نگاهی به عملکرد اسپیس ایکس در ۲۰۲۰: سالی پر از موفقیت و انفجار

نسل اول کپسول دراگون در سال ۲۰۲۰ بازنشسته شد

در آوریل ۲۰۲۰ اسپیس ایکس طبق قرارداد اصلی خود با ناسا، آخرین محموله این سازمان فضایی را روانه ISS کرد و همچنین نسل اول کپسول حمل بار دراگون آخرین پرواز خود را انجام داد. از آن زمان کپسول دراگون ۲ به عنوان نسخه‌ای ارتقایافته جایگزین آن شده است.

در این سال این کمپانی آمریکایی شیوه بازیابی پرتابگرهای خود را هم بهبود داد. در ماه ژوئیه، پرسنل این شرکت توانستند هر دو نیمه دماغه مخروطی شکل راکت را با استفاده از یک توری بزرگ در یک کشتی بازیابی کنند. این تکنیک را اخیرا شرکت «راکت‌لب» در سیستم بازیابی راکت «الکترون» به نمایش گذاشته است. این نیمه‌های دماغه مخروطی شکل در مجموع ارزشی نزدیک به ۶ میلیون دلار دارند و بازیابی آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.

ارسال آزمایشی فضانوردان ناسا به ISS

پیش از اینکه اسپیس ایکس بتواند بطور رسمی نسل اول کپسول حمل بار دراگون را کنار بگذارد و به سراغ دراگون ۲ برود، باید از امنیت و همچنین کارایی آن اطمینان حاصل می‌کرد. در همین راستا این کمپانی در اواسط ژانویه سیستم فرار کپسول کرو دراگون را به نمایش گذاشت. برای این آزمایش، کپسول به همراه راکت فالکون ۹ پرتاب شد و تنها پس از ۹۰ ثانیه، سیگنال‌های جداسازی فعال شدند و این کپسول به اجبار از سایر بخش‌های راکت جدا شد.

این کپسول با سرعت ۶۴۳ کیلومتر بر ساعت از راکت دور شد و سپس با باز کردن چترهای نجات خود، بدون هیچ مشکلی در اقیانوس اطلس فرود آمد و بازیابی شد.

چالش بعدی این شرکت مربوط به ماه ژوئن می‌شود، زمانی که باید ماموریت DEMO-2 انجام می‌شد و برای اولین بار اسپیس ایکس انسان‌ها را روانه ISS می‌کرد. این ماموریت با موفقیت انجام شد و تقریبا پس از یک دهه و پایان عمر شاتل‌ها در سال ۲۰۱۱، دو فضانورد ناسا به نام‌ها «باب بنهکن» و «داگلاس هارلی» روانه ISS شدند.

مدیر ناسا، «جیم برایدنستاین» در ماه ژوئن در بیانیه‌ مطبوعاتی اعلام کرد:

«امروز عصر جدیدی در پرواز‌های فضایی بشر آغاز می‌شود چرا که ما بار دیگر فضانوردان آمریکایی را به وسیله راکت‌های آمریکایی از خاک آمریکا روانه ایستگاه فضایی بین‌المللی کردیم. از باب بنهکن، داگ هارلی، تیم‌های اسپیس ایکس و ناسا برای چنین دستاورد بزرگی برای ایالات متحده آمریکا تشکر می‌کنم و به آن‌ها تبریک می‌گویم.

پرتاب این سیستم فضایی تجاری طراحی شده برای انسان‌ها، نمایشی خارق‌العاده از برتری آمریکا است و یک قدم مهم در مسیر ما برای گسترش اکتشافات انسان در ماه و مریخ محسوب می‌شود.»

۱۹ ساعت پس از پرتاب فضانوردان به وسیله راکت فالکون ۹، کپسول آن‌ها به ISS متصل شد و آن‌ها به مدت یکماه ساکن ایستگاه فضایی بین‌المللی بودند. پس از این دوران، آن‌ها سوار بر کپسول کرو دراگون، از ISS جدا شدند و درون اقیانوس فرود آمدند.

اولین ماموریت عملیاتی اسپیس ایکس

نزدیک به دو دهه از شروع فعالیت شرکت تحت مدیریت ایلان ماسک می‌گذرد و در این مدت این کمپانی طراحی و همچنین نحوه ساخت راکت‌های خود را بهبود داده و اصلاح کرده. تمام این تلاش‌ها در نوامبر ۲۰۲۰ به بار نشست و ناسا رسما کرو دراگون شامل راکت فالکون ۹ و کپسول را برای اولین ماموریت تجاری آن تایید کرد.

برایدنستاین در این زمینه گفته بود:

«برای من باعث افتخار است که بگویم در حال بازگشت به پروازهای فضایی منظم به وسیله راکت و فضاپیمای آمریکایی و از خاک آمریکا هستیم. این تاییدیه یک دستاورد فوق‌العاده برای ناسا و اسپیس ایکس است و پیشرفتی که می‌توانیم با همکاری با بخش خصوصی داشته باشیم را نشان می‌دهد.»

این تاییدیه از اهمیت بالایی برخوردار بود، اما کمتر یک هفته پس از صدور آن، ماموریت «CREW-1» با موفقیت از مرکز فضایی «کندی» در فلوریدا روانه ISS شد. در این ماموریت ۳ فضانورد ناسا و یک فضانورد سازمان فضایی ژاپن حضور داشتند و در تاریخ ۲۶ آبان (۱۶ نوامبر) به ایستگاه فضایی بین‌المللی رسیدند و ۶ ماه در آن زندگی می‌کنند.

اسپیس ایکس با ماموریت عملیاتی CREW-1 فضانوردان ناسا را روانه ISS کرد

CREW-1 علاوه بر اینکه اولین ماموریت رسمی اسپیس ایکس برای ارسال فضانوردان به ISS بود، میزبان یک فضانورد سیاهپوست به نام «ویکتور جی. گلوور» هم بود که تبدیل به اولین فضانورد سیاهپوستی می‌شود که به مدت ۶ ماه در ISS زندگی می‌کند. در ۲۲ سالی که ایستگاه فضایی بین‌المللی در اطراف زمین در حال چرخش است، فضانوردان سیاهپوست تنها چند روز در آن زندگی کرده‌اند.

قراردادهای نظامی

ماموریت CREW-1 تازه شروع کار است و اسپیس ایکس می‌خواهد دو ماموریت مشابه دیگر در سال ۲۰۲۱ و همچنین ۲۰۲۲ انجام دهد. علاوه بر این، کمپانی تحت مدیریت ایلان ماسک تنها با ناسا کار نمی‌کند و در ماه آگوست «نیروی فضایی و فرماندهی موشکی ایالات متحده آمریکا (SMC) از قرارداد پنج ساله با اسپیس ایکس و «ULA» خبر داد که هدف از آن، ارسال ماهواره‌های جاسوسی به مدار زمین است.

اسپیس ایکس در سال ۲۰۲۰ قراردادهای نظامی مهمی امضا کرد

این قرارداد تا سال ۲۰۲۴ ادامه دارد و اولین پرتاب آن به ارزش ۳۱۶ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲ انجام می‌شود. در نوامبر امسال نیروی فضایی آمریکا طی یک قرارداد یکساله ۲۹.۵ میلیون دلار بودجه دیگر به اسپیس ایکس اختصاص داد تا پژوهش‌های اولیه و نظارتی روی ماموریت‌های فضایی با اهداف غیر از امنیت ملی انجام دهد.

یکی از مقامات نیروی هوایی آمریکا به نام دکتر « ویلیام روپر» در بیانیه‌ای در ماه آگوست اعلام کرد:

«امروز اهمیت بالایی دارد و سال‌ها برنامه‌ریزی و تلاش استراتژیک نیروی هوایی، دفتر ملی شناسایی (NRO) و شرکای ما را به اوج می‌رساند. ما با حفظ رقابتی بودن بازار پرتاب راکت‌ها و همچنین ارائه خدمات به دولت و مشتریان تجاری، شرکت‌ها را به نوآوری در حوزه فضایی تشویق می‌کنیم. امروز دوران جدیدی شروع می‌شود و در نهایت از موتورهای RD-180 روسیه گذر خواهیم کرد.»

اسپیس ایکس به عنوان بخشی از قرارداد خود با نیروی فضایی آمریکا، نسل جدید ماهواره‌های GPS را هم روانه مدار می‌کند. این ماهواره‌ها توسط شرکت «لاکهید مارتین» ساخته می‌شوند. GPS III در مقایسه با ماهواره‌های کنونی تا ۳ برابر دقت بالاتری دارد و همچنین قابلیت‌های ضد پارازیت آن‌ها هم تا ۸ برابر بهبود داشته. ضمنا این ماهواره‌ها تا ۱۵ سال در مدار باقی می‌مانند که ۲۵ درصد بیشتر از نسل کنونی ماهواره‌های GPS است.

راکت فالکون ۹ در سال ۲۰۲۰ ماهواره آرژانتینی SAOCOM 1B را روانه فضا کرد

قراردادهای نظامی اسپیس ایکس تنها محدود به ایالات متحده آمریکا نمی‌شود. در ماه ژوئیه، راکت فالکون ۹ که فضانوردان ناسا، بنهکن و هارلی را روانه فضا کرده بود، ماهواره ارتباط امن «ANASIS-II» آژانس توسعه دفاعی کره جنوبی را روانه مدار «زمین‌آهنگ» یا «ژئوسنکرون» کرد.

در تاریخ ۹ شهریور (۳۰ آگوست)، راکت فالکون ۹ ماهواره آرژانتینی «SAOCOM 1B» را از «دماغه کاناورال» فلوریدا روانه فضا کرد. در این پرتاب راکت در مسیر جنوبی قرار گرفت. برای اولین بار از سال ۱۹۶۹ شاهد چنین موضوعی بودیم چرا که اکثر پرتاب‌ها از این مرکز به سمت شرق انجام شده بودند. اسپیس ایکس توانست به لطف قابلیت خودتخریبی راکت فالکون ۹ یک معافیت ویژه از نیروی هوایی بگیرد و در این مسیر حرکت کند.

اینترنت ماهواره‌ای استارلینک

۲۰۲۰ برای اینترنت ماهواره‌ای استارلینک هم سال خوبی بود و این کمپانی این سال را با پرتاب ۶۰ ماهواره کوچک در اوایل ژانویه آغاز کرد و تا به امروز ۱۴ مجموعه از آن‌ها را روانه فضا کرده. در سایت رسمی اسپیس ایکس نوشته شده:

«با عملکردی فراتر از اینترنت ماهواره‌ای سنتی و یک شبکه جهانی بدون محدودیت‌های زیرساخت‌های زمینی، استارلینک اینترنت پهن‌باند پرسرعت را در اختیار مناطقی قرار می‌دهد که به اینترنت قابل اعتماد دسترسی ندارند یا با هزینه بالایی ارائه می‌شوند.»

از میان ۱۰۰۰ ماهواره‌ای که اسپیس ایکس می‌خواست تا پایان سال جاری میلادی در فضا داشته باشد، بیش از ۹۵۰ عدد آن‌ها تا پایان نوامبر با موفقیت در فضا قرار گرفته‌اند. این کمپانی می‌خواهد برای اینکه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به پتانسیل واقعی خود دست پیدا کند، بیش از ۴۲ هزار ماهواره در فضا داشته باشد.

آزمایش عمومی اینترنت ماهواره‌ای استارلینک سال ۲۰۲۰ آغاز شد

پرتاب ماهواره‌ها با موفقیت انجام شد و این کمپانی آزمایش عمومی اینترنت استارلینک را آغاز کرد. در حالی که استارلینک به عنوان جایگزینی برای اینترنت گران‌قیمت وارد بازار شده، هزینه اشتراک ماهانه آن برابر ۹۹ دلار است، ضمنا باید برای آن تجهیزات به ارزش ۴۹۹ دلار هم تهیه کرد. آزمایش این سرویس به زودی در کانادا آغاز می‌شود و به صورت رسمی در ۲۰۲۲ در اختیار کاربران قرار می‌گیرد.

برنامه استارلینک چندان بدون مشکل هم نبود و دردسرهای مخصوص به خود را برای شرکت تحت مدیریت ایلان ماسک ایجاد کرد. مدت کوتاهی پس از شروع این برنامه، اخترشناسان به تاثیر آن‌ها روی تلکسوپ‌ها اشاره کردند و اینکه می‌توانند در کارهای علمی اختلال ایجاد کنند. صدها دانشمند به پرتاب این ماهواره‌ها اعتراض کردند و البته اسپیس ایکس در واکنش به آن‌ها تصمیم گرفت به ماهواره‌های خود آفتابگیر اضافه کند.

توسعه راکت استارشیپ در ۲۰۲۰

اسپیس ایکس برای همیشه به کپسول‌های دراگون و راکت‌های فالکون وابسته نخواهد بود و هم اکنون شروع به توسعه سیستم پرتاب فضایی یکپارچه‌ای کرده که به راحتی مسافران، محموله‌ها و ماهواره‌ها را روانه فضا می‌کند. این راکت فوق سنگین استارشیپ نام دارد که اولویت اصلی شرکت تحت مدیریت ایلان ماسک محسوب می‌شود و می‌تواند انسان‌ها را روانه مریخ کند. علاوه بر مریخ، می‌توان از آن برای ارسال محموله‌ها به مدار زمین و ماه هم بهره برد.

در شروع ۲۰۲۰ وضع برای نمونه‌های اولیه استارشیپ چندان مناسب نبود و یکی از پروتوتایپ‌های آن به نام SN4 طی آزمایش منفجر شد. در ماه آگوست نمونه بعدی به نام SN5 از انفجار جان سالم بدر برد و حتی توانست یک پرواز ۱۵۰ متری هم انجام دهد.

تلاش‌ها برای توسعه راکت استارشیپ چندان موفق نبودند

جدیدترین تلاش برای استارشیپ، نمونه اولیه SN8 بود که در هنگام فرود منفجر شد و نتوانست عملکرد مناسبی از خود نشان دهد. با وجود چنین شکستی، اسپیس ایکس به توسعه نمونه‌های دیگر ادامه می‌دهد و سال آینده میلادی شاهد آزمایش‌ها و پرتاب‌های بیشتری خواهیم بود.

جمع‌بندی

فرقی نمی‌کند در آینده چه اتفاقی رخ می‌دهد چرا که عملکرد اسپیس ایکس در سال ۲۰۲۰ روی صنعت هوافضا تاثیر دائمی داشته. به عنوان مثال اتحادیه اروپا اعلام کرد برنامه‌های استقرار سیستم ناوبری ماهواره‌ای «گالیلئو» را بخاطر اسپیس ایکس و چین سه ماه جلو می‌اندازد و در سال ۲۰۲۴ نسل دوم آن را روانه فضا می‌کند.

علاوه بر این موضوع، اتحادیه اروپا برای تحقیقات روی موشک‌های چندبار مصرف ۱ میلیارد یورو سرمایه‌گذاری می‌کند و همچنین به استارتاپ‌های اروپایی در این زمینه کمک خواهد کرد.

با توجه به پیشرفت‌های چشمگیر اسپیس ایکس و درآمد نزدیک به ۲ میلیارد دلاری آن در سال ۲۰۱۹ و همچنین همکاری‌های بلندمدت با بخش‌های نظامی، دلیلی برای پایان حکمرانی این کمپانی در بازار در سال‌های پیش رو وجود ندارد. باید منتظر ماند و دید این کمپانی در سال ۲۰۲۱ چه دستاوردهایی خواهد داشت و آیا می‌تواند دوباره صنعت هوافضا را تغییر دهد یا خیر.