زمانی که «نانسی پلوسی»، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا در ماه اوت امسال به تایوان سفر کرد، مسافرت او به تیتر اول خبرگزاری‌های سراسر دنیا تبدیل شد و سایه جنگی تمام عیار میان آمریکا و چین را سنگین‌تر کرد. دولت بایدن اما در اوایل ماه اکتبر تصمیم بسیار مهم‌تری را اتخاذ کرد که کمتر رسانه‌ای در دنیا به گفتگو درباره آن پرداخت. رئیس جمهور ایالات متحده دسترسی پکن به تمام تراشه‌های پیشرفته آمریکایی را ممنوع کرد.
موضوع این مقاله شاید به ظاهر فنی باشد، اما اشتباه نکنید. تصمیم جو بایدن برای تحریم چین در دسترسی به نیمه‌رساناها، سیاسی‌ترین تصمیمی است که این شرکت از زمان پایان جنگ سرد اتخاذ کرده و هدف آن سنگین‌تر کردن کفه ترازو در دنیای قدرت‌های جهانی به سمت آمریکاست.
چرا نیمه‌رساناها این قدر اهمیت دارند؟
نیمه‌رساناها تراشه‌های کوچکی هستند که معمولا قدرت آن‌ها را دست کم می‌گیریم. بدون این قطعات نه گوشی هوشمندی وجود خواهد داشت، نه تلویزیون و نه حتی مایکروویوی. خودروها هم حالا از تراشه‌های پیشرفته استفاده می‌کنند. سامانه‌های جنگی، بازار بورس و تجهیزات مخابراتی، همه و همه از جمله ابزارهایی هستند که به نیمه‌رساناها وابستگی دارند.
بر اساس اطلاعات انجمن صنعت نیمه‌رساناهای آمریکا، در سال 2021، چین هفت درصد از سهم این بازار جهانی را در اختیار داشته، در حالی که این سهم برای آمریکا 46 درصد بوده است. سهم جهانی بازار چین به سرعت در حال افزایش است. با این حال، همه نیمه‌رسانا یکسان نیستند.
تراشه‌های پیشرفته به فناوری‌های آمریکایی نیاز دارند
تحریم جدید آمریکا دقیقا همین تراشه‌های رده بالا را هدف قرار داده که چین نمی‌تواند به تنهایی آن‌ها را تولید کند. همه تولیدکنندگان نیمه‌رساناهای پیشرفته به طرز محسوسی به فناوری‌های آمریکا وابسته هستند. در نتیجه، کنترل‌های جدید ایالات متحده بسیار اثرگذار خواهد بود.
این کشور ابتدا صادرات تراشه‌های پیشرفته را به چین ممنوع می‌کند. سپس جلوی صادرات نرم‌افزارها، تجهیزات و قطعاتی را می‌گیرد که چین برای پیشرفت خود در حوزه تولید تراشه به آن‌ها نیاز دارد. افزون بر این، آمریکایی‌های متخصص از کار در شرکت‌ها و نهادهای چینی منع شده‌اند.
در پایان آمریکا این تحریم‌ها را به همه تولیدکنندگان تراشه‌های پیشرفته حتی در خارج از خاک این کشور بسط می‌دهد. این تولیدکننده‌ها همه متحدان ایالات متحده هستند و اگر از خواسته‌های این کشور پیروی نکنند، خیلی زود دسترسی خود به تجهیزات آمریکایی را از دست خواهند داد.
آمریکا بنیان‌های تحقیقاتی چین را فرسوده می‌کند
ایالات متحده در ماه اوت لایحه‌ای به نام CHIPS and Science را تصویب کرد که شامل سرمایه‌گذاری 50 میلیارد دلاری در صنعت بومی نیمه‌رساناهای آمریکا بود. این لایحه در کنار تحریم‌های جدید می‌تواند به این کشور کمک کند تا ضمن محکم‌تر کردن جای پای خود در میان تولیدکنندگان تراشه، مانع از پیشرفت چین شده و پیروزی در این رقابت را برای خود تضمین کند.
هدف اصلی تحریم‌های جدید آمریکا کنترل توانایی چین در خرید و تولید تراشه‌های پیشرفته در کاربردهای نظامی بوده، اما این کشور فعالیت‌های تحقیقاتی پکن را هم فراموش نکرده است، فعالیت‌هایی که بدون شک به رایانش پیشرفته نیاز دارند.
تحلیل‌گری به نام «جان بیت‌من» می‌گوید این سیاست نه تنها برتری آمریکا را در جهان فناوری حفظ می‌کند، بلکه می‌تواند جایگاه چین را در تمامی حوزه‌های تحقیقات تقلیل دهد.
آیا چین می‌تواند خود را از این مخمصه رها کند؟
مدت‌هاست در اخبار شنیده می‌شود که چین در حال انبار کردن تراشه‌ها و تجهیزات مورد نیاز خود است. این کشور مطمئنا در برابر تحریم‌ها ساکت نخواهد ماند و برای پیشرفت به سراغ خودکفایی می‌رود. اما مسیر راحتی در پیش نخواهد داشت.
تولید نیمه‌رساناها بسیار سخت و پیچیده است. کارخانه‌های مربوطه باید بی‌اندازه تمیز و تجهیزات آن‌ها فوق‌العاده دقیق باشند. هرچه یک تراشه پیشرفته‌تر شود، تولید آن دشوارتر و دقیق‌تر می‌شود.
بعضی از تولیدکنندگان تراشه می‌گویند چین بدون همراهی آمریکا نمی‌تواند نیمه‌رساناهای پیشرفته بسازد. با این حال، باید منتظر بمانیم تا ببینیم نوآوری‌های این کشور آسیایی در نهایت آن‌ها را به کجا خواهند رساند.
پاسخی که باید از راه برسد
تاکنون پاسخ مستقیمی از سوی مسئولان پکن نسبت به اقدامات آمریکا داده نشده است. البته سخنگوی وزارت امور خارجه چین اعلام کرده که ایالات متحده می‌خواهد هژمونی فنی خود را بر جهان حفظ کند، اما کارشناسان منتظر پاسخ محکم‌تری هستند.
جهان در حال حاضر با کمبود تراشه، به‌ویژه در زمینه تراشه‌های نه چندان پیچیده روبرو است که خیلی از آن‌ها در چین تولید می‌شوند. این قدرت آسیایی همچنین حدود 80 درصد از زنجیره تامین جهانی عناصر کمیاب زمینی را در بر گرفته که برای تولید قطعات پیشرفته ضروری هستند.
در نتیجه، پکن می‌تواند عرضه هر کدام از این اقلام را محدود کند و به شرکت‌های آمریکایی آسیب بزند. ولی چنین تصمیمی به اقتصاد خود این کشور هم زیان وارد خواهد کرد.
جاه‌طلبی‌های چین تضعیف می‌شود؟
«شی جین‌پینگ»، رئیس جمهور جین یک هفته پس از اعلام تحریم‌های آمریکا در کنگره حزب کمونیست این کشور تاکید کرد که هدف آن‌ها پیوستن به جمع نوآورترین کشورهای جهان ظرف پنج سال آینده است.
ولی تحریم‌های ایالات متحده دقیقا همین جاه‌طلبی‌ها را هدف قرار داده است. دولت بایدن می‌خواهد برتری آمریکا در حوزه فناوری را حفظ کند و در عین حال مانع از پیشرفت پکن شود. در نتیجه، انتظار می‌رود که تنش‌ها بین دو کشور شدت پیدا کند.
آمریکا و چین بیش از پیش از هم فاصله می‌گیرند
در عصری که ارتش، اقتصاد و زندگی روزمره ما به فناوری وابسته است، بسیاری از مردم هنوز علاقه‌ای به مباحث فناوری ندارند. ولی حالا بهترین زمان برای اطلاع از مهم‌ترین رخدادهای این حوزه است. رهبران جهان و کارشناسان آن‌ها سال‌ها از جدایی آمریکا از چین گفته بودند و به نظر می‌رسد که این شکاف حالا در زمینه اقتصاد و فناوری رو به افزایش است.
اگرچه هنوز برای نتیجه‌گیری زود است، اما تاریخ‌دانان احتمالا به تصمیم 7 اکتبر جو بایدن به عنوان یک لحظه تاریخی در جدایی هرچه بیشتر فعالیت‌های فناوری در آمریکا و چین اشاره خواهند کرد. ایالات متحده اکنون نوبت خود را بازی کرده و باید منتظر بمانیم تا ببینیم چین از دست خود چه کارت‌هایی را بازی خواهد کرد.
