گیاه افوربیا تریگونا که به درخت شیر آفریقایی مشهور است بومی مناطق مرکزی قاره‌ی آفریقا است. از آن‌جا که این گیاه رشد سریعی دارد معمولاً به عنوان پرچین پرورش داده می‌شود. اگرچه افوربیا تریگونا شباهت زیادی به کاکتوس دارد اما در واقع گونه‌ای متعلق به سرده‌ی افوربیا است و افوربیا نام سرده‌ای بسیار بزرگ از گیاهان است که بیش از ۲۰۰۰ گونه‌ی مختلف را شامل می‌شود. نزدیک به ۱۲۰۰ گونه از افوربیاها و از جمله افوربیا تریگونا ساکیولنت هستند.
گیاه افوربیا تریگونا چیست؟
افوربیا تریگونا ساقه‌هایی مثلثی دارد که در هر گوشه‌ی آن برجستگی‌هایی وجود دارد. تیغ‌ها و برگ‌های اشکی شکل گیاه از این برجستگی‌ها منشعب می‌شوند. افوربیا تریگونا در طول فصل رشد شادابی خود را حفظ می‌کند و جوانه‌های این گیاه به رنگ سبز روشن پدیدار می‌شوند. افوربیا تریگونای قرمز به دلیل رنگ جذابی که دارد از محبوبیت بیشتری برخوردار است. این گونه در اواخر فصل رشد رنگ قرمز به خود می‌گیرد.
افوربیا تریگونا عمری طولانی و رشدی سریع دارد. این گیاه در طول سال بین ۳۰ تا ۶۰ سانتی‌متر رشد می‌کند و ارتفاع آن به نزدیک ۳ متر هم می‌رسد. البته وقتی از افوربیا تریگونا در فضای بسته نگهداری می‌کنید، این گیاه تا نزدیک به نیمی از بیشترین ارتفاع خود رشد می‌کند. تنها در اقلیم بیابانی، یعنی مناطقی که در طول شب دمای هوا از ۱۰ درجه‌ی سانتی‌گراد پایین‌تر نمی‌رود، می‌توانید افوربیا تریگونا را در فضای باز پرورش دهید. اگر در مناطقی با این شرایط زندگی می‌کنید، خوش‌شانس هستید چرا که می‌توانید منظره‌ا‌ی چشم‌نواز از افوربیا تریگونا مشاهده کنید.
افوربیا تریگونا شیره‌ای سفیدرنگ و مانند شیر دارد که برای انسان و حیوانات خانگی سمی است و می‌تواند برای چشم‌ها، دهان و پوست ناراحتی‌هایی ایجاد کند. این ناراحتی‌ها می‌تواند از یک تاول ساده شروع بشود و حتی به التهاب شدید غشاء چشم هم برسد. حتی در بعضی موارد، بلعیدن این شیره می‌تواند منجر به تشنج بشود.
نگهداری از گیاه افوربیا تریگونا
اگرچه در بعضی مناطق افوربیا تریگونا گیاهی محبوب برای تزیین باغچه‌ها است، اما در بیشتر مناطق به عنوان یک گیاه آپارتمانی طرفداران زیادی دارد. افرادی که به پرورش گیاهان علاقه دارند، معمولاً به دنبال این هستند که افوربیا تریگونا را به گونه‌ای پرورش دهند که گیاه به بیشترین ارتفاع خود برسد. البته این کار به مراقبت‌های زیادی نیاز دارد که هرس و بستن گیاه به یک پایه بخشی از این مراقبت‌ها است.
افوربیا تریگونا گیاهی از خانواده‌ی ساکیولنت‌ها است که تنه‌ای قوی و گوشتی دارد. اما از آن‌جا که ریشه‌ی این گیاه نسبت به تنه‌ی آن کوچک‌تر است، اگر به درستی گیاه را هرس نکنید، به راحتی واژگون می‌شود. مانند کاکتوس‌ها، تکثیر افوربیا تریگونا با روش قلمه‌زنی کار نسبتاً آسانی است. البته نباید استفاده از دستکش را فراموش کنید.
افوربیا تریگونا در برابر کم‌آبی مقاوم است و اگر در مناطقی زندگی می‌کنید که باید از روش‌هایی برای کاهش نیاز گیاهان به آبیاری استفاده کنید، این گیاه گزینه‌ای مناسب است.
نور
افوربیا تریگونا نور زیاد اما غیرمستقیم را می‌پسندد. اگر می‌خواهید در فضای بسته از این گیاه نگهداری کنید، کنار پنجره‌های جنوبی به خوبی رشد می‌کند و در فضای باز، باید گیاه را در مکانی قرار دهید که کمی آفتاب‌گیر باشد. البته در بهار، پاییز و زمستان می‌توانید گیاه را در مکانی که کاملاً آفتاب‌گیر است قرار دهید اما در تابستان باید گیاه را به مکانی انتقال دهید که دائماً در معرض نور خورشید قرار نگیرد. اگر افوربیا تریگونا در مکانی قرار داشته باشد که بیش از اندازه نور و حرارت خورشید را دریافت کند، شاید لازم باشد آبیاری گیاه را افزایش دهید تا گیاه آسیب نبیند.
خاک
اگرچه افوربیا تریگونا درباره‌ی خاک سخت‌گیر نیست اما برای این گیاه زهکشی مناسب ضرورت دارد. البته اگر می‌خواهید از خاک رسی و متراکم برای پرورش گیاه استفاده کنید باید آن را از نظر زهکشی و pH خاک اصلاح کنید چرا که این گونه خاک می‌تواند مانع رشد گیاه بشود.
اضافه کردن مقداری پوکه‌ی معدنی یا پرلیت می‌تواند زهکشی خاک را بهتر کند. البته خاک‌های مخلوطی که به طور ویژه برای ساکیولنت‌ها آماده شده‌اند، بهترین گزینه برای افوربیا تریگونا هستند. برای اینکه افوربیا تریگونا رشد خوبی داشته باشد، باید بازه‌ی pH خاک بین کمی قلیایی تا کمی اسیدی باشد. برای اینکه نیاز این گیاه به آبیاری را کاهش دهید، می‌توانید از خاک ماسه‌ای یا خاک لوم ماسه‌ای برای پرورش آن استفاده کنید.
آب
افوربیا تریگونا به آبیاری زیادی نیاز ندارد. اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که با خشک‌سالی مواجه نیستید، بارندگی طبیعی منطقه‌ی شما برای آبیاری این گیاه کافی است. اما در شرایط خشک‌سالی باید گیاه را آبیاری کنید.
اگر از افوربیا تریگونا در فضای بسته نگهداری می‌کنید، یک بار آبیاری در هفته می‌تواند کافی باشد. البته برای اینکه شرایطی مشابه با زیستگاه طبیعی گیاه فراهم کنید، باید زمانی برای آبیاری مجدد اقدام کنید که خاک گلدان خشک شده باشد.
دما و رطوبت
افوربیا تریگونا گیاهی مقاوم به خشک‌سالی است که اقلیم خشک یا بیابانی را ترجیح می‌دهد و می‌تواند دمای نسبتاً بالا را تحمل کند. البته اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که در تابستان هوا به شدت گرم می‌شود و از افوربیا تریگونا در فضای باز نگهداری می‌کنید، گیاه را در تابستان به مکانی نیمه‌سایه انتقال دهید یا مکانی را برای گیاه در نظر بگیرید که در معرض نور مستقیم خورشید قرار نگیرد. گرمای بیش از حد می‌تواند به گیاه آسیب برساند. برای نگهداری از این گیاه لازم نیست رطوبت محیط را افزایش دهید.
نگهداری از افوربیا تریگونا در محیط مرطوب باعث می‌شود گیاه در یک شرایط نامساعد قرار بگیرد و شرایط مناسبی برای هجوم آفت‌ها و بروز بیماری‌های قارچی فراهم می‌شود.
کود
در طول فصل رشد گیاه یعنی بهار و تابستان، ماهی یک بار افوربیا تریگونا را با کودهای محلول در آب تغذیه کنید. البته باید محلول رقیق‌تر باشد به این معنی که اگر از کودهای کامل استفاده می‌کنید نصف مقدار توصیه‌شده را داخل آب بریزید. در طول پاییز و زمستان که گیاه رشد نمی‌کند، کوددهی را متوقف کنید تا شرایط طبیعی برای به خواب رفتن گیاه فراهم شود.
هرس
افوربیا تریگونا تنه‌ای بلند و ریشه‌ای کوتاه دارد و به همین دلیل وقتی سن گیاه بالا می‌رود معمولاً تنه‌ی آن سنگین‌تر می‌شود و ممکن است باعث واژگون شدن گلدان بشود. بنابراین، هرس یکی از مراقبت‌های ضروری برای این گیاه است.
وقتی می‌خواهید افوربیا تریگونا را هرس کنید، حتماً از دستکش استفاده کنید و ساقهها را با استفاده از یک چاقوی تیز و کاملاً تمیز جدا کنید. در فرایند واکنش گیاه برای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده، محل برش خشک خواهد شد و در آن‌جا پینه تشکیل می‌شود. باید تنه‌ی گیاه را به گونه‌ای هرس کنید که وزن یک طرف آن بیشتر از طرف دیگر نباشد. اگر یک طرف تنه سنگین‌تر باشد، ممکن است باعث شود که گیاه از سمت مقابل از خاک خارج شود.
تعویض گلدان
بهترین گلدان برای پرورش افوربیا تریگونا، گلدان سفالی بدون لعاب است چرا که روزنه‌های کوچک روی دیواره‌ی این گلدان به خروج رطوبت اضافی کمک می‌کند. در گلدان‌های سفالی لعاب‌دار رطوبت خاک بیشتر حفظ می‌شود و این شرایط برای افوربیا تریگونا خطرناک است.
برای اینکه افوربیا تریگونا بلندتر شود، هر سال یا هر دو سال یک بار برای تعویض گلدان اقدام کنید. با این کار شرایطی فراهم می‌شود تا ریشه‌ها به اندازه‌ای رشد کنند که بتوانند تنه‌ی گیاه را در جای خودش نگه دارند، (البته با کمک یک پایه‌ی نگهدارنده). هنگام تعویض گلدان حتماً از دستکش استفاده کنید و به این نکته توجه داشته باشید که برای تعویض گلدان گیاه‌های بزرگ باید از کسی کمک بگیرید تا بتوانید بدون آسیب رساندن به گیاه این کار را انجام دهید.
زمستان‌گذرانی
افوربیا تریگونا نمی‌تواند در هوای سرد زنده بماند. این گیاه نمی‌تواند در دمای پایین‌تر از ۱۰ درجه‌ی سانتی‌گراد رشد کند. بنابراین اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که دما به پایین‌تر از ۱۰ درجه‌ی سانتی‌گراد می‌رسد، نباید افوربیا تریگونا را در باغچه بکارید. همچنین اگر این گیاه را در گلدان کاشته‌اید اما گلدان را در فضای باز قرار داده‌اید، قبل از کاهش دما گیاه را به فضای بسته انتقال دهید. البته باید مکانی را برای این کار انتخاب کنید که تهویه‌ی مناسبی داشته باشد.
تکثیر گیاه افوربیا تریگونا
افوربیا تریگونا به راحتی با روش قلمه‌زنی تکثیر می‌شود. به دلیل سمی بودن شیره‌ی این گیاه، هنگامی که می‌خواهید برای تکثیر آن اقدام کنید حتماً از دستکش استفاده کنید و اگر شیره‌ی گیاه روی دستتان ریخت، سریعاً دست‌های خود را بشویید.
برای تکثیر افوربیا تریگونا به روش قلمه‌زنی، به وسایل زیر نیاز دارید:
- یک چاقوی تیز یا قیچی باغبانی
- پد الکلی
- گلدانی که قطر آن کمتر از ۱۰ سانتی‌متر نباشد
- خاک مناسب
- مقداری شن درشت
بعد از اینکه وسایل مورد نیاز را تهیه کردید، مراحل زیر را انجام دهید:
- ابتدا تیغه‌های چاقو یا قیچی باغبانی را با پد الکلی تمیز کنید.
- یکی از ساقه‌های گیاه را جدا کنید. باید ساقه‌ای را انتخاب کنید که از تنه‌ی اصلی منشعب شده باشد و آن را دقیقاً از جایی جدا کنید که به تنه متصل شده است.
- انتهای قلمه را با آب سرد بشویید تا بیرون زدن شیره از محل برش متوقف شود. باید آب سرد را روی محل برش بریزید نه اینکه قلمه را داخل آب سرد فرو ببرید.
- قلمه را در یک مکان کاملاً خشک روی دستمال کاغذی بگذارید و به مدت ۵ تا ۷ روز صبر کنید تا در محل برش پینه تشکیل شود. باید مکانی را انتخاب کنید که در معرض نور مستقیم خورشید نباشد. بعضی افراد این مرحله را حذف می‌کنند و سریعاً قلمه را داخل خاک قرار می‌دهند. اگرچه با این روش تنها با گذشت ۳ هفته ریشه‌ها رشد می‌کنند، اما گیاه جدید مستعد پوسیدگی ریشه می‌شود.
- پس از تشکیل پینه، برای کاشت قلمه در خاک اقدام کنید. باید قلمه را به گونه‌ای در گلدان بکارید که نزدیک به ۳ سانتی‌متر از انتهای آن زیر خاک باشد.
- برای کمک به صاف نگه داشتن قلمه، یک لایه از شن درشت را روی خاک پهن کنید.
- گلدان را در مکانی گرم با نور کافی قرار دهید. دمای محیط باید بین ۱۸ تا ۲۴ درجه‌ی سانتی‌گراد باشد و نباید گلدان در معرض نور مستقیم خورشید قرار بگیرد. معمولاً دو ماه طول می‌کشد تا قلمه‌ها ریشه بزنند.
- وقتی نشانه‌هایی از رشد گیاه جدید مشاهده کردید، گیاه را به گلدانی که کمی بزرگ‌تر است انتقال دهید. قطر این گلدان نباید کمتر از ۱۵ سانتی‌متر باشد.
تکثیر افوربیا تریگونا با بذر
اگرچه معمولاً توصیه نمی‌شود، اما می‌توانید با کاشت بذر هم افوربیا تریگونا را پرورش دهید. اینکه بتوانید بذر این گیاه را پیدا کنید کار راحتی نیست اما دشوارتر از آن فراهم کردن شرایطی برای جوانه‌زنی این بذرها است. بهتر است برای تکثیر افوربیا تریگونا از همان روش قلمه‌زنی استفاده کنید.
آفت‌ها و بیماری‌های رایج
معمولاً افوربیا تریگونایی که کاملاً سالم و شاداب باشد مورد هجوم آفت‌ها قرار نمی‌گیرد و با بیماری‌ها مواجه نمی‌شود. البته باید مراقب تارهای پنبه‌ای شکل باشید چرا که این تارها نشانه‌ی وجود آفتی به نام شپشک آردی است. برای مقابله با این آفت، ابتدا چند قطره مایع ظرف‌شویی را داخل آب بریزید و یک محلول شست‌وشو تهیه کنید. سپس دستمالی پارچه‌ای را با این محلول خیس کنید و با استفاده از آن حشرات را از روی گیاه پاک کنید. همچنین می‌توانید برای این کار از دستمال کاغذی و الکل هم استفاده کنید یا اینکه آب را با فشار اسپری کنید.
زیاده‌روی در آبیاری باعث می‌شود افوربیا تریگونا با بیماری‌های قارچی مانند بیماری چوب‌پنبه‌ای مواجه شود. ایجاد لکه‌هایی شبیه به چوب‌پنبه روی ساقهها نشانه‌ی بروز این بیماری است. در این شرایط باید ساقه‌های آلوده را از گیاه جدا کنید. زرد یا قهوه‌ای شدن ساقهها در گیاهان خانواده‌ی ساکیولنت می‌تواند نشانه‌ی پوسیدگی ریشه باشد که دلیل آن زیاده‌روی در آبیاری است. در این شرایط به احتمال زیاد مجبور می‌شوید گیاهتان را دور بیاندازید.
مشکلات رایج در نگهداری از افوربیا تریگونا
یکی از رایج‌ترین مشکلات در نگهداری از افوربیا تریگونا زرد شدن و ریزش برگ‌ها است. حتی کوچک‌ترین اقدام نادرست در مراقبت از گیاه می‌تواند باعث بروز این مشکل بشود. اما معمولاً مقصر آن زیاده‌روی در آبیاری، کم‌آبی یا هوای سرد است. درباره‌ی این مشکل؛ پیشگیری بسیار آسان‌تر از درمان است. کافی است گیاه را در مکانی گرم قرار دهید، هر زمانی که خاک گیاه خشک شد برای آبیاری مجدد آن اقدام کنید و اجازه ندهید برای مدتی طولانی خاک گیاه خشک بماند.
منبع: Thespruce
