رکورد انفجار پرتو گاما در فضا توسط یک دانشمند ایرانی به ثبت رسید؛ تولد سیاه چاله جدید؟

نام این پدیده GRB221009A: B.O.A.T گذاشته شده که مخفف عبارت «درخشان ترینِ تمام دوران» است. جیلیان راستی نژاد (Jillian Rastinejad) ستاره شناس دانشگاه نورث وسترن در بیانیه‌ای گفت:

GRB یا انفجار پرتوی گاما رویدادی فوق العاده نادر است. این پدیده آن قدر درخشان بود که تلسکوپ‌های پرتوی گامای سوئیفت را دو مرتبه راه انداخت و ردیاب‌ها را کاملا اشباع کرد؛ چیزی که در زمان رصد GRB تاکنون ندیده بودم.

بنابراین منشأ شکسته شدن این رکورد چیست؟ خوب دانشمندان این گونه پاسخ می‌دهند که شاید چیزی بی‌نهایت پیچیده باعث شده است. در حال حاضر، فرضیه اصلی این است که GRB مذکور با مرگ یک ستاره باستانی در حالی که به یک سیاهچاله هیولا تبدیل شده، ایجاد گردیده است.

ایده فعلی این است که یک ابرنواختر عظیم در جهان دوردست ممکن است باعث تولد یک سیاهچاله شده باشد و از آنجایی که سیاهچاله‌ها ذرات عالی را با سرعتی نزدیک به سرعت نور استفراغ می‌کنند، شاید محتویات خود را به سمت زمین پرتاب می‌کند.

• تلسکوپ هابل یک انفجار مرموز و عظیم را در اعماق فضا کشف کرد

فرصتی که یک بار در هر قرن رخ می‌دهد

برندان اوکانر (Brendan O’Connor)، اخترفیزیکدان دانشگاه مریلند که در ابتدا به مشاهده انفجار پرتوی گاما کمک کرد خاطرنشان می‌کند این فرصتی است که هر صد سال یک مرتبه برای پرداختن به برخی از اساسی ترین پرسش‌های مربوط به این انفجارها (از شکل گیری سیاهچاله‌ها تا آزمایش‌های مدل ماده تاریک) رخ می‌دهد.

علاوه بر این اگر انفجار مذکور با شکافی که دانشمندان تصور می‌کنند مرتبط باشد، می‌توانند بینش ارزشمندی درباره چگونگی رفتار ماده به هنگام رسیدن به سرعت نور و چگونگی فروپاشی ستارگان درون شکاف‌های متراکم غیرقابل تصور به ما ارائه دهد. با این حال شایان ذکر است همه کسانی که در تحقیقات پیرامون GRB مشارکت کرده‌اند پیش از آنکه علت نهایی را اعلام کنند، بسیار با احتیاط برخورد می‌کنند.

تیم‌های شرکت کننده همچنان مشغول مشاهده رویداد پس فروزش هستند تا تشخیص دهند آیا ستاره مرده است یا خیر؛ در هر حال نظریه سیاهچاله احتمال بیشتری دارد. راستی نژاد گفته:

با توجه به اینکه بیشتر جی آر بی‌ ها نتیجه فروپاشی یک ستاره عظیم و متراکم هستند، دلایل بسیاری برای این باور و عقیده داریم که بتوانیم شواهد مستقیمی از یک ابرنواختر بیابیم. اما این کار برای تأیید شدن نیازمند کار گروهی بیشتری است و از طرف دیگر جهان همواره ما را شگفت زده می‌کند.

انفجار پرتوی گاما می‌تواند با دیگر شگفتی‌های کیهانی در ارتباط باشد. به عنوان مثال انفجارهای کوتاه تر که تنها در کسری از ثانیه رخ خواهند داد، از برخورد ستاره‌های نوترونی ناشی می‌شوند. (star collisions یعنی تصادم بین اجسام ستاره‌ای فوق العاده چگالی که یک قاشق غذاخوری از آن برابر است با چیزی شبیه به وزن کوه اورست!)

خوشبختانه چون انفجار پرتوی گامای فعلی بسیار درخشان است و در مراحل اولیه خود قرار دارد، دانشمندان انتظار دارند بتوانند چندین ماه آن را نظارت کنند. بعد از گذشت یک ماه راستی نژاد انتظار داشت شواهدی مبنی بر ناپدید شدن این رویداد پشت خورشید وجود داشته باشد اما وقتی که نتایج مشاهدات در سال آینده منتشر شد می‌گوید:

هیجان زده خواهیم شد از اینکه انفجار پرتوی گاما را به عنوان یک کودک نوپا ببینیم. پس از آن آماده خواهیم شد تا این رویداد را با دوربین‌های خود ثبت کنیم.

تمام نگاه‌ها به B.O.A.T است

به گفته راستی نژاد، ماهیت رکوردشکنی این انفجار پرتوی گاما، احیای جامعه رصدی در سطح وسیع بوده است. همه، حتی آنها که به طور معمول در حوزه GRB مطالعه نمی‌کردند، تلاش کرده‌اند تلسکوپ‌های خود را به سمت این رویداد بچرخانند. این اتفاق پدیده‌ای زیبا و سورئال است که باید به تماشای آن نشست.

از طرفی ابزارهای ناسا در ایستگاه فضایی بین المللی نظیر تلسکوپ اشعه ایکس NICER یا کاوشگر ترکیب درونی ستاره نوترونی و یک ردیاب ژاپنی به نام شبکه هشدار نظارت بر انرژی بالا در مدار درگیر بررسی و کاوش هستند. همچنین دو تیم مستقل در حال بررسی این پدیده هستند که یکی از آنها به رهبری راستی نژاد و دیگری به رهبری اوکانر است.

با این حال حتی اگر معلوم شود که این GRB فوق درخشان محصول فروپاشی یک ستاره است، هنوز چیزهای زیادی برای یادگیری از آن باقی خواهند ماند. البته با پرسش «چگونه» رو به رو خواهیم بود و اینکه برخی محققان علاقه‌مند هستند که بفهمند چرا فروپاشی یک ستاره می‌تواند پدیده‌ای با این سطح از انرژی تولید کند.

گر چه فوران‌های انفجار پرتوی گاما چندین بار در یک هفته ثبت می‌شوند اما به گفته ون فای فونگ، اخترفیزیکدان دانشگاه نورث وسترن این اولین باری است که یک GRB با چنین درخششی در طول تاریخ ثبت کرده‌ایم. این موضوع همچنین حیرت انگیز است چرا که پرتوهای انرژی می‌توانند در گام نخست از یک مرحله 2.4 میلیارد ساله جان سالم به در ببرند و به سیاره ما برسند.

همان‌طور که آزمایشگاه ملی تحقیقات نجوم مادون قرمز بنیاد ملی علوم بیان می‌کند، دانشمندان متعجب هستند که چگونه ذرات ساطع شده از چنین انفجاری می‌توانند ادراک استاندارد ما از فیزیک را به چالش بکشند.

دانشمندان معتقدند که این انفجار نزدیک تر از آن چیزی است که تصور می‌کنیم. این گفته یعنی اینکه می‌توانیم جزئیات بیشتری از آن به دست آوریم. روبرتا پیلرا (Roberta Pillera)، اخترفیزیکدان دانشگاه پلی تکنیک باری در ایتالیا که رهبری ارتباطات انفجار مذکور را بر عهده داشت گفت:

نزدیکی این رویداد به زمین توضیح می‌دهد که چرا برای ما درخشان به نظر می‌رسد. علاوه بر این جی آر بی مذکور یکی از درخشان ترین و پرانرژی ترین انفجارهایی است که بدون توجه به بعد مسافت دیده شده و همین هیجان آن را بیشتر خواهد کرد.

منبع :cnet