مجازات چک برگشتی چیست؛ رفع سوءاثر از چک برگشتی چگونه است؟

ماده‌ی ۷ قانون صدور چک، اصلاحی سال ۸۲ به بیان مجازات صدور چک بی‌محل می‌پردازد:

• چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ۱۰ میلیون ریال باشد به حبس تا حداکثر ۶ ماه محکوم خواهد شد.
• چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ۱۰ میلیون ریال تا ۵۰ میلیون ریال باشد به حبس از ۶ ماه تا یکسال محکوم خواهد شد.
• چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ۵۰ میلیون ریال بیشتر باشد به حبس از یکسال تا ۲ سال و ممنوعیت از داشتن دسته‌چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد.

همچنین طبق ماده‌ی ۱۰ همین قانون: هر کسی با علم به بسته بودن حساب بانکی خود چک صادر نماید به حداکثر مجازات مندرج در ماده‌ی ۷ محکوم می‌شود.

رفع سوءِاثر از چک برگشتی

بر اساس بخشنامه‌های بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران کليه‌ی امور مربوط به رفع سوءِاثر از چک‌های برگشتیِ اشخاص صرفا از طريق شعب و واحدهای تابعه‌ی بانک‌ها و به صورت زیر امکان‌پذير است:

۱. تأمين موجودی

مشتری مبلغ کسریِ موجودی را به سپرده‌ی جاری خود، واريز می‌کند و بانک پس از رفعِ برگشتِ چک و پرداخت مبلغ آن به ذی‌نفع، نسبت به رفع سوءِاثر از سابقه‌ی چک برگشتی مشتری اقدام می‌کند.

۲. ارائه‌ی لاشه‌ی چک برگشتی

مشتری لاشه‌ی چک برگشتی را به بانک ارائه می‌کند و بانک در قبال آن به وی رسيد تحويل می‌دهد.

۳. ارائه‌ی رضايت‌نامه‌ی محضریِ ذی‌نفعِ چک به بانک

در صورت عدم امکان ارائه‌ی لاشه چک برگشتی به بانک بنابه دلايلی نظير مفقود شدن، به سرقت رفتن و سوختن، ذی‌نفعِ چک (شخصی که گواهی‌نامه‌ی عدم پرداختِ وجه چک به نام او صادر شده است) می‌تواند با حضور در دفترخانه‌ی اسناد رسمی، رضايت خود را اعلام کند و بانک با دريافت رضايت‌نامه‌ی مزبور، نسبت به رفع سوءِاثر از چک مورد نظر و ابطال آن اقدام نمايد.

تبصره: چنانچه ذی‌نفعِ چک، شخصِ حقوقیِ دولتی يا نهادِ عمومیِ غيردولتی باشد، می‌تواند با ارائه‌ی نامه‌ی رسمی، رضايت خود را اعلام کند و بانک با دريافت رضايت‌نامه‌ی مزبور، نسبت به رفع سوءِاثر از چک مورد نظر و ابطال آن اقدام کند.

۴. واريز مبلغ چک به سپرده‌ی قرض‌الحسنه‌ی جاری و مسدود نمودن آن به مدت ۲۴ ماه

چنانچه ارائه‌ی لاشه‌ی چک يا رضايت‌نامه‌ی محضریِ ذی‌نفع به بانک امکان‌پذير نباشد، مشتری می‌تواند تا زمان تعيين تکليف قطعیِ چک برگشتی يا حداکثر به مدت ۲۴ ماه با واريز معادلِ کسریِ موجودی به سپرده‌ی قرض‌الحسنه‌ی جاری خود، درخواست مسدود شدن وجه مزبور را برای پرداخت چک برگشتی، به شعبه‌ی افتتاح‌کننده ارائه دهد (مشروط به آن که سپرده‌ی قرض‌الحسنه‌ی جاریِ مشتری نزد شعبه‌ مفتوح و توسط مراجع قضایی مسدود نشده باشد). در اين شرايط شعبه‌ی افتتاح‌کننده موظف است ظرف پنج روز کاری، طی نامه‌ای، تأمين وجه چک را به اطلاع شخصی برساند که گواهی‌نامه‌ی عدم پرداخت به نام وی صادر شده است تا او با مراجعه به بانک، وجه چک را دريافت کند.

۵. ارائه‌ی حکم قضايی مبنی بر رفع سوءِاثر از سوابق چک برگشتی

۶. انقضای مدت نگهداری سوابق چک‌های برگشتی در سامانه‌ی اطلاعاتی بانک مرکزی

در صورت عدم اقدام مشتری نسبت به رفع سوءِاثر از سابقه‌ی چک برگشتی مطابق با بندهای فوق، سابقه‌ی هر چک برگشتی صرفا پس از انقضای مدت هفت سال از تاريخ صدور گواهی‌نامه‌ی عدم پرداخت آن، به صورت خودکار از سامانه‌ی اطلاعاتی بانک مرکزی رفع سوءِاثر می‌شود.

تبصره‌ی ۱: مقررات مذکور در اين بند، به تمامی چک‌هایِ برگشتیِ موجود در سامانه‌ی اطلاعاتی بانک مرکزی تسری می‌يابد.

توضيح ۱: در صورتی که مشتری ظرف مدت ده روز کاری پس از برگشت چک، اقدام به تأمين کسری موجودی سپرده‌ی قرض‌الحسنه‌ی جاری، ارائه‌ی لاشه‌ی چک يا رضايت‌نامه محضری ذ‌‌ی‌نفع چک به بانک و … ننمايد، بانک موظف است اطلاعات مربوط به گواهی‌نامه‌ی عدم پرداخت را به سامانه‌ی اطلاعاتی بانک مرکزی ارسال کند.

تبصره‌ی ۲: بانک مکلف است بنا به درخواست مشتری و به منظور آگاهی وی از سوابق چک‌های برگشتی خود در سامانه‌ی اطلاعاتی بانک مرکزی، اقدام به ارائه‌ی صورتِ کاملِ تعداد و مشخصات چک‌های برگشتی وی با درج تاريخ برگشت چک نمايد. لازم است مشتريان محترم در صورت عدم رفع سوءِاثر چک خود، پس از گذشت هفت روز کاری از تاريخ تحويل درخواست خود به شعب بانک ملی ایران، به شعبه‌ی مربوطه مراجعه و درخواست خود را پيگيری کنند.