لیبیدو نام دیگر میل جنسی است. فارق از جنسیت، این تمایل بر اساس عملکرد مغز، میزان هورمون‌ها و رفتارهایی که فرد آموخته است، تحریک می‌شود. زیاد یا کم‌بودن میل جنسی تا حدی مشخص سالم و طبیعی است، اما وقتی از حد بگذرد، اثراتش بر زندگی شخصی و اجتماعی فرد کاملا ملموس خواهد بود. همراه ما باشید تا با این مفهوم بیشتر آشنا شویم.
مفهوم لیبیدو در روانکاوی
اصطلاح لیبیدو در روانکاوی برای توصیف انرژی حاصل از میل به بقا و غرایز جنسی به کار می‌رود. فروید معتقد بود لیبیدو بخشی از هویت انسان و نیروی محرکه تمام رفتارهای اوست.
رابطه لیبیدو و شناسه شخصیت (Id)
شناسه تنها بخشی از شخصیت فرد است که از بدو تولد وجود دارد و مخزنی از انرژی‌های اولیه و ناخودآگاه است. این بخش تمام اعمال و فرایندهای بدن را طوری هدایت می‌کند که بیشترین لذت ممکن حاصل شود و سعی می‌کند تمام خواسته‌های فرد را به‌سرعت ارضا کند. بدیهی است که این مسئله دردسرهای زیادی به همراه دارد، چون خواسته‌های ما همیشه مناسب نیستند و عملی‌کردن بعضی از آنها عواقب جدی خواهد داشت. می‌توان لیبیدو بیش از حد یا میل جنسی بالا را با عملکرد شناسه توضیح داد.
تأثیر ایگو (خود) بر لیبیدو
ایگو بخشی از شخصیت انسان است که وظیفه دارد انرژی شناسه را مهار کند. مثلا اگر شناسه از شما می‌خواهد بسته‌ای چیپس را از قفسه‌های فروشگاه بردارید و بلافاصله آن را باز کنید، نفس (منیت یا ایگو) این اجازه را نمی‌دهد. در عوض پیشنهاد می‌کند با اقدامات اجتماعی پذیرفته‌شده به این نیاز پاسخ دهید. چیپس را بردارید، به صندوق فروشگاه بروید، هزینه‌اش را پرداخت کنید، آن را به خانه ببرید و بعد نوش جان کنید.
نقش سوپرایگو (فراخود) در مهار تمایلات جنسی
سوپرایگو شامل آرمان‌ها و اخلاقیاتی است که از جانب والدین و شخصیت‌های مقتدر جامعه در فرد درونی می‌شوند. ایگو باید بتواند میان خواسته‌های میل جنسی (غرایز) و معیارهای آرمان‌گرایانه‌ای که فراخود تحمیل می‌کند (اخلاقیات)، نقش واسطه را ایفا کند.
لیبیدو بیش از حد یا میل جنسی بالا (Overly High Libido)
تفاوت چشمگیری بین میل جنسی قوی و شهوت بیش از حد وجود دارد. اولی زندگی جنسی رضایت‌بخشی را رقم می‌زند و فواید زیادی برای سلامتی فرد دارد، از جمله:
- استرس کمتر؛
- روان سالم‌تر؛
- روابط بهتر؛
- اعتماد‌به‌نفس بیشتر؛
- خواب بهتر؛
- تمرین و ورزش بیشتر.
علائم میل جنسی بیش از حد چیست؟
- زندگی جنسی رفته‌رفته بر زندگی، روابط، سلامت و کار فرد تأثیر می‌گذارد.
- میل جنسی افکار و رفتار فرد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
- برای مقابله با چالش‌های ذهنی مثل افسردگی یا اضطراب به رابطه جنسی پناه می‌برد.
- روابط او به‌خاطر میل جنسی بالا به خطر می‌افتند.
- بعد از رابطه جنسی، احساس پوچی یا نارضایتی می‌کند.
علت بالابودن لیبیدو چیست؟
هرچقدر هم این نیاز آزاردهنده و طاقت‌فرسا شود نباید باعث شرمندگی فرد باشد، چون خیلی وقت‌ها علت پزشکی دارد مانند:
- زیادبودن هورمون‌های تنظیم‌کننده خلق‌و‌خو (دوپامین، سروتونین یا هر دو)؛
- مصرف برخی از داروها؛
- اختلالاتی مثل صرع یا زوال عقل که بر بخش‌هایی از مغز تأثیر می‌گذارند که مرتبط با رفتار جنسی هستند.
لیبیدو بالا را چگونه درمان می‌کنند؟
قدم اول شناسایی علت این میل شدید است.
- اگر مصرف داروی خاصی باعث بالارفتن لیبیدو شده است، می‌توان با نظر پزشک دارو را عوض کرد یا دوزش را تغییر داد.
- اگر علت لیبیدو بالا نوعی اختلال مغزی است، می‌توان با شناسایی و درمان آن اختلال این مشکل را برطرف کرد.
- راهبردهایی مثل روان‌درمانی و افزایش فعالیت بدنی نیز تا حدی به فرد کمک می‌کنند.
لیبیدو کم یا میل جنسی پایین (Low Libido)
در دنیای امروز، مشکل بیشتر آدم‌ها کم‌بودن میل جنسی است. این مشکل فراگیر علل بالقوه متعددی دارد که بیشترشان بعد از شناسایی درمان‌شدنی هستند. در ادامه با علائم و علل این مسئله آشنا می‌شویم.
علائم کم‌بودن لیبیدو چیست؟
معیاری بالینی برای تشخیص کم‌بودن میل جنسی وجود ندارد. شدت و علائم این بی‌میلی در هرکسی متفاوت است، اما برخی از رایج‌ترین نشانه‌های این عارضه عبارت‌اند از:
- بی‌میلی کامل به ارتباط جنسی با همسر؛
- بی‌علاقگی به خودارضایی؛
- کمبود یا نبود تخیلات جنسی؛
- استرس یا نگرانی بابت بی‌علاقگی به رابطه جنسی.
کاهش مداوم میل جنسی می‌تواند نشانه‌ای از اختلال میل جنسی کم‌کار (Hypoactive Sexual Desire) باشد که بی‌میلی و نبود خیالات جنسی طولانی‌مدت را به‌خوبی توضیح می‌دهد.
دلیل کاهش لیبیدو چیست؟
یکی از مهم‌ترین دلایل کم‌شدن میل جنسی، تغییرات هورمونی است. کم‌و‌زیادشدن استروژن، پروژسترون و به‌خصوص تستوسترون زمینه این بی‌علاقگی را ایجاد می‌کند.
کمبود میل جنسی آقایان
کمبود تستوسترون مخصوصا برای آقایان دردسرساز است، چون تستوسترون علاوه بر تحریک میل جنسی، به تولید اسپرم و توده عضلانی نیز کمک می‌کند. تستوسترون بسیار کم (کمتر از ۳۰۰ نانوگرم در دسی‌لیتر خون) «هیپوگنادیسم» نامیده می‌شود و معمولا بعد از ۳۰سالگی کم‌کم بروز می‌کند. میل جنسی کم همان اختلال نعوظ نیست، اگرچه هر دو می‌توانند سبب استرس، سردرگمی و اختلاف همسران شوند.
کمبود میل جنسی خانم‌ها
کم‌بودن میل جنسی خانم‌ها می‌تواند نتیجه کمبود تستوسترون یا مهم‌تر از آن استروژن باشد. مطالعات نشان می‌دهند میل جنسی خانم‌ها در دوره یائسگی که سطح هورمون استروژن کاهش می‌یابد، از همیشه کمتر است.
عوامل عاطفی و پزشکی که مستقیم بر هورمون‌های فرد تأثیر بگذارند، فارق از جنسیت، زمینه بی‌علاقگی به رابطه را در زن و مرد ایجاد می‌کنند. استرس زیاد یکی از مهم‌ترین آنهاست. در شرایط استرس و اضطراب، ضربان قلب و فشارخون فرد بالا می‌روند، نفس‌ها پی‌در‌پی می‌شوند و هورمون‌های کاهنده میل جنسی (کورتیزول و اپی‌نفرین) بیشتر ترشح می‌شوند. همه اینها دست به دست هم می‌دهند و میل جنسی را کاملا محو می‌کنند.
سایر علل بالقوه کاهش میل جنسی عبارت‌اند از:
- درد هنگام مقاربت جنسی؛
- دیابت؛
- فشارخون بالا؛
- آرتروز؛
- داروهای تجویزی (به‌ویژه برخی از داروهای ضدافسردگی)؛
- الکل؛
- استعمال دخانیات؛
- عمل جراحی؛
- خستگی؛
- بارداری؛
- عزت‌نفس پایین؛
- مشکلات مرتبط با تصویر بدنی؛
- نگرانی‌ها و مسائل مربوط به رابطه.
بهترین روش‌های تقویت لیبیدو چیست؟
برای درمان لیبیدو کم هم مثل درمان لیبیدو بیش از حد، ابتدا باید ریشه مشکل شناسایی شود. خیلی وقت‌ها روش درمان ترکیبی از چند رویکرد تقویت میل جنسی مختلف است.
۱. درمان میل جنسی کم با رفتاردرمانی
درمانگر جنسی در جلسات سکس‌تراپی به فرد کمک می‌کند ریشه‌های احساسی کمبود میل جنسی را بیابد. سپس نکات و تکنیک‌های عملی ارائه می‌کند تا فرد در اتاق‌خواب علاقه و لذت بیشتری را تجربه کند.
۲. دارودرمانی برای افزایش لیبیدو
چند نوع قرص لیبیدو در بازار موجود است که به افزایش میل جنسی در خانم‌ها و آقایان کمک می‌کند.
- برای خانم‌ها دارو یا قرص لیبیدو «فلیبانسرین» و «برملانوتید» نام دارد.
- برای مردها داروهای اختلال نعوظ مثل سیلدنافیل (ویاگرا) می‌تواند به‌عنوان قرص لیبیدو عمل کند.
۳. درمان لیبیدو کم با هورمون‌درمانی
تجربه ثابت کرده است درمان‌های جایگزینی هورمون مثل ۲ راهبرد زیر به‌مراتب مؤثرتر از داروهای تجویزی هستند:
- درمان جایگزینی تستوسترون که با تزریق، ماساژ ژل موضعی یا به‌صورت خوراکی انجام می‌شود.
- مصرف شیاف اینتراروزا (پراسترون) که برای تسکین درد حین رابطه جنسی وارد واژن می‌شود.
۴. درمان لیبیدو کم با تغییر سبک زندگی
اگر عادت خاصی مثل بی‌تحرکی دلیل کم‌شدن میل جنسی باشد، تغییر سبک زندگی و گنجاندن این کارها در برنامه روزانه می‌تواند به رفع مشکل کمک کند.
- مدیریت استرس: یکی از بهترین لیبیدو بوسترها این است که استرس ناشی از مسائل زندگی و بار مسئولیت‌ها را پشت در اتاق‌خواب بگذارید و رابطه را با آرامش شروع کنید.
- نزدیکی بیشتر به شریک رابطه: بیشتر از قبل به همسرتان نزدیک شوید. با هم بیرون بروید، فعالیت مشترک انجام دهید و مهم‌تر از همه درباره نیازهای جنسی با هم صحبت کنید.
- تمرکز بر پیش‌نوازی قبل از رابطه: پیش‌نوازی قبل از رابطه جنسی به‌خصوص برای تحریک میل جنسی خانم‌ها بسیار اهمیت دارد. آن را از رابطه حذف نکنید.
- خواب کافی: بر اساس نتایج تحقیقات، استراحت و خواب کافی خلق‌و‌خوی فرد را بهبود می‌بخشد و میل و برانگیختگی جنسی او را بیشتر می‌کند.
- پیروی از رژیم غذایی سالم و مغذی: رژیم غذایی سرشار از سبزیجات و پروتئین‌های کم‌چرب می‌تواند جلوی اختلالات کاهنده میل جنسی مثل سندرم متابولیک و بیماری‌های قلبی‌عروقی را بگیرد.
- استفاده از داروهای گیاهی: بر اساس تحقیقات، گیاهانی مثل ماکا، تریبولوس، جینکو و جینسینگ باعث تقویت میل جنسی و برانگیختگی فرد می‌شوند. حتی برای تولید داروهای تقویت قوای جنسی از این گیاهان استفاده می‌شود.
- ورزش منظم: ورزش منظم نگرانی‌های مربوط به تصویر بدنی را برطرف می‌کند. بنابراین برای افرادی که بی‌میلی جنسی آنها نتیجه نبود عزت‌نفس است، نوعی لیبیدو بوستر محسوب می‌شود.
- حفظ وزن مناسب: یکی از شروط اولیه سلامت جسمی و روحی داشتن وزن مناسب است. طبیعتا این افراد انرژی بیشتری برای برقراری رابطه جنسی دارند.
- ترک سیگار، موادمخدر یا الکل به‌عنوان لیبیدو بوستر: سیگار نه‌تنها بر سیستم قلبی‌عروقی فرد تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه او را بی‌حال و بی‌انرژی می‌کند. خیلی‌ها ادعا می‌کنند بعد از ترک سیگار، شاهد افزایش میل جنسی خود بوده‌اند.
کلام آخر
میل جنسی زیاد یا کم لزوما مشکل نیست، بلکه بیش از حد زیاد یا کم‌شدن آن برای آدم‌ها دردسرساز می‌شود. خوشبختانه برای هر دو اینها روش‌های درمان مؤثری وجود دارد که به‌مرور زمان این میل را در فرد متعادل می‌کنند. اگر علائم بیش از حد زیاد یا کم‌بودن میل جنسی را در خود می‌بینید، پیشنهاد می‌کنیم با متخصصی مجرب صحبت کنید و به یاد داشته باشید تمام کسانی که در طول درمان به شما کمک می‌کنند، چه همسرتان، چه درمانگر، هدفی جز کمک به شما ندارند.
شما بگویید
شما چه اطلاعاتی درباره لیبیدو بیش از حد یا لیبیدو کم دارید؟ تا به حال شاهد تأثیرات آنها بر زندگی خود یا اطرافیانتان بوده‌اید؟ اگر چیزهای بیشتری درباره این مسئله می‌دانید، منتظر شنیدن نظرات شما عزیزان هستیم.
