کلمات و عبارات مختلف به غیر از معنای ظاهری خود، بار احساسی مثبت یا منفی مخصوص به خود را هم منتقل می‌کنند. کلمه‌ی «خودخواه» یکی از همین کلمات است که بار معنایی منفی را به ذهن منتقل می‌کند و باور عمومی این است که خودخواه بودن رفتاری اشتباه است. حالا تصور کنید در موقعیتی هستید که بیشتر از توان و حد وظیفه‌تان از شما توقع داشته باشند، به نظرتان اهمیت دادن به خود در این موقعیت کار اشتباهی است؟ پس می‌بینید که خودخواهی همیشه هم بد نیست و می‌تواند آسایش و سلامت روان ما را تامین کند.
در این مطلب از میدونی می‌خواهیم ۶ موقعیتی که خودخواه بودن در آن‌ها بد نیست را به شما معرفی کنیم تا بتوانید چهارچوب‌های ذهنی‌تان را درباره‌ی این خصوصیت اخلاقی تغییر دهید.
خودخواه بودن یا مراقبت از خود؟
«میشل فلدر» درمانگر، می‌گوید: «اگر همیشه بخواهیم وقت و انرژی خودمان را برای دیگران صرف کنیم، خودمان را در اختیار دیگران قرار بدهیم و برای خودمان وقت و انرژی نگذاریم خیلی زود از انگیزه و انرژی خالی می‌شویم و سلامت جسمی، روانی و عاطفی خود را به صورت جدی در معرض خطر قرار می‌دهیم.» اجتناب از خودمراقبتی باعث می‌شود نیازهای خود را نادیده بگیریم و بیشتر از خودمان، به دیگران اهمیت بدهیم. فلدر می‌گوید: «اگر می‌خواهیم صبر، شقفت، مهربانی و گرمی به دیگران بدهیم، ابتدا باید آن را به خودمان نشان بدهیم.»
این طبیعی است که گاهی تشخیص مرز بین خودخواه بودن و خود مراقبتی سخت باشد، پس بهتر است ۶ موقعیتی که خودخواهی در آن نه تنها بد نیست، بلکه یک موهبت به حساب می‌آید را بشناسید تا بتوانید خود را از آسیب‌های جسمی و روحی محافظت کنید.
۱. چند وقتی است که با خودتان خلوت نکرده‌اید
شاید باورش سخت باشد اما تنهایی نقشی کلیدی در تامین سلامت روان ما دارد. وقتی با خودتان خلوت می‌کنید می‌توانید در خودتان جست‌وجو کنید، خلاقیت‌تان را تقویت کنید و در یک کلام، مخزن سوخت انرژی لازم برای ادامه‌ی زندگی را پر کنید. اگر مدتی است که با خودتان خلوت نکرده‌اید، یک آخر هفته یا حتی چند ساعت را فقط به خودتان اختصاص دهید و به هیچ کسی و هیچ چیزی فکر نکنید به غیر از خودتان. فلدر پیشنهاد می‌دهد یک برنامه‌ی روتین برای خلوت کردن داشته باشید تا ناگهان انرژی‌تان خالی نشود.
۲. احساس می‌کنید از نظر اجتماعی فرسوده شده‌اید
حضور در رویدادها، گردهمایی‌ها و اجتماعات واقعا فوق‌العاده هستند اما گاهی حضور بیش از حد در این جمع‌ها باعث می‌شود احساس فرسودگی کنید. دقیقا اینجاست که خودخواه بودن بد نیست چون قبول کردن یک دعوت دیگر در این وضعیت، خیانت به خودتان است. وقتی درگیر چنین احساسی هستید به راحتی به دعوت‌ها جواب «نه» بدهید. اشکالی ندارد که خودخواه باشید، با گفتن جمله‌ای مثل «به نظر خیلی جالب و سرگرم‌کننده است اما نمی‌توانم این دفعه دعوت شما را قبول کنم» محترمانه جواب رد بدهید و به خودتان بپردازید.
۳. شما در تعطیلات هستید
معنای کلمه‌ی تعطیلات در فرهنگ لغات «دوره‌ی طولانی فراغت و تفریح» است. فرقی ندارد تعطیلات را در خانه بگذرانید، در شهر خودتان تفریح کنید یا یک مسافرت طولانی مدت بروید، به هر حال تعطیلات یعنی فراغت از مسؤولیت‌ها و انجام تفریحات مورد علاقه‌تان. شیمر هولمز، مشاور خانواده و ازدواج، می‌گوید: «اگر می‌توانیم مرخصی بگیریم و نمی‌گیریم، هیچ کمکی به شما نمی‌کند. مطمئن شوید که از تمام مرخصی‌هایتان استفاده می‌کنید و واقعا از کار کردن دور می‌شوید، چون فقط با انجام این کار می‌توانید دوباره خودتان را شارژ کنید.»
در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۸ انجام شد مشخص شد حتی تعطیلات کوتاه هم می‌تواند باعث کاهش سطح استرس شود. در این مطالعه تاکید شده است که افراد بعد از ۳ روز تعطیلی از نظر فیزیکی احساس بهتری داشته‌اند، کیفیت خواب آن‌ها خوب شده و خلق‌وخوی بهتری هم پیدا کرده‌اند. نکته‌ی جالب اینجاست که تاثیرات این ۳ روز تعطیلی تا ۵ هفته بعد هم قابل مشاهده بود. پس فراموش نکنید که استفاده از مرخصی و استراحت کردن به معنای خودخواه بودن نیست.
۴. برای رسیدن به یک هدف تلاش می‌کنید
معمولا پیش می‌آید که وقتی در تلاش برای رسیدن به یک هدف بزرگ هستید احساس خودخواه بودن یا خودشیفتگی کنید، اما باید بدانید ودسازی بخش جدانشدنی از مسیر بهتر شدن زندگی است. شاید انرژی بیشتری را صرف خود کنید، به خانواده نسبت به دوستی‌های اجتماعی بیشتر توجه کنید یا برای رسیدن به یک هدف سلامتی روزانه ۱ تا ۲ ساعت زمان بگذارید. باید بدانید که این‌ها خودشیفتگی نیستند.
«هیلاری شونینگر» مشاور روانشناس، اینطور توضیح می‌دهد: «وقتی از نیازهای عاطفی خودتان دفاع می‌کنید، در حال قدرتمندسازی خودتان هستید. اینکه برای هر چیزی که می‌خواهید تلاش خود را افزایش می‌دهید و از خودتان حمایت می‌کنید، به معنای خودخواه بودن نیست. اگر تلاش و اقدامات شما برای رسیدن به هدف‌تان به دیگران آسیب نمی‌رساند، درحال تمرین خودخواهی سالم هستید.»
۵. در حال جشن گرفتن برای یک دست‌آورد بزرگ هستید
وقتی برای خود هدف‌گذاری می‌کنید باید خودخواه بودن را هم تمرین کنید. وقتی در حال جشن گرفتن یک دست آورد بزرگ هستید هم باید خودخواه باشید. شونینگر می‌گوید: «وقتی کسی از بیرون به چنین موقعیتی نگاه کنید ممکن است فردی که برای نقاط عطف شخصی‌اش جشن می‌گیرد را خودشیفته بدانیم.» نکته‌ی جالب اینجاست که مطالعات نشان داده جشن گرفتن موفقیت‌ها با صدای بلند می تواند تاثیر مثبتی بر دیگران داشته باشد. وقتی خودتان را تشویق می‌کنید، به دیگران اجازه می‌دهید که همین کار را برای شما انجام دهند.
۶. با یک چالش در زندگی روبه‌رو هستید
همه‌ی ما لحظات چالش‌برانگیز مختلفی را در طول زندگی تجربه کرده‌ایم و می‌دانیم که باز هم رخ خواهند داد. در این لحظات خودمراقبتی می‌تواند برای ما نقشی حیاتی داشته باشد. تجربه‌ی از دست دادن، ورود به یک رابطه یا خارج شدن از آن، بچه دار شدن یا شروع یک زندگی مستقل و تنها می‌تواند تغییراتی گذرا یا ماندگار در زندگی ایجاد کند.
تمرین خودخواه بودن در این لحظات می‌تواند به شکل کناره‌گیر از مسؤولیت‌ها، تکیه به دیگران، درخواست کمک از آن‌ها و صرف زمان بیشتر برای کنکاش درون خود باشد. در این شرایط نیازهای خود را با دیگران در میان بگذارید و کاری را انجام دهید که به آن نیاز دارید. در این حالت می‌توانید روی احساسات گیج کننده مثل غم، پرخاشگری یا ناامیدی کار کنید.
سخن آخر
وقت گذاشتن برای خود به شما امکان ایجاد تعادل بیشتر در تمام جنبه‌های سلامتی روحی و حسمی را فراهم می‌کند. خودخواه بودن می‌تواند به شما کمک کند از نیازهای خود آگاه باشید و به روشی سالم آن‌ها را برآورده کنید. با این کار می‌توانید انرژی لازم برای در کنار دیگران بودن را به دست آورید و سلامت خود را هم حفظ کنید.
منبع: verywellmind
