امروزه مانیتورهای کامپیوتر با سه نوع پنل TN و IPS و VA عرضه می‌شوند. در این مطلب قصد داریم این سه نوع پنل را از ابعاد مختلف بررسی کنیم و ببینیم هر یک از آن‌ها چه ویژگی‌هایی دارند، مزایا، معایب، تفاوت‌ها و شباهت‌های آن‌ها کدامند و هر یک از آن‌ها برای چه نوع مانیتورهایی مناسب هستند.
انواع مختلف پنلهای مانیتور
همان‌طور که گفتیم در حال حاضر پنلهای مورد استفاده در مانیتورها به سه نوع پنل TN و IPS و VA تقسیم می‌شوند. مانیتورها بسته به نوع کاربرد خود (انجام بازی، تماشای فیلم، انجام پروژه‌های کاری و استفاده‌های روزمره) با پنلهای متنوعی وارد بازار می‌شوند.
هیچ یک از این سه پنل بی‌نقص نیستند و در کنار مزایای خود معایبی نیز دارند؛ به‌عنوان‌مثال پنلهای VA کنتراست بسیار خوبی ارائه می‌دهند؛ اما از زمان پاسخگویی مناسبی برخوردار نیستند؛ بنابراین مانیتورهای دارای این نوع پنل برای تماشای فیلم عالی هستند؛ اما در مقابل برای بازی اصلاً گزینه‌های مناسبی نیستند. پنلهای TN پنلهای ارزان‌قیمتی محسوب می‌شوند و زمان پاسخگویی بسیار خوبی دارند؛ اما در مقابل کیفیت تصویر آن‌ها پایین است و زاویه دید خوبی هم ندارند.
پنلهای IPS بهترین و یکنواخت‌ترین رنگ‌ها را نمایش می‌دهند و نسبت به سایر پنل‌ها دارای بهترین میزان زمان پاسخگویی (مدت‌زمان تغییر رنگ پیکسل‌ها از یک رنگ به رنگ دیگر؛ معمولاً از رنگ مشکی به رنگ سفید) و بیشترین زاویه دید هستند؛ اما کنتراست آن‌ها به‌اندازه پنلهای VA زیاد نیست و قیمت آن‌ها نسبت به دو نوع پنل دیگر نیز بیشتر است.
قبل از اینکه به مقایسه جزئی‌تر این سه نوع پنل بپردازیم، باید بگوییم نوع پنل در افزایش رزولوشن و کیفیت تصویر یک مانیتور نقش بسیار مهمی دارد. در ضمن نحوه چیدمان پیکسل‌ها نیز در این سه نوع پنل متفاوت است که صحبت در مورد آن خارج از بحث مقاله است.
شما باید در هنگام انتخاب و خرید مانیتور موردنظر خود با توجه به پنل مورد استفاده در آن، مانیتور مناسب خود را انتخاب کنید که دارای بهترین نوع پنل برای پاسخگویی به نیاز شما باشد.
پنل TN یا Twisted Nematic چیست؟
امروزه پنلهای TN به دلیل برخورداری از بهترین زمان پاسخگویی برای بازی، متداول‌ترین نوع پنل مورد استفاده در مانیتورهای گیمینگ هستند.
زمان پاسخگویی تمام مانیتورهای جدید مجهز به پنل TN تنها یک میلی‌ثانیه است که باعث می‌شود مانیتورها در نمایش تصاویر دربردارنده بخش‌های دارای حرکت سریع، بسیار خوب عمل کنند و چنین تصاویری کاملاً روان و بدون تاری و دنباله‌دارشدن (جا ماندن رد بخش‌های دارای حرکت سریع) نمایش داده شوند.
مانیتورهای TN دارای نرخ رفرش بالا علی‌‌رغم ارزان‌قیمت‌‌بودن در زمینه نمایش تصاویر دارای حرکت بسیار سریع عملکرد بسیار خوبی دارند و این ویژگی برای مانیتورهای گیمینگ مزیت شاخصی محسوب می‌شود. به همین دلیل مانیتورهای دارای پنل TN، همیشه نخستین انتخاب گیمرهای حرفه‌ای علاقه‌مند به بازی‌های تیراندازی اول‌شخص هستند.
معایب پنل های TN
متأسفانه این پنل‌ها معایب بسیار بزرگی دارند که می‌توانند مزایای آن‌ها را کامل تحت‌الشعاع قرار دهند. این پنل‌ها در زمینه بازآفرینی رنگ‌ها بسیار بد عمل می‌کنند و زاویه دید بسیار محدودی هم دارند (۱۷۰ درجه افقی و ۳۶۰ درجه عمودی). این زاویه دید محدود باعث می‌شود زمانی که از کنار به مانیتورهای دارای پنل TN نگاه می‌کنید، به وضوح متوجه تغییر رنگ‌ها، کنتراست و حتی روشنایی نمایشگر می‌شوید.
البته درصورتی‌که درست در مقابل مانیتورهای TN بنشینید؛ زاویه دید محدود آن‌ها مشکلی برای شما ایجاد نمی‌کند؛ البته حتی اگر درست مقابل مانیتور قرار بگیرید، میزان گاما و اشباع رنگ‌ها باز هم تا حدودی تغییر می‌کند؛ بنابراین اگر پول زیادی برای خرید مانیتور ندارید و عملکرد مناسب مانیتور را به کیفیت بالای تصویر آن ترجیح می‌دهید، مانیتورهای TN بهترین انتخاب برای شما هستند. برخی از مانیتورهای TN دارای روشنایی بسیار خوبی هستند و مدل‌های گران‌قیمت آن‌ها نسبت به مدل‌های ارزان‌قیمت دارای رنگ‌های زنده‌تری هستند؛ البته رنگ‌های چنین مدل‌هایی نیز به‌اندازه رنگ‌های مانیتورهای IPS و VA غنی و زنده نیستند.
پنلهای IPS یا In-Plane Switching چیست؟
پنلهای IPS یکنواخت‌ترین و دقیق‌ترین رنگ‌ها را نمایش می‌دهند و دارای زاویه دید عریض ۱۷۸ درجه هستند؛ بنابراین از هر زاویه‌ای به این نمایشگرها نگاه کنید، شاهد تغییر رنگ تصاویر و کنتراست آن‌ها نخواهید بود.
چنانچه طراح یا عکاس هستید، مانیتورهای دارای پنل IPS بهترین انتخاب برای شما هستند. امروزه زمان پاسخگویی پنلهای IPS در حد و اندازه زمان پاسخگویی پنلهای TN است (تقریباً یک میلی‌ثانیه)؛ البته زمان پاسخگویی برخی از پنلهای IPS به ۴ تا ۵ میلی‌ثانیه نیز می‌رسد.
البته مانیتورهای IPS که دارای زمان پاسخگویی بالایی هستند، نیز برای اکثر گیمرها گزینه مناسبی محسوب می‌شوند و تار شدن و دنباله‌دار شدن تصاویر در مانیتورهای دارای این پنل‌ها به‌ندرت محسوس است.
معایب پنل های IPS
اصلی‌ترین عیب مانیتورهای IPS مشکل نشت نور در هنگام نمایش برخی از محتواها در آن‌هاست. زمانی که در حال تماشای محتوای تیره در این مانیتورها در یک فضای تاریک باشید، به‌خوبی متوجه هاله‌های نور در گوشه مانیتور می‌شوید.
طراحی این این مانیتورها به‌صورتی است که نور زیادی از آن‌ها عبور کند و همین ساختار باعث ایجاد هاله نور در اطراف تصاویر تیره در حال نمایش در آن‌ها می‌شود. البته همان‌طور که گفتیم این مشکل تنها در برخی از مواقع در مانیتورهای IPS ایجاد می‌شود و زمانی این مشکل شما را آزار می‌دهد که مانیتور در اتاق تاریک قرار داشته باشد و نور آن زیاد باشد و در حال تماشای صحنه‌های تاریک فیلم یا بازی در آن باشید. در موارد نادر مشکل هاله نور به دلیل کیفیت پایین محتوای در حال پخش ایجاد می‌شود.
کنتراست مانیتورهای IPS به‌اندازه مانیتورهای VA نیست. میزان نرخ کنتراست ثابت یک مانیتور IPS استاندارد در حدود 1000:1 است؛ اما کنتراست یک مانیتور VA در حدود 3000:1 یا حتی بالاتر است. این برتری مانیتورهای VA باعث می‌شود آن‌ها در نمایش رنگ مشکی عمیق و خالص بسیار موفق‌تر از مانیتورهای IPS عمل کنند. پنل VA نیز معایب خود را دارند که در ادامه آن‌ها را بیان خواهیم کرد.
شرکت LG display وعده داده است که در سال میلادی جاری نخستین مانیتور IPS با پنل IPS Black را عرضه کند که احتمالاً میزان کنتراست آن در حدود 2000:1 خواهد بود؛ مانیتور ۳۲ اینچی ال‌جی مدل 32UQ85R نخستین مانیتور IPS مجهز به این پنل خواهد بود.
درضمن ال‌جی قصد دارد دوباره از دوقطبی‌کننده A-TW در برخی از مانیتورهای IPS خود ازجمله مانیتور ۳۲ اینچی مدل GQ950 استفاده کنند. این دوقطبی‌کننده به کاهش شدت مشکل هاله نور کمک می‌کند و در صورت استفاده از آن ممکن است افراد تنها در هنگام تماشای تصاویر مانیتور از کنار آن، هاله‌های بنفش‌رنگ کم‌رنگی را در اطراف تصاویر تیره ببینند.
با استفاده از فناوری نوردهی منطقه‌ای (Local dimming) در سیستم نور پس‌زمینه در مانیتورهای دارای نور پس‌زمینه LED می‌توان کنتراست مانیتورهای IPS را به میزان قابل‌توجهی تقویت کرد؛ البته فناوری نوردهی منطقه‌ای تنها زمانی می‌تواند به تقویت کنتراست کمک کند که ال‌ای‌دی‌های تأمین‌کننده نور پس‌زمینه در تمام نقاط پشت پنل تعبیه شوند (این سیستم نور پس‌زمینه، سیستم نوردهی منطقه‌ای با چیدمان کامل یا Full Array Local Dimming نام دارد) و در غیر این صورت تأثیر چندانی در بهبود کنتراست مانیتور ندارد.
در گذشته مانیتورهای IPS در مقایسه با مانیتورهای VA با مشخصات و ویژگی‌های مشابه، قیمت بیشتری داشتند؛ اما امروزه هزینه تولید این مانیتورها تنها کمی بیشتر از مانیتورهای VA است و حتی در برخی از موارد هزینه تولید این دو مانیتور یکسان است. لازم به ذکر است در حال حاضر چند نوع مانیتور با پنلهای IPS متفاوت طراحی و تولید شده‌اند که به شرح زیر هستند:
- مانیتورهای PLS (Plane to Line Switching) محصول سامسونگ
- مانیتورهای AHVA (Advanced Hyper-Viewing Angles) محصول ای.یو آپرونیکز (AU Optronics)
- مانیتورهای AAS (Azimuthal Anchoring Switch) محصول اینولوکس (InnoLux)
- مانیتورهای ADS (Advanced Super Dimension Switch) محصول بو (Boe)
- مانیتورهای AH-IPS،Nano IPS،IPS Black و IPS محصول ال‌جی
تمام این مانیتورهای IPS دارای زاویه دید عریض، رنگ‌های یکنواخت و زمان پاسخگویی بسیار خوب هستند؛ اما برخی از آن‌ها نسبت به سایر انواع برتری‌هایی دارند که صحبت در مورد آن‌ها در این مقاله نمی‌گنجد.
پنل VA یا Vertical Alignment چیست؟
میزان کنتراست ثابت پنلهای VA نسبت به دو نوع پنل دیگر، بسیار بهتر است. است. اکثر پنلهای VA دارای نرخ کنتراست 2500:1 تا 3000:1 هستند مدل‌های رده‌بالاتر و گران‌قیمت‌تر کنتراست بالاتری دارند. پنلهای VA به دلیل برخورداری از کنتراست بالا در زمینه نمایش رنگ مشکی به‌صورت عمیق و غنی و همچنین نمایش رنگ سفید به‌صورت کاملاً روشن، عملکرد بسیار خوبی دارند.
همین مزیت آن‌ها باعث می‌شود تیره‌ترین و روشن‌ترین نقاط محتوای در حال نمایش به‌صورت کاملاً تیره و کاملاً روشن نمایش داده شوند و جزئیات قسمت‌های تیره تصویر وضوح بالایی داشته باشند؛ البته کنتراست بالا باعث می‌شود مدت‌زمان تغییر رنگ پیکسل‌ها از رنگ‌های کاملاً تیره به رنگ‌های روشن‌تر مدت‌زمان قابل‌توجهی طول بکشد.
معایب پنل های VA
اگرچه ممکن است مدت‌زمان پاسخگویی کلی مانیتورهای VA به‌اندازه مانیتورهای IPS متوسط باشد (در حدود ۴ تا ۵ میلی‌ثانیه)؛ اما بدون تردید مدت‌زمان تغییر رنگ پیکسل‌های آن‌ها از رنگ‌های تیره به رنگ‌های روشن در مقایسه با مدت‌زمان انجام این فرایند در مانیتورهای IPS بیشتر است. وجود چنین عیبی در مانیتورهای VA باعث می‌شود این مانیتورها زمانی که در حال نمایش تصاویر تیره با بخش‌های دارای حرکت سریع باشند، لکه‌های سیاه‌رنگی در دنباله بخش‌های دارای حرکت سریع ایجاد می‌شود که می‌تواند در بازی‌های سریع دربردارنده تصاویر دارای حرکت سریع آزاردهنده باشد و حتی باعث حواس‌پرتی گیمرها شود.
به همین دلیل معمولا گیمرهای علاقه‌مند به بازی‌های تیراندازی اول‌شخص از خرید مانیتورهای VA اجتناب و مانیتورهای IPS یا TNرا انتخاب می‌کنند؛ البته تمام افراد در مورد این موضوع چندان حساس نیستند و حتی بسیاری از گیمرها به دلیل برخورداری مانیتورهای VA از کنتراست بالا، آن‌ها را انتخاب می‌کنند و مشکل ایجاد لکه‌های سیاه در دنباله بخش‌های دارای حرکت سریع در تصاویر تیره در حال نمایش این مانیتورها را نادیده می‌گیرند.
در حال حاضر جدیدترین پنلهای VA سامسونگ در پیشرفته‌ترین مانیتورهای منحنی گیمینگ این برند یعنی مانیتورهای ادیسه جی ۹ و جی ۷ (Odyssey G9 و G7) استفاده می‌شود و زمان پاسخگویی این پنل‌ها به‌اندازه پنلهای IPS دارای سریع‌ترین زمان پاسخگویی یعنی زمان پاسخگویی یک میلی‌ثانیه، است.
بنابراین می‌توان گفت این مانیتورهای گیمینگ رده‌بالای سامسونگ هم دارای عملکرد خوب و هم دارای کیفیت تصویر خوبی هستند و توازن بین این دو پارامتر در این مانیتورها به‌خوبی ایجاد شده است. در این مانیتورها هم رنگ مشکی به‌صورت کاملاً عمیق و غنی نمایش داده می‌شود و هم تغییر رنگ پیکسل‌های آن ها از رنگ‌های تیره به رنگ‌های روشن در مدت‌زمان کوتاهی رخ می‌دهد؛ البته این مانیتورها نسبت به سایر مانیتورهای متداول VA گران‌قیمت‌ترین هستند و معایبی نیز دارند.
سامسونگ قصد دارد در سال ۲۰۲۲ مانیتور ۳۲ اینچی 4K ادیسه G8 را روانه بازار کند که دارای نرخ رفرش ۲۴۰ هرتز، زمان پاسخگویی ۱ میلی‌ثانیه و نور پس‌زمینه Mini LED است. استفاده از نور پس‌زمینه Mini LED باعث افزایش بسیار زیاد دقت نوردهی پنل و افزایش بسیار زیاد کنتراست مانیتور و برطرف شدن مشکل نشت نور و ایجاد هاله نور می‌شود.
پنلهای VA از طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها پشتیبانی می‌کنند که مزیت بسیار خوبی برای آن‌ها است. این ویژگی باعث می‌شود رنگ‌های قابل پشتیبانی توسط مانیتورهای VA در سطح خوبی باشد یا حداقل بهتر از برخی از مانیتورهای IPS خاص باشد؛ اما یکنواختی رنگ‌ها در این مانیتورها در سطح مانیتورهای IPS نیست. به‌عبارت‌دیگر ممکن است در هنگام نمایش تصویری با رنگ قرمز در مانیتورهای VA، به دلیل تغییر در گامای رنگ آن‌ها، یک سایه رنگ خاص از رنگ قرمز در قسمت بالای تصویر و قسمت میانی آن به دو شکل متفاوت نمایش داده شود.
معمولاً مشکلات مرتبط با عدم یکنواختی رنگ‌ها برای افراد معمولی و افرادی که در مورد این موضوع چندان حساس نیستند، آزاردهنده نیست و ممکن است بسیاری از افراد اصلاً متوجه این موضوع نشوند.
پنلهای VA به دلیل برخورداری از کنتراست بالا و همچنین عدم وجود مشکل نشت نور پنلهای IPS در این پنل‌ها، برای تماشای فیلم در فضاهای تاریک بهترین گزینه ممکن هستند و مانیتورهای دارای این پنل‌ها جزئیات قسمت‌های تیره تصاویر را با وضوح بسیار خوبی نمایش می‌دهند. به همین دلیل میزان استفاده از پنلهای VA در اکثر مانیتورها و تلویزیون‌های LED بیشتر از پنلهای IPS است.
نکته مهمی که در رابطه با پنلهای VA حتماً باید بدانید این است که این پنل‌ها با وجود برخورداری از زاویه دید ۱۷۸ درجه پنلهای IPS، در زمینه حفظ کیفیت تصاویر در هنگام تماشای آن‌ها از زوایای مختلف در سطح پنلهای IPS نیستند؛ زیرا هنگامی‌که از زوایای کناری به مانیتورهای VA نگاه می‌کنیم، در زوایای خاص متوجه تغییرات اندکی در کنتراست و روشنایی می‌شویم؛ البته این تغییرات اصلاً قابل‌توجه و آزاردهنده نیستند.
پنلهای VA نیز مانند پنلهای IPS در انواع مختلفی طراحی و تولید شده‌اند که به شرح زیر هستند:
- MVA (Multidomain Vertical Alignment)
- P-MVA و S-MVA
- AMVA (Advanced MVA): این پنل باید با پنل AHVA که نوعی پنل IPS است اشتباه گرفته شود.
نتیجه‌گیری
شما باید در هنگام خرید مانیتور علاوه بر وجود پنل مناسب در آن، به برخورداری آن از اندازه، رزولوشن و نرخ رفرش مناسب نیز توجه ویژه‌ای داشته باشید.
در کل اگر بیشتر اهل بازی هستید و به اجرای روان بازی‌ها نسبت به کیفیت تصویر اهمیت بیشتری می‌دهید، یک مانیتور IPS مدرن و رده‌بالا برای شما گزینه مناسبی است؛ چنین مانیتوری هم دارای زمان پاسخگویی بسیار کمی است و هم زاویه دید و کیفیت تصویر مناسبی دارد.
مانیتورهای IPS برای افراد فعال در حوزه طراحی گرافیکی و سایر کارهایی که بالا بودن دقت بازآفرینی رنگ‌ها در آن‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد، نیز گزینه مناسبی هستند. مانیتورهای VA هم برای افراد فعال در حوزه تولید محتوا که به‌دقت بازآفرینی رنگ‌ها اهمیت خیلی زیادی نمی‌دهند، گزینه‌های مناسبی هستند.
مانیتورهای IPS و VA نسبت به یکدیگر برتری کامل ندارند و هر کدام از آن‌ها مزایا و معایب خود را دارند. برخی از افراد بیشتر به برخورداری مانیتور از کنتراست بالا اهمیت می‌دهند و برای برخی دیگر از افراد، یکنواختی رنگ‌های آن اهمیت بیشتری دارد.
