باتوجه‌به پیچیدگی دنیای امروز، نیاز به مشاوره بیش‌ازپیش احساس می‌شود. اساسی‌ترین هدف از مشاوره روانشناسی، حل مسئله است. اما دراین‌میان اگر مشاور خود را درست انتخاب نکنیم، نه‌تنها مسئله حل نمی‌شود، چه‌بسا مسئله‌های دیگری نیز به‌وجود آید. در ادامه درباره‌ی مهم‌ترین نکات مربوط به انتخاب صحیح مشاور توضیح می‌دهیم.
مشاوره روانشناسی یعنی چه؟
مشاوره به‌معنای فکرکردن با مشاور است، نه واگذاری حل مسئله به او. براین‌اساس، صرفا با مراجعه به مطب یا دفتر مشاور، چیزی تغییر نمی‌کند. باید دستورالعمل‌ها را به‌اندازه‌ی دانایی و توانایی‌مان به‌کار ببندیم تا تأثیر مثبت آنها نمایان شود.
چه چیزی مرا به مشاوره روانشناسی ترغیب کرده است؟
پیش از هر چیز باید به این سؤال پاسخ دهید. پاسخ این پرسش ممکن است مسیر مشاوره را تغییر دهد:
- آیا فکر می‌کنم مشاور می‌تواند معجزه کند؟
- آیا فکر می‌کنم با مراجعه به مشاور می‌توانم تمام مشکلاتم را ساده و زود حل کنم؟
- آیا فکر می‌کنم امروزه مراجعه به مشاور یکی از نشانه‌های فرهیختگی و نزاکت است؟
- آیا می‌خواهم صرفا با یکی درددل کنم؟
- آیا می‌خواهم با مراجعه به مشاور، دهان اطرافیانم را ببندم تا دیگر به من پیله نکنند؟
- آیا واقعا از مسئله‌ای که برایم پیش آمده، آزرده و پریشان شده‌ام؟ اگر بله، آیا واقعا حاضرم برای برای بهبود وضع فعلی خود تلاش کنم؟
- آیا حاضرم برای حل مشکلات خود، مسئولیت‌پذیری و آگاهی بیشتری به‌دست بیاورم؟
- آیا شجاعتِ تصمیمگیری و رویارویی با ترس‌های خودم را دارم یا اینکه بدون میل به دانستن واقعیت، تنها می‌خواهم از مشاور برای پاک‌کردن صورت‌مسئله تأیید بگیرم؟
- و… .
اگر انگیزه و انتظارات خود را نشناسید، به احتمال بسیار زیاد جلسات مشاوره بی‌نتیجه خواهد بود؛ حتی ممکن است نتیجه‌ی معکوس بگیرید.
چطور پیش از شروع مشاوره روانشناسی، مشاورم را بشناسم؟
امروزه بازار توصیه‌های موفقیت و سمینارهای انگیزشی داغ است. نباید به این سادگی سرنوشت و آینده‌ی خود را در اختیار این‌وآن قرار داد. کار عاقلانه این است که قبل از سرسپردگی و دنباله‌روی، از صلاحیت و شایستگی مشاور خود تقریبا مطمئن شوید. براین‌اساس، اگر پس از واکاویِ انگیزه‌های خود به این نتیجه رسیدید که می‌خواهید برای حل مشکلات‌تان از مشاور کمک بگیرید، باید به چند نکته‌ی مهم توجه کنید:
- آیا مشاور مدنظرتان سایت، کانال یا صفحه‌ای در شبکه‌های اجتماعی دارد؟
- آیا در نشریه یا پایگاهی اینترنتی فعالیت می‌کند؟
- آیا به‌عنوان کارشناس، سابقه‌ی حضور در رسانه‌های عمومی، مثل تلویزیون، رادیو و… را دارد؟
- آیا در دانشگاه تدریس می‌کند؟
- آیا سِمت اجرایی و مدیریتی دارد؟
- در چه زمینه و تا چه مقطعی تحصیل کرده است؟
- تخصص او چیست؟ یعنی در چه موضوع و چه شاخه‌ای تجربه و تبحر دارد؟ (برخی زمینه‌های بسیار مهم و تخصصی مشاوره عبارت‌اند از: ازدواج، خانواده، کودک و نوجوان، اعتیاد، تغذیه، ورزش، شغل و اقتصاد، تحصیل، حقوق و….)
- با چه نهادهایی همکاری کرده است؟ چند سال؟ (بهزیستی، کمیته‌ی امداد، دادگستری، سازمان زندان‌ها و…)
- دیگران، به‌خصوص دیگر مراجعان، درمورد او چه می‌گویند؟
- مشاور را چه کسی به شما معرفی کرده است؟ خودِ شخص معرف چند وقت از خدمات مشاور مذکور استفاده کرده است؟
- فرد معرف، چقدر در حل مشکلات خودش موفق عمل کرده است؟ آیا نتیجه‌ی حاصل پایدار و مانا بوده است؟
- اگر نتیجه مطلوب نبوده است، قصور و کم‌کاری از طرف چه کسی بوده است؟ مراجعه‌کننده یا مشاور؟
- و… .
به چه شیوه‌ای، از مشاوره استفاده کنم؟
به‌نظر می‌رسد بهترین شکل مشاوره، گفت‌وگوی رودررو و حضوری است. در این حالت فرصت دارید مسئله‌ی خود را کامل‌تر و با آسایش خاطر بیشتری مطرح کنید. مشاور هم اگر در دریافت برخی نکات نیاز به توضیحات بیشتر داشته باشد، می‌تواند فورا از شما سؤال کند. در ضمن، مشاور با دیدن چهره و بدن شما، می‌تواند از روی زبان بدن و لحن صدای‌تان اطلاعات بیشتر و موثق‌تری به‌دست آورد، اطلاعاتی که شاید به‌تنهایی از گفتار و کلام شما دریافت نشود.
در این خصوص جالب است بدانید که ۵۵درصدِ مفاهیم ارتباطی از طریق زبان بدن، ۳۸درصد از طریق لحن و تنها ۷درصد از طریق کلام بین دو یا چند نفر ردوبدل می‌شود. (منبع) به این نکته اضافه کنید: ضعف بسیاری از ما در تکلم، جمله‌بندی، استفاده‌ی صحیح از لغات، ناتوانی در به‌یادآوردن برخی کلمات، و دیگر مواردی که در صورت حضوری‌نبودن دیدار با مشاور، هریک از آنها مانعی برای انتقال و دریافت مطالب محسوب می‌شود.
در ضمن شاید به جلسات متعدد مشاوره نیاز داشته باشید تا بتوانید در فرایند حل مسئله توفیق بیشتری به‌دست آورید. بعید به‌نظر می‌رسد در چند دقیقه مشاوره‌ی تلفنی یا چند خط پرسش مکتوب بتوانید به چنین توفیقی برسید.
مشاوره‌ی تلفنی
توصیه می‌کنیم فقط در شرایط اضطراری از مشاوره‌ی تلفنی استفاده کنید. در شرایط عادی، هدف این است که برای انتقال مطلب خود به مشاور به بهترین وجه، و دریافت راهنمایی‌های لازم از او، فرصت کافی داشته باشید. یکی از منابع بسیار خوبِ مشاوره‌ی شنیداری، سامانه‌ی صدای مشاور با شماره‌تماس ۱۴۸۰ است.
مشاوره‌ی مکتوب
در این زمینه می‌توانید به پایگاه‌های متفاوتی ایمیل بزنید یا با پرکردن فرم درخواست مشاوره، به‌صورت نوشتاری مطلب خود را بنویسید. در همین قالب هم می‌توانید پاسخ خود را دریافت کنید. در صورت استفاده از چنین سرویس‌هایی، از قانونی و تخصصی‌بودن پایگاه اینترنتی مدنظر مطمئن شوید. در این خصوص می‌توانید از صدای مشاور راهنمایی بگیرید.
همچنین باید اضافه کرد که با چشم‌پوشی از تأخیر احتمالی در پاسخ‌گویی، مزیت مشاوره‌ی مکتوب این است که می‌توان بارها به سؤال و جواب آن مراجعه کرد و به‌محض فراموشی، ازنو مطالب و رهنمودهای گفته‌شده را مرور کرد.
باتوجه‌به نکات یادشده براساس موقعیت‌تان، می‌توانید نوع مشاوره‌ی مطلوب خود را انتخاب کنید. اولویت با مشاوره‌ی حضوری، سپس تلفنی و درنهایت مکتوب است.
آیا اشکالی دارد به‌طور هم‌زمان از چند مشاور استفاده کنم؟
اصلا انگیزه‌ی شما از این کار چیست؟ آیا فکر می‌کنید کار از محکم‌کاری عیب نمی‌کند؟ آیا نگرانید نکند یک وقت مشاور چیزی را فراموش کند و نتیجه‌ی مشاوره نامطلوب شود؟ در این صورت به‌نظرتان تنها راه‌حل این است که دست‌به‌دامن چند مشاور شوید؟ آیا وقتی سرما می‌خورید، به‌طور هم‌زمان به چند پزشک مراجعه می‌کنید؟
هر مشاوری در زمینه‌ای خاص متبحر و متخصص است. هرکدام از مشاوران بر یکی از عناصر و عوامل تأکید بیشتری می‌کنند و هرکدام عقیده و بینش خاص خود را دارند. به‌نظر می‌رسد با این کار، علاوه‌بر صرف هزینه‌ی بیشتر، هم از گندم ری بی‌نصیب بمانید و هم از خرمای بغداد.
آیا اشکالی دارد برای مشاوره روانشناسی به شهر دیگری بروم؟
نه، چه اشکالی دارد؟ اما قبل‌ازآن به این مسائل فکر کنید:
- آیا واقعا چاره‌ای ندارم جز اینکه به مشاوری در شهر دیگر مراجعه کنم؟ یعنی نمی‌توانم در شهر خودم مشاوری پیدا کنم که بتواند یاری‌ام کند؟
- در این صورت آیا به‌اندازه‌ی کافی و به‌شکل درست جست‌وجو کرده‌ام؟
- اگر برای مشاوره به جلسات متعدد نیاز باشد، آیا می‌توانم مثلا هر هفته به شهر موردنظر سفر کنم؟
- آیا دوری راه و هزینه و زمان رفت‌وبرگشت را در نظر گرفته‌ام؟
- و…
پس از شروع جلسات به چه نکاتی توجه کنم؟
پیش از هر چیز لازم است تلاش کنید مسئله و مشکل‌تان را بشناسید تا بتوانید آن را به‌خوبی به مشاور منتقل کنید. برای تحقق این هدف می‌توانید از خودِ مشاور کمک بگیرید. اطلاعات لازم را از مشاور پنهان نکنید. اگر نگران قضاوت او هستید، به‌صراحت بگویید: «مطلبی در نظر دارم که فکر می‌کنم اگر گفته شود، ممکن است مفید باشد، اما نگران واکنش شما هستم. هیچ دوست ندارم از طرف شما سرزنش یا تحقیر و مسخره شوم. متأسفانه این نگرانی مانع ابراز وجود من و باعث روراست‌نبودنم با شما شده است. لطفا کمکم کنید تا بر این مشکل غلبه کنم.»
مشاور باید کسی باشد که در مقایسه با سایرین، بیش از همه به او اعتماد داشته باشید. اگر این‌طور نباشد، دارید نادانسته و ناخواسته عرصه‌ی سوءاستفاده از خودتان را برای دیگران باز می‌کنید.
نکته‌ی مهم دیگر، این است که مشاور حداکثر می‌تواند به شما پیشنهاد دهد، نه فرمان. پیشنهاد یا قضاوت مشاور، وحی منزل نیست و به‌سادگی می‌توانید آن را نپذیرید. همچنین، وقتی آن را ناپذیرفتنی و ناشدنی می‌بینید، حق دارید این نکته را به او گوشزد کنید. هرگز چنین چیزی را ناگفته نگذارید، چون شما از زمان، انرژی و سرمایه‌ی اقتصادی خود مایه گذاشته‌اید. دریافت راهنماییِ موثق و معقول حق شماست. در ضمن، وظیفه‌ی مشاور است که به شما بیاموزد یا لااقل کمک کند خودتان مسئله‌ی خودتان را حل کنید. چنین چیزی محقق نمی‌شود، مگر اینکه بین شما و مشاور، در مسیر حل مسئله، رابطه‌ای دوستانه شکل بگیرد.
برای جلوگیری از زیان‌های احتمالی چه کنم؟
به‌هرترتیب، مشاور هم انسان است و انسان هم موجودی ممکن‌الخطاست. ممکن است به‌دلیل برداشت نادرست از راهنمایی‌های او، درعوضِ بهبود وضع، به معضلات جدید دچار شوید. اگر می‌خواهید کار به چنین موقعیت‌های تلخی نرسد، لازم است از این مسئله مطمئن شوید که آیا مشاور مدرک و مجوز رسمی و معتبر دارد یا خیر. در این صورت اگر اختلافی بین شما بروز کند، می‌توانید شکایت خود را از مجرای قانونی پیگیری کنید.
اگر مشاورتان شما را به شرکت در فلان کارگاه یا دوره‌ی آموزشی دعوت کرد، حتما باید مجوز رسمی و قانونی از نهادهای مرتبط داشته باشد؛ در غیر این صورت، در صورت بروز هرگونه مشکلی، دست شما به جایی نمی‌رسد و نمی‌توانید مسئله ار از طریق قضایی پیگیری کنید. پافشاری و تأکید روی این نکته به این دلیل است که امروزه ممکن است هرکسی ادعای مشاوره کند. راهنمای دیگران بودن، کار هرکسی نیست. اینها به کنار؛ از کجا مطمئنید فرد مدعی، با شما صادق است؟ شاید مشغول فعالیتی غیرقانونی است. واضح است که برای آسودگی خاطر، بهترین کار پرس‌وجو از نهادهای قانونی است.
ناهماهنگی بین نظام ارزشی خود و مشاورم را چطور تشخیص دهم؟
همان‌طور که گفته شد، هیچ‌کس بی‌عیب نیست، اما مشاور باید در مقایسه با دیگران، در زمینه‌ی مسئله‌ی شما، بیشترین تخصص و اعتمادآفرینی، و کمترین و بی‌خطرترین اشکالات را داشته باشد. مشاور، نقش همراه شما را بازی می‌کند؛ اگر توانسته باشد بر مشکلات پیشین خود غلبه کند، به‌حق، صلاحیت همراهی شما را خواهد داشت. در این شرایط، او بلد راه است. اما در غیر این صورت، چه باید کرد؟
اثر مالکیت به ما نشان می‌دهد که راحت‌تر می‌توانیم برای دیگران تصمیم بگیریم، درحالی‌که اگر بخواهیم همان تصمیم را برای خودمان اتخاذ کنیم، به‌احتمال‌زیاد ماجرا بسیار متفاوت خواهد شد. لذا اگر در پاره‌ای از موارد، راهنمایی مشاور در نظر شما ناممکن، دشوار، بی‌فایده یا غیردوست‌داشتنی بود، چندان هم تعجب نکنید. بر همین اساس، برخی از مهم‌ترین مشکلاتی که ممکن است حین ارتباط با مشاور با آنها روبه‌رو شوید، به‌قرار زیر است:
مشاور به من فرمان می‌دهد
فکر می‌کند من برده‌ی او هستم. اگر بخواهم چون‌وچرا بیاورم، به‌جای گفت‌وگو و تلاش برای شناخت دقیق مشکل و جست‌وجوی راه‌حل مناسب، سعی می‌کند به هر طریقی مرا متقاعد کند که بیشتر از من می‌داند و تجربه‌اش بیشتر از من است. او به‌جای من و به‌نمایندگی از من تصمیم می‌گیرد.
مشاورم دیکتاتور و خودرأی است
به‌جای کمک به من، در پی اثبات درستی ادعای خویش است. می‌خواهد به من ثابت کند که نمی‌فهمم و چون برای حل مشکل خود به او نیاز دارم، پس باید مطیعش باشم. یکی از دوستانم برایم تعریف کرد که برای حل مسئله‌ای عاطفی به مشاوری مراجعه می‌کند. مشاور به او می‌گوید: «با توضیحاتی که دادی، مشخص است که آن خانم به شما علاقه ندارد.» بعد بین مشاور و دوستم بحث و جدل شکل می‌گیرد. مشاور درنهایت می‌گوید: «موفق نمی‌شوی با او ازدواج کنی.» دوستم جواب می‌دهد: «قول می‌دهم که با او ازدواج می‌کنم.» مشاور می‌گوید: «سر یک سکه‌ی طلا با تو شرط می‌بندم که نمی‌توانی!»
مشاور به علائق و توانمندی‌های من توجه نمی‌کند
راه‌حل و روشی به من پیشنهاد می‌کند که خودش نمی‌خواهد یا نمی‌تواند انجام دهد. من شرایط خاصی دارم که عملا اجرای راهنمایی و راه‌حل‌های مشاور را ناممکن می‌کند، اما او به این مسائل بی‌توجه است. گویی سواری است که از پیاده خبر ندارد. به‌قول‌معروف، نفسش از جای گرم درمی‌آید. بر همین اساس، گاهی عوض همدلی با من، مرا به پاک‌کردن صورت‌مسئله و فراموشی آن دعوت می‌کند.
مشاورم بخیل است
خوش ندارد من به موفقیت برسم. سعی می‌کند مرا همان‌جا که هستم، نگه دارد و از من بخواهد که به همین که دارم، راضی باشم. فکر می‌کند موفقیت من، منحصرا در اثر راهنمایی‌های اوست. لذا به خود اجازه می‌دهد که خط‌مشی زندگی‌ام را تعیین کنید.
مشاورم ترسوست
عافیت‌طلبی در وجود او موج می‌زند، آن‌چنان‌که حاضر نیست از منطقه‌ی امن خود خارج شود. نیاز به بقا، از او موجودی محافظه‌کار ساخته است که به‌جای رویارویی با مسائل، بیشتر مایل به مصالحه و سازش‌کاری است. چنین مشاوری به‌طورحتم جسارت زورآزمایی با معضلات را از من سلب می‌کند.
مشاورم عاقل و دوراندیش نیست
این یکی واقعا ضعفی مهلک و چه‌بسا گناهی نابخشودنی است. مشاوری که نمی‌تواند پیامد راهنمایی‌هایش را تصور کند، چرا باید در مقام راهبر قرار گیرد؟
مشاورم به‌روز نیست
اندیشه‌ی ارتجاعی و طرز فکری متعلق به دوران پارینه‌سنگی دارد. از شرایط فعلی دنیا، پیشرفت‌های جدید و آداب‌ورسوم جاری در جامعه‌ی امروزی بی‌خبر است. فکر می‌کند آموزه‌های پیشین، همچنان لزوما می‌توانند پاسخ‌گوی مسائل نوین هم باشند.
مشاورم طمع‌کار است
برای جیب من کیسه دوخته است. استخوان لای زخم می‌گذارد تا در فرصت مناسب، از این آب گل‌آلود ماهی بگیرد. منفعت او وابسته به مشکلات من است. اگر مسئله‌ام حل شود، انگار نان او آجر شده است.
مشاورم منفعت‌طلب و نتیجه‌گراست
طرف‌دار «بردن به هر قیمتی» است. از نظر او هدف وسیله را توجیه می‌کند. لذا مثل ماکیاولیست‌ها پیشنهادهای غیراخلاقی و ضدارزشی می‌دهد. این پیشنهادها به عزت‌نفس من صدمه می‌زند.
مشاورم اثبات‌گراست
نمی‌تواند به فراتر از محسوسات بیندیشد. به‌محض اینکه از ادراک شمی و غریزی خود صحبت می‌کنم، روی احساس و اندیشه‌ام خط بطلان می‌کشد و مرا به خروج از دایره‌ی عقلانیت و منطق متهم می‌کند. از نظر او هرچه از نظر علمی ثابت نشود، مردود است. نمی‌تواند یا نمی‌خواهد محدودیت علم بشری را بپذیرد.
مشاورم ساکت است
بده‌بستان کلامی بین من و او تعریف نشده است. درعوض، فقط با توجه و تمرکز به من نگاه می‌کند. منتظر است خودم جواب خودم را بدهم. آخر سر هم می‌گوید: «انتخاب با خود توست!»
مشاورم به من و مسئله‌ام دل نمی‌دهد
پیش از شنیدن کامل صحبت‌هایم جواب آماده در آستین دارد. برای تشریح و توضیح مشکلاتم به من امان نمی‌دهد. یک لحظه به این فکر نمی‌کند که شاید مسئله‌ی من لزوما تکرار مسائل مراجعان قبلی‌اش نباشد.
مشاورم فقط از تجربه‌های موفق خود می‌گوید
انگار که از هر عیب و نقصی مبراست و قرار است او الگو باشد و من دنباله‌رو. فکر می‌کند داشتن مشکل و تصمیمگیری اشتباه، به اعتبارش صدمه می‌زند. معتقد است جای چنین کسی روبه‌روی مشاور است، نه صندلی مشاور.
ویژگی‌های مشاور کارآمد چیست؟
چهار نکته‌ی کلیدی هست که همواره در تصمیمگیری باید مدنظر قرار گیرد. اگر برای تصمیمگیری از مشاور کمک می‌گیرید، او نیز ملزم به رعایت این چهار نکته است: «مشاور موظف است باتوجه‌به علائق، توانایی‌ها، مصلحت‌ها و اولویت‌های مختص به شما تصمیم بگیرد، نه خودش.»
در ضمن، مشاور باید به شما کمک کند که خودتان تصمیمگیری را بیاموزید. در غیر این صورت، موفقیت شما متعلق به او و مسئولیت شکست‌تان هم به‌عهده‌ی او خواهد بود. مطابق تعریف مشاوره، وظیفه‌ی مشاور، فکرکردن با شماست، نه برای شما.
دیگر ویژگی‌های مهم مشاور کارآمد
غیر از این دو نکته، سایر ویژگی‌ها را به‌قلم «باربارا دی آنجلیس»، به‌نقل از کتاب « از باربارا بپرسید»بخوانید:
- اطمینان حاصل کنید که رابطه‌ی شما و مشاور یا روان‌درمانگرتان به‌قدرکافی گرم و محبت‌آمیز است تا با احساس امنیت تمام بتوانید درمان شوید… .
- اطمینان حاصل کنید که مشاور یا روان‌درمانگر شما در گذشته، خود از مشاوره و روان‌درمانی بهره‌مند شده است و التیامی را که شما به‌دنبال آن هستید، خود نیز پیش‌تر در برخی جنبه‌های روحی‌اش به‌دست آورده است… .
- اطمینان حاصل کنید مشاور و روان‌درمانگر شما، هم بر کشف منبع و منشأ الگوهای رفتاری و احساسیِ ناخواسته‌ی شما تمرکز کرده است و هم راه‌ها و روش‌هایی عملی و ملموس و قابل‌اجرا به شما ارائه می‌دهد… هر مشاور و روان‌درمانگرِ خوب به شما تکلیف و تمرین‌هایی خواهد داد تا بتوانید در عمل، میزان تحول و پیشرفت درونی خود را در زندگی بسنجنید.
- بسیار مهم است که از همان اولین جلسه‌ی حضور در مقابل مشاور و روان‌درمانگر، تغییرات و پیشرفت‌هایی را مشاهده کنید و استفاده‌های عملی چشمگیری ببرید. مضحک و احمقانه است که باور داشته باشیم باید ده‌بیست جلسه صبر کنیم تا به‌تدریج شاهد تغییر و پیشرفت زندگی خود باشیم.
آیا به‌تنهایی مشاوره بروم یا مثلا با همسر یا فرزندانم؟
به‌نظر می‌رسد حضور مراجعه‌کننده با همراه، نتایج مفیدتری در پی داشته باشد. آموزش به یک نفر بدون توجه به سایر مسائل و شرایط مربوط به دیگر افراد پیرامون او، عمدتا بی‌فایده است، مگر اینکه مراجعه‌کننده تنها و مجرد زندگی کند. وقتی قرار است وضعیت بهبود یابد، بدون همکاری سایرین، چنین چیزی تقریبا غیرممکن یا عملا کم‌بازده است. پیرو همین نکته، بسیاری از سازمان‌ها، ادارات، شرکت‌های بزرگ و… به‌جای مراجعه به مشاور، او را به جمع کارمندان خود دعوت می‌کنند.
چطور به تخلفات روانشناسی رسیدگی کنم؟
اگر از مشاور خود شکایت دارید، دست روی دست نگذارید. سازمان نظام روانشناسی و مشاوره مسئول رسیدگی به این شکایات است. اسامی روان‌شناسان دارای مجوز در پایگاه اینترنتی این سازمان ثبت شده است. در ضمن، این سازمان در هر استان شعبه دارد. می‌توانید با مراجعه‌ی حضوری، شکایت خود را مطرح کنید. راه ارتباطی دیگر، تماس با شماره‌ی ۸۸۲۲۵۱۰۶ الی ۱۴ است. همچنین، برای شکایت از تخلفات نیز هیچ هزینه‌ای از افراد گرفته نمی‌شود.
مشاوره را تا کی ادامه بدهم؟
اگر بنابه تشخیص مشاور، فرایند مشاوره به زمان بیشتری احتیاج دارد، قبل از شروع جلسات، مدت‌زمان تقریبی دوره را از او بپرسید. اگر به آن موعد نزدیک شدید و بدون وقوع پیشامد جدیدی، مشکل‌تان همچنان حل‌نشده مانده بود، بررسی کنید آیا مشاور برآورد نادرستی از مسئله‌ی شما داشته است یا اینکه شما کم‌کوشی کرده‌اید.
به‌هرحال، برای ادامه‌ی جلسات، در صورت امکان می‌توانید خواستار تخفیف شوید. به‌این‌طریق، می‌توانید به مشاورتان نشان دهید که وقت و پول‌تان بی‌اندازه برای‌تان اهمیت دارد.
اگر به راه‌حل‌های مشاور اعتقاد نداشتم، چه کنم؟
یکی از معضلات فراگیر، این است که مراجعه‌کننده به هر دلیلی به راه‌حل مشاور اعتقاد ندارد یا نمی‌تواند آن را انجام دهد. این نکته ممکن است نشانه‌ای باشد که مشاور به‌قدر لازم شما و مسئله‌تان را نشناخته یا برای‌تان وقت نگذاشته است. در این شرایط، پیش از اجرای راه‌حل‌ها و رهنمودهای مشاور، با صراحت و قاطعیت، موضع خود را اعلام کنید. هدف مشاور باید کمک به شما باشد. اگر پیشنهاد او غیرکاربردی یا ناکارآمد به‌نظر می‌رسد، وظیفه‌ی اوست که درباره‌ی این مسئله، حساس باشد. شما به مشاور پول نمی‌دهید که انتظارات او را برآورده کنید؛ اوست که از شما پول می‌گیرد تا به شما در حل مشکل‌تان کمک کند.
اگر از مشاوره روانشناسی نتیجه نگرفتم، چه کنم؟
پیش از هر چیز به خود مشاور مراجعه کنید. به او بگویید که هم‌فکری مشترک‌تان به نتیجه‌ی مطلوب منجر نشده است. اگر به او نگویید که کمکش بی‌فایده بوده، چه بسا فکر کند به شما خدمت کرده است و در مشاوره با دیگر مراجعان نیز به اشتباهات خود ادامه دهد.
اگر مشخص شد که مشاور یا شما هیچ‌کدام کوتاهی نکرده‌اید، قدم دیگر آن است که او شما را به مشاوری قوی‌تر از خود ارجاع دهد. او بیش از شما همکاران تراز اول خود را می‌شناسد. می‌توانید از او بخواهید به همکارش نامه‌ای بنویسد و در آن، مشکل شما، روند مشاوره و نتیجه‌ی آن را گزارش دهد. اگر چنین شود، به احتمال بسیار زیاد، شما با انسانی بی‌اندازه فروتن و خیرخواه مشاوره کرده‌اید، زیرا پذیرفتن اشتباه و مسئولیت شکست، کار هرکسی نیست!
ضمن این کار، انگیزه‌ی خود را از مراجعه به مشاور، مجددا واکاوی و سپس درباره‌ی مسئله‌ی موردنظر خود مطالعه کنید. اگر کمی مطلع باشید، می‌توانید صحبت‌های مشاور جدید را بهتر درک کنید. اصلا از خود او چند منبع علمی معتبر بخواهید تا درعوضِ آگاهی از نکات و رهنمودهای اصیل، در دام سایت‌های عمومی اسیر نشوید، سایت‌هایی که صرفا برای افزایش بازدید از هر دری سخنی می‌گویند.
