صنعت مد جنبه تاریکی دارد، بسیار تاریکتر از چیزی که تصور می‌کنیم. این صنعت یکی از بدترین انواع آلاینده‌هاست؛ به محیط زیست در کشورهای سراسر جهان آسیب می‌رساند و عواقب ناگوارش سلامتی انسان و حیات وحش را تهدید می‌کند. بسیاری از الیاف‌هایی که در فروشگاه‌های معروف در خیابانهای بزرگ فروخته می‌شوند به گونه‌های جانداران آسیب می‌رسانند؛ البته در این مقاله صحبت از تأثیر مستقیم تجارت خز و پوست نیست! در اینجا پنج ماده رایج در صنعت مد آورده شده که ممکن است ندانیم چه صدماتی به حیات وحش و زیست بوم زده‌اند.
چگونه یک پارچه کشمیری ارزان بر جلگه مغولستان اثر می‌گذارد؟
علفزارهای مغولستان، و چوپانان و حیوانات وحشی که در آنها زندگی می‌کنند، گونه‌هایی مانند پلنگ برفی، روباه ترکمنی و مارموت استپی، در حال حاضر مورد تهدید جدی هستند. استپها به دلیل تغییرات آب و هوا، فرسایش خاک و خشک شدن دریاچهها و رودخانهها تخریب شده‌اند. چرای بیش از حد دام با افزایش سه برابری حیوانات از دهه 1990 تاکنون باعث تخریب قابل توجهی شده است. مطالعات نشان داده‌اند که 80 درصد تخریب هفتاد درصدی مراتع به دلیل چرای بیش از حد است.
اما عامل اصلی آن چیست؟ تقاضای بازار جهانی برای پارچه کشمیری ارزانتر! بزهایی که از پشم زیرین نرم و ملایم‌شان برای تهیه بلوزهای کشمیری استفاده می‌شود، تخریب بیشتری نسبت به سایر دام‌ها مانند گوسفندان ایجاد می‌کنند و مغولستان دومین تولیدکننده بزرگ پارچه کشمیری در جهان است.
چطور شستن پارچه پشمی و پرزدار می‌تواند رشد خرچنگ‌ها را متوقف کند؟
می‌دانیم که در حال حاضر حجمی از پلاستیک، از میکرودانه‌‌ها گرفته تا بطری‌های پلاستیکی، که به اقیانوس و آبراهها وارد می‌شود برای حیات وحشی که در آنجا زندگی می‌کنیم در حد فاجعه است. اما کمتر توجه شده که یکی از این مسیرهای ورود پلاستیک از طریق ماشین لباسشویی‌هایمان است.
زمانی که لباس‌هایی از جنس الیاف مصنوعی (پلی استر، نایلون، اکریلیک) در ماشین شسته می‌شوند، میلیون‌ها میکروالیاف ریز از راه تصفیه‌‌خانه‌‌ها در دریا، رودخانهها و دریاچهها آزاد می‌شوند. این الیاف حاوی مواد شیمیایی سمی هستند که یا ذاتا سمی بوده یا از طریق خیساندن در مواد شوینده و سموم دیگر که بر زیست‌بوم‌های آبی تأثیر منفی می‌گذارند ایجاد شده و باعث انتقال آلاینده‌ها به بافت حیوانات می‌شوند.
مطالعه بلع میکروالیاف پلاستیکی توسط جانداران اعماق دریا نشان می‌دهد که میکروالیاف توسط طیف گسترده‌ای از گونه‌ها شامل خرچنگ، شاه میگو، ماهی، لاک پشت، پنگوئن، خوک آبی (سیل)، گاو دریایی و سمور آبی مصرف می‌شود. میکروالیاف‌ها حتی در غذایی که می‌خوریم نیز یافت شدند. این وضعیت برای حیات وحش خطرناک است چرا که الیاف می‌توانند دستگاه گوارش را مسدود کنند و به پوشش داخلی معده آسیب برسانند که منجر به کاهش تغذیه و گرسنگی مهلک شود.
ویسکوز، ریون و جنگل زدایی
تفاله محلول یا خمیر چوب سفید شده، ماده اصلی سازنده در ویسکوز و ریون است؛ الیافی که صنعت مد در بسیاری از لباس‌ها استفاده می‌کند. آنچه که ممکن است ندانیم این است که این تفاله اغلب از درختان در معرض خطر یا جنگل‌های باستانی به دست می‌آید. به این معنی که لباسی که می‌خریم و می‌پوشیم مستقیما به جنگل زدایی و تخریب زیستگاه منجر می‌شود. تاکنون بیش از 150 میلیون درخت برای تهیه لباس قطع و استفاده شده‌اند. علیرغم چند برند معروف که ویسکوز را از جنگل‌هایی دارای گواهی سازگاری با این کار به دست می‌آورند، تعداد درخت‌هایی که برای ویسکوز قطع می‌شوند در اندونزی، کانادا و آمازون در حال افزایش است.
جنگل زدایی بر تغییرات آب و هوایی نیز تأثیر می‌گذارد چرا که کربن در درختان ذخیره می‌گردد. پس عاداتی که در مد ایجاد شده بسیار آسیب زننده‌اند؛ زیستگاه‌های جنگلی خانه هزاران گونه مختلف هستند که در حال حاضر بسیاری از آنها نادر و در معرض خطرند.
چه میزان آب؟
نباید تصور کرد که چون پنبه از الیاف مصنوعی و ساخت بشر نیست، لزوما آسیبی نمی‌رساند؛ در حقیقت پنبه یکی از ناسازگارترین محصولات در کره زمین است. برای شروع، برای تولید آن به قدری آب مصرف می‌شود که در کمبود آب شیرین در سراسر جهان اثرگذار است. برای تولید یک تی‌شرت نخی ممکن است تا 2700 لیتر آب مصرف شود. این امر در قزاقستان منجر به انهدام دریای آرال و گونه‌های ساکن آن شد. علاوه بر این، تولید پنبه به مقدار زیادی سموم دفع آفات و سایر مواد شیمیایی خطرناک نیاز دارد که به داخل خاک و آبراهها می‌ریزند. 22.5 درصد از میزان استفاده حشره کش در سراسر جهان به علت تولید پنبه است. با توجه به پیش‌بینی‌های اخیر درباره کاهش جمعیت حشرات، وجود یک روند سازگار ضروری است.
مد سریع
در سال‌های اخیر فروشنده‌ها تعداد کالکشن‌های مدی را که در هر فصل منتشر می‌کنند، افزایش داده‌اند. برخی از مغازه‌ها در خیابانهای بزرگ در هفته چندین بار لباس‌های جدید می‌آورند. این بخشی از فرهنگ ارزان قیمت و یکبار مصرفی است که به نام «مد سریع» شناخته می‌شود. سالانه 100 میلیارد لباس جدید ساخته شده از الیاف نو تولید می‌شوند که بسیاری از آنها در نهایت به زودی به محل‌های دفن زباله می‌رسند؛ این ماجرا منجر به «ردپای کربن» عظیمی می‌شود. برای مثال پلیاستر و نایلون، با استفاده از سوخت‌های فسیلی تولید می‌شوند. تولید پنبه نیز به مقدار قابل توجهی دی‌اکسیدکربن نیاز دارد.
مد سریع منجر به آلودگی در سطحی بالا و خطرناک از مواد شیمیایی می‌شود که در نهایت این مواد شسته شده و به طبیعت می‌رسند. یک لباس ممکن است که برای مصرف کننده هزینه زیادی نداشته باشد اما در مقیاس وسیع هزینه‌های پنهانی دارد؛ هم برای کارگران کم در آمد در وضعیت نامناسب و هم برای زیست‌بومها و سایر گونه‌های طبیعی.
چه کاری می‌توانیم انجام دهیم؟
تعداد اندکی از مواد در دسترسند که نسبت به آنچه گفته شد برای طبیعت بهتر باشند؛ مانند ویسکوز سازگار که از درختان به دست می‌آید و یا تامین سازگار پشم. اما برای آن که حقیقتا تأثیرگذار باشیم، بهترین راه این است که کمتر بخریم و آنچه را می‌خریم دوست داشته باشیم!
وقتی دیگر لباسی را نمی‌خواهید آن را با دوستان و خانواده عوض کنید. لباس‌ها و کفش‌های فرسوده را به جای دور انداختن تعمیر کنید. برندهای سازگار با محیط زیست را پیدا کنید و سیری را که تولید محصولات طی می‌کند، بررسی کنید. اقلام با کیفیتی خریداری کنید که دارای ماندگاری بیشتری باشند.
