اصطلاح فرانشیز از ریشه‌ی لغوی لاتین Franchise به معنای معافیت است و در قراردادهای بیمه به بخشی از خسارت اطلاق می‌شود که در رابطه‌ی بین بیمه‌گذار و شرکت بیمه‌گر از آن صرف‌نظر می‌شود؛ به عبارت دیگر در ایران این اصطلاح به مبلغی از خسارت گفته می‌شود که برعهده‌ی بیمه‌گذار بوده و بیمه‌گر نسبت به آن تعهدی ندارد. برای مثال اگر در یک بیمه‌نامه (قرارداد بیمه بین بیمه‌گذار و بیمه‌گر) مبلغ تعیین شده برای فرانشیز یک میلیون ریال باشد و خسارت وارده به بیمه‌گذار پنج میلیون ریال باشد، بیمه‌گر با استناد به فرانشیز بیمه تنها چهار میلیون ریال به بیمه‌گذار پرداخت خواهد‌کرد و از آن یک میلیون صرف‌نظر می‌کند؛ در همین مثال اگر مبلغ خسارت برابر با مبلغ تعیین شده برای فرانشیز یعنی یک میلیون ریال باشد، بیمه‌گر هیچ مبلغی به عنوان خسارت به بیمه‌گذار پرداخت نخواهد کرد. میزان خسارت تعیین شده در فرانشیز در هرحال به عهده‌ی بیمه‌گذار است و بیمه‌گر در قبال آن مسئولیتی نخواهد داشت.
هدف از تعیین فرانشیز
فرانشیز در ایران به این صورت اعمال می‌شود که اگر در بیمه‌نامه قید شده‌باشد، تنها در صورتی مبلغ کامل خسارت قابل پرداخت خواهد بود که میزان خسارت بیش از درصد معینی از ارزش ِبیمه‌شده (موضوع بیمه) باشد.
اشخاص هنگامی به سراغ بیمه می‌روند و خود را نیازمند به آن می‌بینند که دریابند جبران خسارت محتمل در آینده بخش عظیمی از دارایی آنها را درگیر می‌کند یا به‌طور کل تحمل خسارت از عهده‌ی آنان خارج است اما در مورد خسارات جزئی و اندک ترسی ندارند؛ از طرف دیگر با وجود فرانشیز علاوه بر اینکه بخش قابل توجهی از تعهدات بیمه‌گران کاهش می‌یابد و از مراجعات مکرر بیمه‌گذاران به شرکت‌های بیمه جلوگیری می‌کند، و توجه بیمه‌گران به مراقبت و حفاظت از موضوع بیمه را جلب می‌کند؛ همین‌طور همراه با افزایش انگیزه‌ی بیمه‌گران، موجبات تخفیف در حق بیمه را نیز فراهم می‌کند. پس هدف از تعیین فرانشیز بیمه نامه ها، حذف خسارت‌های جزیی، حفظ علاقه‌مندی بیمه‌گذار به مراقبت از موضوع بیمه و نیز جلوگیری از طرح دعاوی برای خسارات جزیی است.
انواع فرانشیز بیمه
۱. در اغلب موارد فرانشیز رقم معین و ثابتی است که از مبلغ کل خسارت کسر می‌شود.
۲. گاهی فرانشیز درصدی از مبلغ بیمه است که با بالاتر رفتن مبلغ بیمه، مبلغ فرانشیز هم افزایش می‌یابد.
۳. گاهی نیز درصد ثابتی از خسارت است و بسته به میزان خسارت، بیمه‌گذار و بیمه‌گر در تحمل خسارت با یکدیگر سهیم می‌شوند.
کاربرد فرانشیز
فرانشیز در انواع بیمه‌‌نامه‌های اموال، اشخاص و مسئولیت اعمال می‌شود.
بیمه‌ی اموال
فرانشیز در اکثر بیمه‌های مهندسی و بدنه‌ی اتومبیل وجود دارد و حسب مورد با توجه به نوع خسارت، میزان آن متغیر است. اما در بیمه‌های آتش‌سوزی که میزان قابل توجهی خسارت وارد می‌شود، از اعمال فرانشیز خودداری می‌شود مگر آنکه در مورد پوشش‌های بیمه‌ای خطرات اضافی در بیمه‌های آتش‌سوزی ارائه و اعمال شود.
بیمه‌ی اشخاص
درمورد بیمه اشخاص سه دسته رایج بیمه وجود دارد: بیمه‌ی درمان، بیمه‌ی حوادث و نقص عضو و نهایتا بیمه‌ی عمر.
در انواع بیمه‌ی اشخاص، تنها در بیمه‌های درمانِ اشخاص است که اعمال فرانشیز به صورت عرف درآمده و در خصوص هزینه‌های دارو و حق‌الزحمه‌ی پزشک ارائه می‌شود.
در مورد بیمه‌ی حادثه و نقص عضو با اینکه اعمال فرانشیز منعی ندارد اما معمول و رایج نیست؛ به طور کلی می‌توان گفت که به ندرت اتفاق میفتد تا در این نوع بیمه فرانشیز قید شود.
فرانشیز در خصوص بیمه‌ی عمر هیچ‌گونه توجیهی ندارد و ابدا اعمال نمی‌شود؛ در بیمه‌ی عمر، هدفِ بیمه‌گذار ایجاد سرمایه‌ای با مبلغ معین است تا در دوران کهولت و بازنشستگی بتواند از آن مستقیما استفاده کند یا برای بازماندگانش مبلغی را فراهم کند، به همین دلیل در مورد بیمه‌ی عمر خسارتی وجود ندارد تا مبلغی از آن کسر شود. بیمه‌ی عمر نوعی رابطه‌ی مالی و به منظور ایجاد پس‌انداز است.
بیمه‌ی مسئولیت
فرانشیز تنها برای بیمه‌های مسئولیتِ اختیاری قابل اعمال است و بیمه‌گذار باتوجه به وضع مالی خود سهمی از پرداخت خسارت را مستقیما بر عهده می‌گیرد؛ اما در بیمه‌های مسئولیت اجباری، این امر ممکن نیست.
