ماه‌هاست که زمزمه‌های فیلترینگ اینستاگرام به عنوان تنها شبکه اجتماعی باقی مانده در ایران به گوش می‌رسد؛ زمزمه‌هایی که تا چند روز پیش، به دلیل اقدامات جدید گردانندگان این اپ بیشتر از قبل قوت گرفته بود. اما در همین بحبوحه بود که «ابوالحسن فیروزآبادی» دبیر شورای عالی فضای مجازی اعلام کرد که فیلترینگ اینستاگرام «فعلا» در دستور کار نیست هر چند مردم نباید «کارهای جدی» خود را در بستر پیام‌رسان‌های خارجی انجام دهند.
این گونه بود که یک بار دیگر بحث جایگزین‌های بومی بر سر زبان‌ها افتاد و نام «روبینو پلاس» از سوی فیروزآبادی به عنوان جایگزین مناسبی برای اینستاگرام مطرح شد؛ بخش جدیدی که به اپلیکیشن جامع (یا به اصطلاح هاب اجتماعی) روبیکا اضافه شده و تلاش کرده که نیازهای کاربران ایرانی از یک شبکه اجتماعی را برآورده کند. حال سؤال اینجاست که آیا این اتفاق افتاده؟ آیا روبینو آنقدر در هدف خود جدی هست که مردم برای انجام «کارهای جدی» خود بتوانند روی آن حساب باز کنند؟
روبینو یک اپ مستقل نیست و صرفا «بخش کوچکی» از امکانات روبیکا به شمار می‌آید
در بررسی این موضوع باید جوانب مختلفی را در نظر گرفت. شاید اول از همه اینکه روبینو پلاس یک اپ مستقل نیست و صرفا «بخش کوچکی» از امکانات روبیکا به شمار می‌آید و این یعنی در صورت تمایل برای فعالیت در این اینستاگرام وطنی، باید نصب اپلیکیشن روبیکا را هم پذیرفته باشید. روبیکا در تعاریف توسعه‌دهندگان داخلی یک سوپراپلیکیشن است، یعنی خدمات مختلفی به مخاطبانش ارائه می‌دهد که ویژگی‌های یک شبکه اجتماعی (در قالب روبینو پلاس) صرفا یک مورد از آن‌هاست.
این دقیقا بر خلاف رویه‌ی اینستاگرام است که از اول با هدف خدمت‌رسانی به عنوان یک شبکه اجتماعی طراحی شده و تا امروز با هویتی مستقل به کار خود ادامه می‌دهد. این مهم‌ترین و بزرگترین تفاوت ساختاری است که بین روبینو پلاس و اینستاگرام وجود دارد که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.
اما بیایید فرض کنیم که روبینو پلاس صرفا قابلیتی از یک اپلیکیشن بزرگتر نیست و در قامت یک اپ مستقل فعالیت می‌کند. با این دیدگاه شاید بتوان مفهوم شبکه اجتماعی را در آن جستجو کرد و مورد بررسی قرار داد.
تیم روبیکا برای معرفی جایگزین بومی اینستاگرام (و حتی تلگرام) ساده‌ترین و دم‌دستی‌ترین رویکرد ممکن را در پیش گرفته: این که نباید در فرمول امتحان پس‌داده و درست اپلیکیشن خارجی تغییری ایجاد کرد و باید همان فرمول را به شکل ایرانیزه شده ادامه داد. نتیجه کار ایجاد محیطی بوده که آنقدر شبیه اینستاگرام هست تا از حضور در آن احساس غریبی نکنید.
ارسال پست، لایک و کامنت، بخش اکسپلور، پیام دایرکت و حتی خرید از فروشگاه قابلیت‌هایی هستند که روبینو پلاس به شما ارائه می‌دهد. فقط قابلیت استوری باقی مانده که آن هم بعید نیست طی آپدیت‌های بعدی به اپلیکیشن اضافه شود تا از نظر «ظاهری» با یک اینستاگرام کامل و مینیاتوری مواجه باشیم. ایده پردازان روبینو پلاس حتی پا را فراتر از اینستاگرام گذاشته و بعضی امکانات پیام‌رسانی تلگرام را هم در آن قرار داده‌اند.
روبینو آنقدر شبیه اینستاگرام هست تا از حضور در آن احساس غریبی نکنید
در روبینو پلاس می‌توانید گروه و کانال بسازید و در محیطی عینا شبیه تلگرام فعالیت کنید. در واقع همان دیدگاهی که تصور کرده روبیکا می‌تواند «همه چیز» باشد، در طراحی روبینو پلاس هم تکرار شده: «بخش» کوچکی از یک اپلیکیشن که می‌خواهد به یکباره تمام انتظارات کاربران ایرانی از اپلیکیشن‌های فیلتر شده یا آنهایی که تیغ فیلترینگ انتظارشان را می‌کشد را برطرف کند. اگر صحبت‌هایمان را در مورد بحث جایگزینی به ظاهر محدود کنیم، باید بگوییم روبینو پلاس کاملا موفق بوده است.
اما وقتی به باطن کار نگاه می‌کنیم، سؤالات و ابهامات زیادی هست که ذهن را به خود مشغول می‌کند. فارغ از اینکه روبینو پلاس حتی یک اپلیکیشن مستقل نیست، سیستم ایزوله‌ای هم طراحی کرده که هیچ ارتباطی با دنیا ندارد و این دقیقا بر خلاف اینستاگرام است که تبادل آزاد اطلاعات و تعامل بین‌المللی جزو ویژگی‌های جذابش به شمار می‌آیند. بگذارید رک بگویم، هشتگ‌هایی که در روبینو پلاس می‌زنید هرگز در خارج مرزهای کشورتان دیده نمی‌شود و این موضوعی است که باید با آن کنار بیایید.
نکته بعد اینکه به نظر می‌رسد در شرایط فعلی نظارت درستی هم به محتوای رد و بدل شده در روبینو پلاس انجام نمی‌گیرد. یکی از مسائلی که بحث فیلترینگ اینستاگرام را مطرح کرده، پست‌های غیر اخلاقی و ترویج عقایدی است که با فرهنگ ایرانی-اسلامی مردم کشورمان مغایرت دارد اما در روبینو پلاس از نظر محتوایی شاهد تکرار این مسائل هستیم، به گونه‌ای که خبرگزاری فارس در مقاله‌ای از روبینو پلاس با عنوان «مروج فساد» یاد می‌کند.
اگر چه روبینو پلاس گزینه‌ای برای گزارش تخلف دارد اما سؤال اینجاست که آیا همین یک گزینه برای پالایش محیط آن و ایجاد فضایی سالم و متفاوت از اینستاگرام کافیست؟ آیا برنامه جامعی برای سالم‌سازی محیط این به اصطلاح شبکه اجتماعی در نظر گرفته شده، یا نگرانی بابت از دسترس خارج شدن روبینو پلاس را هم باید به بقیه نگرانی‌هایمان اضافه کنیم؟ تا این مسائل بزرگ هست، دیگر صحبت در مورد تمهیدات امنیتی، ویژگی‌های شخصی‌سازی و تنظیماتی که باید در یک شبکه اجتماعی باشند و در روبینو پلاس نیستند گزافه‌گویی به نظر می‌رسد.
روبینو پا را فراتر از اینستاگرام گذاشته و بعضی امکانات پیام‌رسانی تلگرام را هم ارائه می‌دهد
با این اوصاف شاید وقت آن رسیده که به جمع‌بندی عملکرد روبینو پلاس بپردازیم. اگر واقع‌گرا باشیم، باید بگوییم که روبینو پلاس با رویکرد فعلی هنوز آمادگی کافی برای اینستاگرام بومی شدن را ندارد. کارهای زیادی هست که باید انجام بگیرد، الگوبرداری‌های بیشتری باید انجام شود و شکی نیست که در ادامه راه ساختار آن به اصلاحات اساسی نیاز خواهد داشت.
شاید اولین قدم بتواند جدایی از روبیکا و فعالیت به شکل یک اپلیکیشن مستقل باشد، کما اینکه شبکه‌های اجتماعی بومی همچون نزدیکا و باهم همین رویکرد را برای فعالیت خود در پیش گرفته و به موفقیت‌هایی هم رسیده‌اند. در هر صورت، نکته مسلم اینجاست که راه‌اندازی یک شبکه اجتماعی پایدار و ثمربخش همچون اینستاگرام نیازمند ماه‌ها و شاید سال‌ها تلاش، هزینه و برنامه‌ریزی است و این موضوعی است که توسعه‌دهندگان داخلی باید به طوری جدی‌تری روی آن متمرکز باشند.
