در ۱۸ آبان سال ۱۴۰۰، طرحی در صحن علنی مجلس شورای اسلامی مطرح شد که واکنش‌های مثبت و منفی فراوانی را در پی داشت، یعنی طرح صیانت از حقوق عامه در مقابل حیوانات مضر و خطرناک. در این مقاله، ابتدا محتوای این طرح را بررسی و سپس دیدگاه‌های موافق و مخالف طرح و دلایل هر یک را بررسی خواهیم کرد.
طرح صیانت از حقوق عامه در مقابل حیوانات مضر و خطرناک چیست؟
طرح صیانت از حقوق عامه در مقابل حیوانات مضر و خطرناک یکی از طرح‌های پیشنهادی نمایندگان است که در دستورکار مجلس شورای اسلامی قرار گرفته است. این طرح شامل چهار ماده است که در ادامه موضوع هرکدام را توضیح داده‌ایم.
موضوع ماده اول
در ماده اول بر ممنوعیت «واردات، تولید، تکثیر، پرورش، خریدوفروش، حمل‌ونقل و گرداندن (پیاده یا با وسیله نقلیه) و نگهداری حیوانات وحشی، نامتعارف، مضر و خطرناک» تأکید شده است. مجازات آن نیز پرداخت «جزای نقدی معادل ۱۰ تا ۳۰ برابر حداقل حقوق کارگری (که سالانه توسط دولت و اتحادیه‌های مربوطه تعیین و اعلان می‌گردد) و نیز ضبط حیوان مربوطه» است. مصادیقی که در این ماده برای حیوانات مضر و خطرناک آورده شده عبارت‌اند از:
- تمساح؛
- لاک‌پشت؛
- مار؛
- سوسمار؛
- گربه؛
- موش؛
- خرگوش؛
- سگ؛
- سایر حیوانات نجس‌العین و میمون.
البته در تبصره‌های این ماده برخی از افراد و سازمان‌ها از شمول طرح مستثنی شده‌اند. این سازمان‌ها عبارت‌اند از:
- سازمان‌هایی مانند هلال احمر جمهوری اسلامی ایران، نیروهای مسلح، نیروی انتظامی، مراکز و آزمایشگاه‌های تحقیقاتی که از دستگاه‌های مسئول مجوز گرفته‌اند.
- روستانشینان، عشایر و گله‌داران در محدوده فعالیت و متناسب با نیازهای زندگی خود.
- افرادی که برای نگهداری چنین حیواناتی به دادستانی استان یا شهرستان خود درخواست داده‌اند.
موضوع ماده دوم
در ماده دوم این طرح، از اتحادیه صنف مشاوران املاک خواسته شده تا حداکثر سه ماه پس از تصویب و ابلاغ طرح، بندی در قراردادهای اجاره درج شود مبنی بر ممنوعیت نگهداری حیوانات ذکرشده در این طرح. دفاتر مشاور املاک در صورت رعایت‌نکردن این ماده، به مجازاتی محکوم خواهند شد که در ماده اول مشخص شده است.
موضوع ماده سوم
ماده سوم مربوط به شهروندانی است که به نگهداری این حیوانات شکایت دارند. به موجب این ماده، اعمال قانون در چنین مواردی مستلزم اعلام شکایت شهروندان است. همچنین در این ماده مقرر شده است در صورتی که فردی از همسایه خود به‌دلیل نگهداری حیوانات اشاره‌شده به مراجع رسمی شکایت کند، می‌تواند از این مراجع درخواست کند هویتش مخفی بماند.
موضوع ماده چهارم
ماده چهارم درباره حمل حیوانات ذکر شده در این طرح است. طبق این ماده، راننده خودروی حامل این حیوانات نیز به مجازات صاحب حیوانات محکوم می‌شود. علاوه بر آن، خودروی او جریمه می‌شود و پلیس سه ماه آن را توقیف می‌کند.
موافقان طرح چه دلایلی دارند؟
همان‌طور که در ابتدا گفتیم، طرح صیانت از حقوق عامه در مقابل حیوانات مضر و خطرناک موافقت‌ها و مخالفت‌هایی را در پی داشته است. دلایل موافقان برای تأیید این طرح چیست؟
برای بررسی دلایل موافقان این طرح بهتر است به مقدمه این طرح نگاهی بیندازیم. در مقدمه طرح مذکور، از تولید، تکثیر، واردات، خریدوفروش، نگهداری و گرداندن حیوانات وحشی و غیرمتعارف، به‌عنوان معضل و مشکل مخرب اجتماعی یاد شده است. در این بخش از طرح، به اعتراضات و شکایات شهروندان و مشکلات مربوط به نگهداری این حیوانات اشاره شده است که در ادامه آنها را مطرح می‌کنیم.
۱. مشکلات جسمی و روانی
نگهداری این حیوانات ممکن است منجر به آزار و اذیت شهروندان و ایجاد مشکلات روانی برای آنها شود، به‌ویژه برای سالمندان و کودکان و بانوان. در این بند از مقدمه طرح، به مواردی نیز اشاره شده که منجر به آسیب‌های جسمی مانند زمین‌خوردن، سکته و حتی سقط جنین شده است.
۲. مختل‌شدن آرامش عمومی
دلیل بعدی که برای پیشنهاد این طرح بیان شده، آرامش روانی مردم است. طبق آنچه در مقدمه طرح صیانت از حقوق عامه در مقابل حیوانات مضر و خطرناک آمده، نگهداری این نوع حیوانات ممکن است موجب سلب آسایش همسایگان، مردم و حتی اعضای خانواده شود.
۳. ایجاد اختلاف میان مردم
علاوه بر این، موافقان این طرح معتقدند که تصویب‌نشدن طرح پیشنهادی به اختلاف این گروه‌ها با هم منجر خواهد شد:
- مالکان آپارتمان‌ها و مستأجران؛
- مشتریان و کسبه مراکز تجاری و فروشگاه‌ها؛
- مردم و صاحبان وسایل نقلیه عمومی؛
- نزاع در مراکز بهداشتی و درمانی.
۴. مشکلات بهداشتی
دلیل بعدی موافقان این طرح، مشکلات بهداشتی است. به‌عقیده آنها، حیواناتی که در این طرح به آنها اشاره شده ممکن است اماکن و معابر عمومی را آلوده یا نجس کنند. علاوه بر این، موافقان طرح معتقدند که وجود این حیوانات در جامعه باعث افزایش سرایت بیماری‌های مشترک بین حیوان و انسان خواهد شد.
۵. تغییر سبک زندگی
در نهایت، موافقان این طرح به تغییر سبک زندگی ایرانی‌اسلامی مردم اشاره می‌کنند. همچنین معتقدند نگهداری از چنین حیواناتی باعث می‌شود افراد به‌جای اینکه با خانواده و اطرافیان خود رابطه عاطفی برقرار کنند، با حیوانات خود مأنوس شوند.
نظر مخالفان طرح چیست؟
پس از پیشنهاد طرح صیانت از حقوق عامه در مقابل حیوانات مضر و خطرناک، انتقادات فراوانی به این طرح شد. حتی برخی از مخالفان این طرح کارزاری علیه آن تشکیل دادند. دلیل مخالفت این افراد چیست؟ در ادامه دلایل مخالفان طرح مذکور را بررسی می‌کنیم.
۱. ارائه‌نشدن تعریف صحیح از حیوانات مضر و خطرناک
به‌عقیده مخالفان طرح، تعریفی که از این نوع حیوانات ارائه شده نادرست و نامتناسب است چراکه برخی از این حیوانات مانند گربه و خرگوش را نمی‌توان با حیواناتی مانند مار و سوسمار در یک سطح قرار داد. آنها معتقدند گربه، خرگوش و لاک‌پشت جزو حیوانات اهلی هستند. سگ نیز در بسیاری از خانه‌ها نقش نگهبان را دارد و برای این منظور نگهداری می‌شود.
۲. نبود ضابطه‌ای مشخص برای تعیین حیوانات مضر و خطرناک
در ماده اول این طرح، عبارت «از قبیلِ…» ذکر شده است. یعنی حیواناتی که از آنها نام برده شده نمونه حیوانات مدنظر پیشنهاددهندگان طرح هستند. برخی از کارشناسان حقوقی به همین مسئله اشاره کرده‌اند. به‌عقیده آنها ضابطه‌ای برای تعیین حیوانات مضر و خطرناک پیشنهاد نشده است. استدلال آنها این است که نبود ضابطه مشخص در نهایت منجر به سلب حقوق مردم خواهد شد. مثلا حیوانی مانند سگ که در این طرح به آن اشاره شده است انواع مختلفی دارد. برخی از گونه‌های آن ممکن است خطرناک باشند، اما برخی دیگر در حکم سگ نگهبان و موجودی بی‌آزار و مفید نگهداری می‌شوند. پیشنهاد برخی از کارشناسان حقوقی این است که اصل حق نگهداری از حیوانات نقض نشود، بلکه چارچوب‌هایی برای حمایت از حقوق عامه ایجاد شود.
۳. مشکلات مربوط به محیط‌زیست و حقوق حیوانات
دلیل دیگر مخالفان طرح پیشنهادشده مشکلات محیط‌زیستی و حقوق حیوانات است. به‌عقیده مخالفان طرح، ممنوعیت نگهداری این نوع حیوانات موجب می‌شود صاحبان آنها پس از سال‌ها حیوانات خود را رها کنند. این رهاسازی گسترده حیوانات در محیط شهری و خارج از شهر، باعث بروز مشکلات محیط‌زیستی خواهد شد چراکه در این طرح مکانی برای نگهداری این حیوانات پیش‌بینی نشده است. ورود ناگهانی این حیوانات پس از سال‌ها به محیط‌زیست ممکن است باعث بروز مشکلات و اختلالاتی شود. از سوی دیگر، تصویب این طرح ممکن است موجب ضایع‌شدن حقوق حیوانات نیز بشود، مثلا حق حیات این موجودات زیر پا گذاشته شود.
۴. بهبود سلامت روانی مردم
دلیل بعدی مخالفان طرح صیانت از حقوق عامه در مقابل حیوانات مضر و خطرناک، سلامت روانی مردم است. به‌عقیده مخالفان این طرح، نگهداری از موجوداتی مانند گربه و سگ نه‌تنها مضر نیست که باعث بهبود سلامت روانی افراد می‌شود. به‌گفته آنها، ممنوعیت نگهداری از چنین حیواناتی به افزایش مشکلات روانی و رواج هرچه بیشتر افسردگی در جامعه منتهی خواهد شد.
۵. اشاره به دستمزد کارگران در تعیین مجازات
مسئله دیگر که مخالفان طرح به آن اشاره می‌کنند، مقایسه مجازات تعیین‌شده در این طرح با دستمزد کارگران است. همان‌طور که گفتیم، در ماده اول این طرح، مجازات «جزای نقدی معادل ۱۰ تا ۳۰ برابر حداقل حقوق کارگری» برای متخلفان در نظر گرفته شده است. به‌نظر مخالفان، چنین ملاکی برای تعیین مجازات نه‌تنها ملاک خوبی نیست، بلکه با تعالیم اسلامی در زمینه احترام به حقوق کارگران نیز در تعارض است و بهتر است در این رابطه تجدیدنظر شود.
۶. مسائل اقتصادی
آخرین استدلال مخالفان طرح مذکور به مسائل اقتصادی مربوط می‌شود. امروزه افراد بسیاری به‌عنوان دامپزشک، کارشناس و پرورش‌دهنده حیوانات خانگی فعالیت می‌کنند. با تصویب این طرح و اجرایی شدن آن، فعالیت این افراد دچار مشکل می‌شود و بسیاری بیکار خواهند شد.
سخن پایانی
موافقان طرح صیانت از حقوق عامه در مقابل حیوانات مضر و خطرناک معتقدند که وجود برخی حیوانات در سطح جامعه، سلامت جسمی و روانی و وضعیت بهداشت را به خطر می‌اندازد. مخالفان نیز معتقدند که مشکلات و مسائل اقتصادی بزرگ‌تری وجود دارد که باید در اولویت قرار بگیرند و تصویب این طرح در نهایت آزادی‌های افراد را محدود می‌کند. به‌طور کلی به نظر می‌رسد که طرح موردبحث باید دقیق‌تر و تخصصی‌تر بررسی و اصلاح شود. نظر شما چیست؟
