فضای ابری یکی از ابزارهای مدرن ذخیره‌سازی اطلاعات است که امکان ذخیره‌سازی امن اطلاعات و دسترسی راحت به آن‌ها را فراهم می‌کند. در این مطلب قصد داریم ببینیم فضای ابری چیست، چگونه کار می‌کند، چند نوع است، تفاوت‌ها و شباهت‌های آن با سایر فناوری های مشابه و همچنین مزایا و معایب آن چیست. در ضمن با تعدادی از بهترین سرویس‌های ذخیره‌سازی ابری آشنا خواهیم شد.
فضای ابری ذخیره‌سازی چیست و چگونه کار می‌کند؟
زمانی که از سرویس‌های ذخیره‌سازی ابری استفاده می‌کنید، اطلاعات از طریق اینترنت به این سرویس‌ها منتقل و در کامپیوترهایی که برای میزبانی اطلاعات طراحی شده‌اند و سرور نام دارند، ذخیره می‌شوند. پس از ذخیره‌سازی اطلاعات خود در فضای ابری می‌توانید از هر مکانی که اینترنتی پایدار با سرعتی مناسب در اختیار داشته باشید و با استفاده از هر دستگاهی که سرویس ابری موردنظر از آن پشتیبانی می‌کند، به اطلاعات‌تان دسترسی پیدا کنید.
فضای ابری ذخیره‌سازی می‌تواند اطلاعات تعداد بی‌نهایتی از کاربران را در خود ذخیره کند؛ اما شما تنها به اطلاعاتی که خودتان ذخیره کرده‌اید، دسترسی خواهید داشت و برای دسترسی به اطلاعات ذخیره‌شده در این فضا باید یک حساب کاربری ایجاد کنید. هنگام ذخیره‌سازی اطلاعات در فضای ابری، اطلاعات ذخیره‌شده روی چندین سرور قرار می‌گیرند تا در صورتی که سروری مختل یا فعالیت آن متوقف شد، سایر سرورها اطلاعات را در اختیار شما قرار دهند؛ بنابراین احتمال از دست رفتن اطلاعات در فضای ذخیره‌سازی ابری نزدیکه به صفر است. به بیان ساده فضای ذخیره‌سازی ابری یک فضای ذخیره‌سازی مجازی است که از هر مکان و با هر دستگاهی می‌توانید به آن دسترسی پیدا کنید. فضای ابری علاوه بر ذخیره سازی اطلاعات کاربردهای دیگری هم دارد و فناوری‌های دیگری نیز بر پایه آن ایجاد شده است که در ادامه به صورت مختصر به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
تفاوت فناوری رایانش ابری و ذخیره‌سازی ابری
برخی از افراد فناوری رایانش ابری و ذخیره‌سازی ابری را با یکدیگر اشتباه می‌گیرند؛ اما این دو فناوری کاملاً با یکدیگر تفاوت دارند. همان‌طور که گفتیم فناوری ذخیره‌سازی ابری امکان بارگذاری اطلاعات روی سرورها و ذخیره آن‌ها را فراهم می‌کند؛ اما فناوری رایانش ابری دسترسی به قدرت محاسباتی یا یک نرم‌افزار از دور را امکان‌پذیر می‌کند. رایانش ابری به شما اجازه می‌دهد برای اجرای یک نرم‌افزار از راه دور از کامپیوتر خود استفاده کنید. این فناوری علاوه بر اینکه امکان بهره‌مندی از قدرت محاسباتی از راه دور را فراهم می‌کند، ذخیره‌سازی اطلاعات روی فضای ابری را نیز امکان‌پذیر می‌کند.
یکی از متداول‌ترین موارد استفاده از رایانش ابری، سرویس «نرم‌افزار به‌عنوان یک سرویس» (Software-as-a-Service یا SaaS) است. با استفاده از این سرویس می‌توانید به‌جای نصب یک نرم‌افزار روی کامپیوترتان، از راه دور به آن دسترسی پیدا کنید؛ بنابراین با استفاده از این سرویس دیگر بدون نگرانی در مورد فضای کافی در حافظه کامپیوتر برای نصب نرم‌افزار یا برخورداری کامپیوتر از قدرت سخت‌افزاری و پردازشی لازم برای اجرای نرم‌افزار، از اجرای روان و بدون مشکل نرم‌افزار روی کامپیوترتان لذت ببرید.
حتی به‌تازگی فناوری جدید تحت عنوان کلود گیمینگ ایجاد شده است که با بهره‌مندی از آن می‌توانید از راه دور از قدرت سخت‌افزاری و پردازشی کامپیوترهای قدرتمند که برای کاربران سرویس‌های کلودگیمینگ آماده شده‌اند، برای اجرای بازی‌های مورد علاقه خود استفاده کنید.
برای استفاده از این فناوری لازم نیست کامپیوتر قدرتمندی داشته باشید و تنها چیزی که به آن نیاز دارید اینترنت پرسرعت با پهنای باند بالا و پینگ کم است؛ است بنابراین در صورتی که کامپیوتر قدرتمندی ندارید به راحتی می توانید با عضویت در سرویس های کلود گیمینگ جدیدترین بازی ها را با بالاترین تنظیمات گرافیکی به صورت کاملاً روان و بدون لگ و تاخیر روی کامپیوترتان اجرا کنید.
مقایسه فضای ابری ذخیره‌سازی و بکاپ آنلاین
بکاپ آنلاین نیز معمولاً با فضای ذخیره‌سازی ابری اشتباه گرفته می‌شود. در هر دو فرایند برای ذخیره‌سازی اطلاعات از فضای ابری استفاده می‌شود؛ اما در فرایند ذخیره‌سازی ابری شما از فضای ابری به‌عنوان یک حافظه ذخیره‌سازی مجازی استفاده می‌کنید؛ در مقابل افرادی که از روش بکاپ آنلاین استفاده می‌کنند، ذخیره‌سازی اطلاعات روی فضای ابری را با هدف کپی گرفتن از تمام اطلاعات کامپیوترشان انجام می‌دهند؛ به‌عبارت‌دیگر در این فرآیند اطلاعات هم در حافظه کامپیوتر باقی می‌مانند و هم در حافظه ابری ذخیره می‌شوند.
بکاپ آنلاین معمولاً با هدف امکان‌پذیربودن بازیابی اطلاعات در صورت از دست رفتن اطلاعات یا آسیب دیدن آن‌ها انجام می‌شود. مسلماً در صورت ذخیره‌سازی اطلاعات روی فضای ابری درصورتی‌که اطلاعات ذخیره‌شده روی حافظه کامپیوترتان، به هر دلیلی از دسترس خارج شوند، به‌راحتی می‌توانید دوباره به آن‌ها دست پیدا کنید.
البته معمولاً در سرویس‌های ذخیره‌سازی ابری اطلاعات، ساختار فایل‌ها درست به همان شکلی که در حافظه کامپیوتر شما ذخیره شده‌اند، حفظ نمی‌شود؛ اما سرویس‌های بکاپ آنلاین، این اطلاعات را درست به همان شکلی که در حافظه کامپیوترتان ذخیره شده‌اند، کپی می‌کنند؛ چنانچه قصد دارید تنها از سرویس بکاپ آنلاین استفاده کنید، استفاده از دو سرویس فضای ابری رایگان «آی درایو» (iDrive) و «جاتاکلود» (Jottacloud) را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
مزایای و معایب استفاده از فضای ابری برای ذخیره‌سازی
بهره‌مندی از روش حافظه ابری برای ذخیره‌سازی اطلاعات مزایای زیادی دارد و هزینه کردن برای آن ارزش دارد. در ادامه چند مورد از مزایای بهره‌مندی از این ابزار برای ذخیره‌سازی اطلاعات را بیان می‌کنیم و پس از آن‌ها نگاهی کوتاه به معایب آن خواهیم داشت.
مزایا
- دسترسی راحت به اطلاعات ذخیره‌شده در زمان‌ها و مکان‌های مختلف و توسط دستگاه‌های مختلف: درو هاستون (Drew Houston) بنیان‌گذار سرویس فضای ابری ذخیره‌سازی دراپ باکس که اکنون یکی از محبوب‌ترین سرویس‌های ذخیره‌سازی ابری محسوب می‌شود، گفته ایده ایجاد چنین سرویسی زمانی به ذهن او خطور کرده که فلش مموری خود را گم کرده است.
- در اختیار داشتن فضای بسیار زیاد برای ذخیره‌سازی: سرویس‌های حافظه ذخیره‌سازی ابری فضای بسیار زیاد یا حتی نامحدودی در اختیار کاربران خود قرار می‌دهند و به همین دلیل می‌توانند برای ذخیره‌سازی فایل‌های حجیم گزینه بسیار مناسبی باشد و می‌توانید فایل‌های حجیم خود را بدون نگرانی در مورد حجم آن‌ها در این حافظه‌ها ذخیره کنید؛ البته برای ذخیره سریع چنین فایل‌هایی در کوتاه‌مدت نیازمند اینترنت پرسرعت هستید.
- قابلیت ذخیره‌سازی آنی متون: به دلیل اینکه متون کم‌حجم هستند و می‌توانند به‌سرعت ذخیره شوند، در برخی از سرویس‌های ابری قابلیت ذخیره آنی اطلاعات متنی فراهم شده است. به‌عنوان‌مثال با استفاده از سرویس گوگل داکس (Google Docs) که سرویس ذخیره‌سازی و ویرایش متن در فضای ابری است، می‌توانید از قابلیت ذخیره‌سازی آنی و لحظه‌به‌لحظه مطالبی که در حال تایپ آن هستید، بهره‌مند شوید. با استفاده از این قابلیت حتی زمانی که دکمه اسپیس را می‌زنید فاصله ایجادشده به‌صورت خودکار ذخیره می‌شود.
در واقع در هنگام نوشتن متن در گوگل داکس (Google Docs) یا کپی کردن متن در آن، کوچک‌ترین تغییرات در همان لحظه ذخیره می‌شوند؛ حتی اگر در حال استفاده از نسخه وب این سرویس باشید و به‌طور اتفاقی و سهواً تب سرویس را ببندید، متن موجود در آن به‌صورت خودکار ذخیره می‌شود؛ بنابراین توصیه می‌کنیم مطالب مهم خود را در این سرویس تایپ یا ذخیره کنید تا خطرات احتمالی مثل قطع ناگهانی برق یا ایجاد مشکلات ناگهانی مثل آسیب دیدن ناگهانی هارد، دیگر تهدیدی برای از بین رفتن اطلاعات نباشند.
در ضمن هنگام استفاده از قابلیت تایپ صوتی گوگل داکس نیز می‌توانید از قابلیت ذخیره خودکار متن بهره‌مند شوید. معمولاً بیشتر اپلیکیشن‌ها و نسخه‌های وب‌سرویس‌های تایپ صوتی نیز از قابلیت ذخیره‌سازی خودکار متن در حافظه ابری برخوردار هستند.
شما می‌توانید با استفاده از قابلیت به‌اشتراک‌گذاری گوگل داکس، تنها با واردکردن آدرس ایمیل افراد موردنظرتان، متن ذخیره‌شده را با آن‌ها به اشتراک بگذارید و هرگونه تغییر یا به‌روزرسانی در متن نیز برای این افراد نمایش داده می‌شود.
«گوگل شیتس» (google sheets) یکی دیگر از سرویس‌های ذخیره‌سازی اسناد و ویرایش آن‌ها در فضای ابری است که برای سازمان‌دهی و مدیریت اطلاعات متنی در حافظه ابری ابزار بسیار خوبی محسوب می‌شود. در این سرویس نیز داده‌های ورودی و تغییرات اعمال‌شده روی آن‌ها به‌صورت آنی ذخیره می‌شوند.
- به‌روزرسانی خودکار اطلاعات ذخیره‌شده در تمام پلتفرم‌ها و دستگاه‌های متصل به فضای ابری: تمام تغییرات اعمال‌شده روی فایل‌های ذخیره‌شده در سرویس‌های ابری به‌صورت خودکار در دستگاه‌های مختلف متصل به آن به‌روزرسانی می‌شوند؛ به‌عنوان مثال زمانی که در کامپیوتر دسکتاپ تغییری را در یک فایل متنی ذخیره‌شده در فضای ابری ایجاد می‌کنید یا چند فایل را اضافه یا حذف می‌کنید، تغییرات انجام‌شده بلافاصله در گوشی شما نیز نمایش داده می‌شوند.
در ضمن امکان به‌اشتراک‌گذاری فایل‌های ذخیره‌شده در فضای ابری بین چند نفر نیز و اعمال تغییر روی این فایل‌ها توسط چند نفر به‌صورت هم‌زمان نیز امکان‌پذیر است؛ بنابراین درصورتی‌که با چند نفر از همکاران خود در حال کار روی پروژه‌ای هستید که در فرایند انجام آن باید فایل‌های خاص مختلف توسط چند نفر بررسی و تغییر داده شوند، می‌توانید با ذخیره‌سازی فایل‌های موردنظر در فضای ابری، فرآیند اعمال تغییرات روی فایل‌ها توسط چند نفر به‌صورت هم‌زمان و ذخیره‌سازی هم‌زمان تمام این تغییرات را بسیار ساده و سریع کنید.
جالب است بدانید که هنگام به اشتراک‌گذاری فایل‌های ذخیره‌شده در فضای ابری بین چند کاربر، محدودیت‌هایی برای دسترسی به فایل‌ها ایجاد کنید؛ مثلاً می‌توانید محدودیت دسترسی به ویژگی‌ها و قابلیت‌های مرتبط با ویرایش فایل‌ها را ایجاد کنید تا افرادی که به فایل‌ها دسترسی دارند، برای ویرایش فایل‌ها و ایجاد تغییرات در آن‌ها نیازمند اجازه گرفتن از شما باشند. حتی می‌توانید برای فایل‌های به اشتراک‌گذاشته‌شده رمز مشخص کنید تا تنها افرادی که مدنظرتان هستند، به فایل‌ها دسترسی داشته باشند.
معایب
- لزوم دسترسی به اینترنت پرسرعت و پایدار با حجم بالا یا بدون محدودیت حجم: تنها روش دسترسی به اطلاعات ذخیره‌شده در فضای ابری اینترنت است. در ضمن آپلود و ذخیره‌سازی فایل‌های حجیم روی فضای ابری و دانلود این اطلاعات در زمانی که به آن‌ها نیاز دارید یا تماشای آنلاین ویدیوهای حجیم ذخیره‌شده در فضای ابری، حجم اینترنت زیادی مصرف می‌کند. بنابراین درصورتی‌که به اینترنت پرسرعت پایدار بدون محدودیت حجمی یا حداقل به سرویس اینترنت با حجم بالا دسترسی ندارید، برای ذخیره‌سازی فایل‌های حجیم اصلاً روی فضای ابری حساب نکنید.
- امکان به خطر افتادن امنیت اطلاعات: اگرچه سرویس‌های ذخیره‌سازی ابری امنیت بالایی دارند؛ اما تاکنون مجرمان سایبری چند مرتبه موفق به نفوذ در این سرویس‌ها شده‌اند و حریم خصوصی کاربران نقض شده است؛ به‌عنوان مثال هکرها در سال ۲۰۱۲ توانستند به ۶۸ میلیون رمز عبور کاربران دراپ باکس دست پیدا کنند؛ البته ارائه‌دهندگان این سرویس‌ها در هنگام ورود داده‌ها به فضای ابری خود آن‌ها را اسکن می‌کنند تا مطمئن شوند فایل‌ها دربردارنده بدافزارها و سایر ابزارهای مخرب نیستند و خطری امنیت سرویس‌های آن‌ها را تهدید نمی‌کند. اگر اطلاعات بسیار مهمی دارید و حفظ امنیت آن‌ها برای شما اهمیت زیادی دارد، می‌توانید از سرویس‌هایی استفاده کنید که دارای سیستم رمزگذاری برای اطلاعات هستند و به اطلاعات هر کاربر یک کلید رمز اختصاصی و منحصربه‌فرد اختصاص داده می‌شود. این کلید رمز تنها در اختیار کاربر قرار می‌گیرد و حتی ارائه‌دهنده سرویس نیز به آن دسترسی ندارد. از میان این سرویس‌ها می‌توان به pCloud ،icedrive و MEGA اشاره کرد.
- محدود بودن فضای ذخیره‌سازی طرح‌های رایگان سرویس‌های فضای ابری ذخیره‌سازی: اکثر سرویس‌های حافظه ابری ذخیره‌سازی فضایی را به‌صورت رایگان در اختیار کاربران قرار می‌دهند؛ اما این ظرفیت‌های ذخیره‌سازی کاملاً محدود و تنها در حد چند گیگابایت هستند. در ضمن در طرح‌های رایگان کاربران به برخی از قابلیت‌های سرویس دسترسی ندارد. برای برطرف کردن محدودیت‌ها می‌توانید از طرح‌های پولی استفاده کنید.
با استفاده از این طرح‌ها می‌توانید حجم مورد نیاز خود را خریداری کنید و از تمام قابلیت‌های سرویس بهره‌مند شوید. از میان بهترین سرویس‌های ذخیره‌سازی ابری با فضای رایگان محدود می‌توان به دراپ باکس، گوگل درایو، وان درایو و ... اشاره کرد.
چنانچه تنها برای ذخیره‌سازی فایل‌های متنی و تصاویر کم‌حجم از فضای ابری ذخیره‌سازی استفاده می‌کنید و معمولاً این فایل‌ها را پس از مدتی پاک می‌کنید، همان فضای محدود رایگان هم کاملاً می‌تواند نیاز شما را برطرف کند؛ البته طرح‌های پولی فضای ذخیره‌سازی ابری در مقایسه با قیمت حافظه‌های ذخیره‌سازی فیزیکی، قیمت معقول و منصفانه‌ای دارند و تقریباً تمام افراد می‌توانند این هزینه را پرداخت کنند.
انواع مختلف فضای ابری ذخیره‌سازی
فضای ابری ذخیره‌سازی دارای انواع متفاوتی است که هر کدام از آن‌ها برای هدف خاصی طراحی شده‌اند. انواع مختلف فضای ذخیره‌سازی ابری شامل فضای شخصی، خصوصی، عمومی و ترکیبی می‌شود. در ادامه به‌صورت مختصر با این سرویس‌ها آشنا خواهیم شد.
فضای ذخیره‌سازی ابری شخصی
همان‌طور که گفتیم اکثر سرویس‌های فضای ابری ذخیره‌سازی، دسترسی کاربر به سرور دور و ذخیره‌سازی اطلاعات در آن را برای او فراهم می‌کنند. علاوه بر این شما می‌توانید یک سرور لوکال مختص خودتان نیز برای ذخیره‌سازی در فضای ابری ایجاد کنید که تنها خود شما به آن دسترسی داشته باشید. سرویس ابری Western Digital My Cloud امکان ایجاد چنین سروری را برای شما فراهم می‌کند.
چنین سرویس‌هایی برای انجام کارهایی مثل استریم محتوا (مثل موسیقی و ویدیو) در داخل خانه ابزار مناسبی هستند؛ زیرا مسلماً یک سرور لوکال خانگی در مقایسه با یک سرور دور دارای سرعت بیشتری برای استریم محتوا است.
فضای ذخیره‌سازی ابری خصوصی
فضای ذخیره‌سازی ابری خصوصی همان فضای ابری شخصی است که می‌تواند برای ذخیره‌سازی اطلاعات مرتبط با کسب‌وکار استفاده شود. صاحبان کسب‌وکارها می‌توانند سرورهای ذخیره‌سازی ابری لوکال ایجاد کنند تا کارفرمایان بتوانند از طریق آن‌ها به فضای ابری دسترسی پیدا کنند. دلایل متعددی برای لزوم استفاده از فضای ابری ذخیره‌سازی خصوصی وجود دارد؛ اما مهم‌ترین دلیل استفاده از چنین سرویسی، لزوم ذخیره‌سازی اطلاعات کارمندان و قابل‌دسترس بودن آن‌ها برای کارفرمایان به دلایل قانونی است.
فضای ابری ذخیره‌سازی عمومی
برخی از سرویس‌های ذخیره‌سازی ابری در اختیار عموم کاربران قرار دارند و هر فردی می‌تواند از آن‌ها برای ذخیره‌سازی اطلاعات خود استفاده کند. سرورهای این سرویس‌ها نیز برای ذخیره‌سازی حجم بسیار زیادی از اطلاعات طراحی شده‌اند. چنانچه به حفظ حریم خصوصی اطلاعات خود اهمیت می‌دهید می‌توانید از سرویس‌های ذخیره‌سازی ابری رمزگذاری‌شده مثل MEGA استفاده کنید و برای ذخیره‌سازی فایل‌های اداری نیز می‌توانید از سرویس وان درایو استفاده کنید
سرویس ذخیره‌سازی ابری ترکیبی یا هیبریدی
سرویس‌های ترکیبی یا هیبریدی درواقع ترکیبی از سرویس‌های خصوصی و عمومی هستند؛ بنابراین هم دارای سرعت بالا در ذخیره‌سازی اطلاعات و امنیت بالا هستند و هم استفاده از آن‌ها مانند سرویس‌های عمومی بسیار راحت است و پیکربندی ساده‌ای هم دارند.
این نوع از فضای ابری امکان ترکیب سرورهای لوکال با سرورهای ذخیره‌سازی ابری عمومی را فراهم می‌کند. کاربران این سرویس ذخیره‌سازی ابری می‌توانند مشخص کنند که کدام اطلاعات در سرورهای لوکال و کدام اطلاعات در سرورهای دور ذخیره شوند؛ بنابراین با استفاده از سرویس ذخیره‌سازی ابری ترکیبی می‌توانید از مزایای سرویس‌های خصوصی و عمومی ذخیره‌سازی ابری در کنار یکدیگر استفاده کنید. سرویس ابری Microsoft Azure یکی از بهترین سرویس‌های ذخیره‌سازی ابری ترکیبی محسوب می‌شود.
میزان امنیت فضای ابری ذخیره‌سازی
سرویس‌های ذخیره‌سازی ابری نیز مانند سایر سرویس‌های آنلاین دارای امنیت صددرصدی نیستند. همان‌طور که گفتیم هکرها در سال ۲۰۱۲ توانسته‌اند به ۶۸ میلیون رمز عبور کاربران دراپ باکس دست پیدا کنند؛ اما در کل این سرویس‌ها قابل‌اعتماد هستند و بیشتر موارد نفوذ به سرویس‌های ابری مربوط به مدیریت ضعیف حساب‌های کاربری توسط کاربران و استفاده از رمز عبورهای ضعیف بوده است و هکرها نتوانسته‌اند به ساختار اصلی این سرویس‌ها دست پیدا کنند.
توصیه می‌کنیم برای افزایش امنیت حساب کاربری‌تان در سرویس‌های ابری ذخیره‌سازی، از مرز عبور قوی متشکل از اعداد، حروف کوچک و بزرگ و نشانه‌های مختلف مثل @ استفاده. درضمن در صورت برخورداری سرویس از قابلیت احراز هویت دومرحله‌ای، این قابلیت را نیز فعال کنید.
در صورت فعال بودن قابلیت احراز هویت دومرحله‌ای زمانی که وارد حساب کاربری خود می‌شوید، علاوه بر اینکه باید رمز عبور خود را وارد کنید، یک کد هم برای تلفن همراهتان ارسال می‌شود که آن را هم باید وارد کنید؛ بنابراین چنانچه این قابلیت را فعال کنید، فردی که به تلفن همراه دسترسی نداشته باشد، حتی درصورتی‌که رمز عبورتان را هم داشته باشد، نمی‌تواند وارد حساب کاربری‌تان شود. در ضمن توصیه می‌کنیم برای امنیت بیشتر از سرویس‌هایی استفاده کنید که اطلاعات ذخیره‌شده را رمزگذاری کنند.
