمانی (سال ۲۰۰۴ و ۲۰۱۲ میلادی) تلاش کرده تا جلوی جنگل‌زدایی را بگیرد و تا حدود به‌سزایی نیز موفق شد. قانون‌گذاری‌های سفت و سرسختانه در برزیل موجب حفاظت بیشتر سرزمین‌های جنگلی شده و دولت، مناطقی را که نرخ تخریب جنگلی‌شان را کم نکرده بودند، توبیخ رد کرد. شرکت‌های خصوصی نیز پیمان بسته بودند تا محصولات و سود کشاورزی برداشت شده از روند جنگل‌زدایی را تا حد امکان کاهش دهند.
دولت برزیل در دو مقطع زمانی (سال ۲۰۰۴ و ۲۰۱۲ میلادی) تلاش کرده تا جلوی جنگل‌زدایی را بگیرد و تا حدود به‌سزایی نیز موفق شد.
در سال ۲۰۱۵ میلادی رئیس جمهور وقت برزیل، دیلما روسوف قول داده بود تا ۴۶.۳۳۲ مایل مربع از جنگل‌های برزیل را احیا کند. به عبارتی منطقه‌ای به اندازه وسعت انگلستان. روسوف برای عملی ساختن وعده‌اش تا سال ۲۰۳۰ میلادی وقت گرفته بود و دستور کار خود را مبارزه با جنگل‌خواری اعلام کرد.
با این حال انتشار گازهای گلخانه‌ای در طول چند سال گذشته افزایش نشان داد. هر چند امثال فعالانی همانند «نوبره» همچنان خوشبین است که تا ده سال آینده نرخ انتشار سالانه گاز کربن به کمتر از ۱.۲ هزار مایل مربع می‌رسد.
با این تفاسیر بولسانرو، رئیس جمهور حال حاضرِ برزیل رویکرد متفاوتی در برابر جنگل‌های آمازون در پیش گرفته و او تصمیم دارد از آمازون برای توسعه شهرسازی استفاده کند تا به نوعی با مشکل تجمع روزافزون جمعیت کشورش مبارزه کند. بولسانرو جنگل‌های آمازونی را مثل یک کیف پول در نظر دارد نه یک جواهر ارزشمند که در یک گاو صندوق باید آن را صرفا نگهداری کرد.
برزیل کمک مالی ۲۲.۲ میلیون دلاری بین‌المللی برای مبارزه با آتش‌سوزی‌ها را رده کرده. آیا این مقدار کمک مالی کافی نبود؟
مدیریت هزاران آتش‌سوزی در جنگل‌های وسیع آمازون کار راحتی نیست و حتی روندی به شدت چالش‌برانگیز است. چرا که به هزاران نفر نیاز است تا به صورت هوایی از پسِ انهدام آتش‌سوزی بر بیایند.
در تابستان سال گذشته در گزارش‌های مختلفی می‌خوانیم که در آتش‌سوزی‌ها سازه‌های انسانی نیز در معرض خطر قرار داشته و جان انسان‌ها نیز به خطر افتاده بود. به همین سبب رقم ۲۲.۲ میلیون دلار برای مبارزه با آتش‌سوزی‌ها به شدت کم به نظر می‌رسد و باید بودجه‌ای بیشتر برای حفظ محیط زیست آمازون در نظر داشت. از طرفی باید بودجه‌ای هم برای فرهنگ‌سازی بومی‌ها اختصاص داد که برای هر کار کوچکی، به خصوص در فصل‌های خشک، آتش‌افروزی کنند.
رابطه میان بولسانرو و امانوئل مکرون، رئیس جمهور وقتِ فرانسه نیز چندان خوب نیست و رئیس جمهور برزیل بارها اعلام کرده تا وقتی که مکرون به صورت رسمی از او عذرخواهی نکند، از دریافت هر گونه کمک مالی برای حفظ محیط زیست کشورش سر باز می‌زند.
آیا برزیل تنها کشوری است که آتش‌سوزی را در جنگل‌های آمازونی خود شاهد است؟
قطعا خیر. در سایر مناطق آمازون مثل بولیوی، پاراگوئه و پِرو نیز آتش‌سوزی رخ می‌دهد اما بیشترین نرخ آتش‌سوزی‌ها در مناطق موجود در برزیل ایجاد می‌شود. چرا که ۶۰ درصد از پوشش جنگلی آمازون متعلق به کشور برزیل است.
آتش‌سوزی‌ها تا چند وقت در آمازون برپا بوده و باید چه اقداماتی برای انهدام آتش انجام داد؟
در اوایل ماه آگوست سال جاری، بیشترین میزان آتش‌سوزی را در جنگل‌های آمازون شاهد بودیم. بر اساس تصاویر ماهواره‌ای مشخص شده که این آتش‌سوزی‌ها در دو هفته ابتدایی ماه رخ داده است.
خاموش کردن آتش در نطفه آغازش، چندان دردسرساز نیست. با این حال بیشتر آتش‌سوزی‌ها در کنار جاده‌ها آغاز می‌شود و به سمت جنگل روانه می‌شود.
البته از بد ماجرا هنوز کاملا مشخص نشده که چطور می‌توان آتش را مهار کرد. هر چند خاموش کردن آتش در نطفه آغازش، چندان دردسرساز نیست. با این حال بیشتر آتش‌سوزی‌ها در کنار جاده‌ها آغاز می‌شود و به سمت جنگل روانه می‌شود. موتینو باور دارد که باید این مشکلات را به صورت ریشه‌ای حل کنیم؛ به عبارتی ساده‌تر باید با جنگل‌زدایی و آتش‌سوزی بی‌رویه محصولات کشاورزی، از ایجاد آتش تا حد امکان خودداری کنیم. او توضیح می‌دهد:
آتش‌سوزی، پیامد جنگل‌زدایی است و اگر شما نمی‌خواهید این موضوع را قبول کنید، پس رویه‌های شما برای مبارزه با آتش‌سوزی چندان کارایی ندارد و در بلندمدت هم هیچ تاثیری روی حفظ محیط زیست آمازون نخواهد داشت.
انتشار تصاویر جعلی بسیار زیاد مبنی بر آتش‌سوزی گسترده جنگل‌های آمازون در شبکه‌های اجتماعی
تصاویر زیادی از رویدادهای آتش‌سوزی در اوایل سال جاری در شبکه‌های اجتماعی پخش شده که بازتاب‌های زیادی نیز به همراه داشت. برای نمونه لئوناردو دی کاپریو، بازیگر مشهور و برجسته هالیوود که خود فعال محیط زیست و عضو انجمن حفاظت از جنگل‌های بارانی است، تصویری را در صفحه اینستاگرام خود به اشتراک گذاشته و ابراز نگرانی کرده که این تصویر متعلق به آتش‌سوزی سال ۲۰۰۳ میلادی است. جالب است که مکرون و گرتا تانبِرگ، فعال سوئدی محیط زیست نیز همان تصویر را مجدد به اشتراک گذاشته و کریستیانو رونالدو نیز از عکس متفاوت دیگری که مربوط به اوایل سال بوده برای این منظور استفاده کرده است. به همین راحتی یک موضوع و جو به راه افتاد که باعث و بانی‌اش تنها یک عکس جعلی بود.
نکته خنده‌دار ماجرا می‌دانید کجاست؟ طیف وسیعی از مخاطبین در شبکه‌های اجتماعی نسبت به صحت و سقم تصاویر چندان شکی به خود راه نداده‌اند. البته یک فرد در صفحه توییتر خود به تاریخ تصویر آتش‌سوزی که متعلق است به ۱۱ روز پیش، واکنش نشان داده و توییت زده: « اوه خدای من! جنگل همچنان در آتش می‌سوزد!».
