لنز نمرود آشوری، احتمالا قدیمی‌ترین تلسکوپ جهان باشد!

آستن هنری لایارد، یک آشورشناس انگلیسی است و بررسی حفاری‌های نمرود که عدسی در سال 1850 درون آن کشف شده است را به دست داشت. طبق اطلاعات به دست آمده از بررسی‌های او، برخی گمان می‌کنند که از آن لنز به عنوان یک ذره‌بین یا به عنوان یک شیشه‌ی سوزان برای شروع آتش با متمرکز کردن نور خورشید استفاده می‌شد. در حالی که برخی دیگر بر این عقیده‌اند که عدسی بخشی از یک تلسکوپ بوده است. با این حال، اگر بخواهیم توصیف موزه بریتانیا را باور کنیم، لنز نمرود کاربرد عملی کمی داشته یا اصلاً قابل استفاده نبوده است.

در حالی که برخی محققان ادعا می‌کنند که این تکه کریستال سنگی با دقت آسیاب شده و صیقل داده شده است و بدون شک دارای خواص نوری است، افرادی در موزه بریتانیا به این نتیجه غیرعادی رسیده‌اند که خواص نوری آن احتمالا تصادفی بوده است. هنوز مشخص نیست که آیا موزه بریتانیا معتقد است که صدها لنز دیگر که در سراسر جهان باستان با دقت ساخته شده و صیقل داده شده‌اند نیز تصادفی بوده‌اند؟

موزه بریتانیا در توضیح خود در پایان می‌گوید: «هیچ مدرکی مربوط بر اینکه آشوری‌ها از لنزها چه برای بزرگ‌نمایی و چه برای ایجاد آتش استفاده می‌کردند، وجود ندارد و به احتمال زیاد این یک قطعه منبت، شاید برای مبلمان باشد.» با این حال، بسیاری با این ادعا مخالفند.

فرضیه‌های دیگر مبنی بر هدف عدسی نمرود حاکی از آن بود که صنعتگران آشوری از این عدسی به‌عنوان ذره‌بین برای ساختن حکاکی‌های پیچیده و کوچک استفاده می‌کردند، مانند آن‌هایی که روی مهرها و لوح‌های گلی با استفاده از خط گوه‌ای شکل یافت شده است. اما کارشناسان باستان شناسی آشوری هنوز هم متقاعد نشده‌اند که کاربرد این لنز اینگونه بوده است. آن‌ها معتقدند که لنز نمرود آنقدر از کیفیت پایینی برخوردار است که نمی‌توانست حتی در آن زمان کمکی به بهبود بینایی کند.

فرضیه دیگر این است که از این عدسی به عنوان شیشه سوزان برای شروع آتش استفاده می‌شد. شیشه‌های سوزان در دنیای باستان شناخته شده بودند و کاربرد گسترده‌ای داشتند. آریستوفان در نمایشنامه ابرها (424 قبل از میلاد) به سنگ زیبا و شفافی که با آن آتش روشن می‌کنند اشاره کرده است. در همین حال، پلینی بزرگ (23 تا 79 پس از میلاد) توضیح داد که چگونه گلوله‌های شیشه‌ای پر از آب وقتی در ردیف خورشید قرار می‌گیرند می‌توانند باعث شعله ور شدن لباس‌ها و الیاف شوند.

با این حال، هیچ مدرک روشنی برای حمایت از این نظریه وجود ندارد که هدف از ایجاد لنز نمرود برای این کار بوده است. یک دانشمند ایتالیایی به‌نام جیووانی پتیناتو از دانشگاه رم گفته است که این عدسی توسط آشوریان باستان به عنوان بخشی از یک تلسکوپ استفاده می‌شد.

بر اساس اطلاعات موجود، اولین تلسکوپ توسط عینک‌ساز هلندی، هانس لیپرشی در سال 1608 پس از میلاد اختراع شد و گالیله اولین کسی بود که آن را به سمت آسمان گرفت و از آن برای مطالعه کیهان استفاده کرد. اما حتی خود گالیله اشاره کرد که قبل از استفاده او قدیمی‌ها با نحوه کارکرد تلسکوپ‌ها آگاه بودند. کاتب نشسته یا Le Scribe Accroupi یک اثر هنری مصر باستان است که نشان دهنده یک نویسنده در حال کار است. چشم‌های آن با کریستال سنگی منبت کاری شده است که یکی از اولین نمونه‌های عدسی کشف شده تا به امروز است.

در حالی که عدسی‌ها قبل از لنز نمرود نیز وجود داشتند، پتیناتو معتقد بود که این یکی از اولین لنزهایی است که می‌شد از آن در تلسکوپ‌ها استفاده کرد. قدیمی‌ترین عدسی‌هایی که تاکنون شناسایی شده‌اند به حدود 4500 سال پیش و به سلسله‌های چهارم و پنجم مصر باستان باز می‌گردند (مانند لنز Le Scribe Accroupi یا Scribe Seated Scribe و Kai در لوور). به‌تازگی نمونه‌های دیگری نیز از لنزهای دوران باستان در منطقه‌ای به نام کنوسوس پیدا شده است که به نظر می‌رسد مربوط به حدود 3500 سال پیش باشند.

در مجموع، در حال حاضر کارشناسان باستان‌شناسی چند صد لنز از دوران باستان را یافت کرده‌اند، بنابراین به نظر می‌رسد که مردمان جهان باستان اطلاعات بیشتری در مورد لنزها نسبت موزه بریتانیا داشتند.

آیا شواهدی از نجوم پیشرفته آشوری وجود دارد؟

یکی از دلایلی که پتیناتو معتقد بود آشوری‌ها از لنز نمرود به عنوان بخشی از تلسکوپ استفاده می‌کنند، این است که به نظر می‌رسد برخی از دانش آن‌ها در مورد ستاره‌شناسی بدون تلسکوپ غیرممکن است. برای مثال، آشوریان باستان سیاره زحل را به عنوان خدایی می‌دیدند که توسط حلقه‌ای از مارها احاطه شده بود. این تفسیر کاملی از حلقه‌های زحل بود که تنها از طریق تلسکوپ قابل رویت است.

با این حال، کارشناسان دیگر می‌گویند که مارها در اساطیر و افسانه‌های آشوری معنای خاصی دارند. همچنین در هیچ یک از نوشته‌های انبوه به جای مانده از اطلاعات نجویم آشوری‌ها، هیچ اشاره‌ای به تلسکوپ یا وسیله‌ای شبیه به آن موجود نیست.

هدف ساخت این لنز هر چه باشد، به عنوان یک زینت، به عنوان عدسی ذره‌بین، یک شیشه سوزان یا بخشی از یک تلسکوپ، لنز نمرود قطعا چیزی بیش از یک اثر ساخته شده بدون هیچ منظوری است. اما اینکه دقیقاً چگونه از آن استفاده می‌شد برای ما همچنان یک معماست.

منبعancient