در زندگی روزمره در خیلی از مواقع در محل‌های مختلف مانند کوچه ، خیابان و … شاهد درگیری‌های تند و لفظی بین افراد هستیم که در خیلی از مواقع با تهدید همراه است اما آیا این تهدیدها جرم محسوب می‌شود؟ در این مقاله با ما همراه باشید تا شما را با تعریف تهدید، شرایط آن و چگونگی وقوع جرم تهدید آشنا کنیم.
تهدید چیست؟
تهدید به معنی ترساندن است و در اصطلاح حقوقی، ترساندن شخص نسبت به جان، آبرو و مال خود یا یکی از نزدیکان اوست. برای مثال؛ فردی دیگری را تهدید می‌کند که همسر او را به قتل برساند، خانه‌ی وی را به آتش بکشد یا اسرار و فیلم‌های شخصی وی را منتشر کند. اما این تهدید و ترساندن باید چه شرایطی داشته باشد؟ آیا صرف اینکه شخصی از اعمال فرد دیگری بترسد کفایت می‌کند؟
شرایط عمومی تهدید
گاهی ممکن است که قربانی، به دلیل ضعف یا تصورات شخصی خودش از دیگری بترسد و مطابق دستور او رفتار کند، اما در حقیقت تهدیدی رخ نداده است؛ بلکه در این حالت تنها دستوری توسط شخصی دیگر صادر شده است، به عبارت دیگر ترس از کسی بدون اینکه این ترس از عمل تهدیدآمیز فاعل سرچشمه گرفته باشد، مشمول تهدید کیفری نیست.
برای وقوع تهدید نیازی نیست که تهدید در مقابل دیگران یا در اماکن عمومی صورت گیرد؛ صرف اینکه به اطلاع طرف مقابل برسد کفایت می‌کند. پس با این توضیح مشخص می‌شود که حضور فیزیکی مخاطب تهدید نیز لازم نیست و کسی که به‌طور غیرمستقیم دیگری را تهدید می‌کند، مرتکب جرم تهدید شده است. برای مثال، مطلب تهدیدآمیزی توسط فرد «ج» به فرد «الف» در خصوص فرد «ب» گفته شود و این اطمینان وجود داشته باشد که «الف» این موضوع را به «ب» منتقل می‌کند. در این فرض هر چند «ج» مستقیما مبادرت به تهدید «ب» نکرده است و حتی درهنگام تهدید حضور ندارد، ولی باز هم از منظر حقوقی تهدید محقق شده است.
شرط دیگر در وقوع تهدید آن است که تهدیدکننده باید قادر به انجام موضوع تهدید باشد. اگر فردی که فاقد قدرت و موقعیت خاص است، تهدید کند که اموال دیگران را مصادره خواهد کرد، اگر مخاطبین تهدید از عدم توانایی تهدیدکننده آگاه باشند، جرم تهدید رخ نمی‌دهد. همچنین امکان اجرای چنین تهدیدی نیز باید از نظر عقلانی وجود داشته باشد.
تهدید نسبت به چه چیزهایی جرم است؟
تهدید باید نسبت به جان، آبرو و مال خود یا یکی از نزدیکان صورت بگیرد. در حقیقت، تهدید باید نسبت به چیزهایی صورت گیرد که عرفاً مهم محسوب شوند. پس اگر تهدید نسبت به چیزهای کوچک و قابل‌اغماض صورت گیرد، مانند اینکه کسی تهدید کند که دفترچه‌ی خاطرات دیگری را پس نمی‌دهد یا با او قطع رابطه می‌کند، جرم تهدید رخ نداده است. همچنین تهدید باید نسبت به رفتاری غیرقانونی باشد و تهدید به عمل قانونی جرم محسوب نمی‌شود. مثلا اگر کسی شما را تهدید به طرح شکایت کیفری و احقاق حق خود کند این عمل جرم نمی‌باشد.
آیا لازم است که تهدید قالب خاصی داشته باشد؟
شکل تهدید تفاوتی ندارد و می‌تواند به هر شکلی رخ دهد. تهدید می‌تواند به‌صورت عملی و رفتاری، لفظی (شفاهی یا کتبی) و حتی در فضای مجازی صورت گیرد. پس اگر کسی در فضای مجازی یا از طریق پیامک دیگری را تهدید کند، با اثبات این موضوع که تهدیدها توسط مرتکب صورت گرفته‌اند، عمل وی قابل‌مجازات است.
آیا انگیزه و خواسته‌ی مرتکب در تحقق جرم تهدید حائز اهمیت است؟
انگیزه و خواسته‌ی تهدیدکننده مهم نیست، چه با قصد و نیت مالی این کار را انجام داده باشد و چه هیچ درخواستی نداشته باشد؛ باز هم قابل‌مجازات است. پس این فرد چه به خواسته‌ی خود دست یابد و چه ناکام بماند، باز هم مرتکب تهدید شده است.
تهدید به قتل
در تهدید به قتل به‌طور خاص جان خود فرد یا بستگان نزدیک وی مستقیما مورد اشاره قرار می‌گیرد. جرم تهدید به قتل در ماده‌ی ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی مورد تشریح قرار گرفته است: «هرگاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرافتی یا مالی یا به افشای سری نسبت به خود یا بستگان او تهدید کند، اعم از اینکه به این واسطه تقاضای وجه یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را کرده یا نکرده باشد، به مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه یا زندان از دو ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.»
تهدید مشروط
تهدید مشروط به این معناست که کسی ضمن تهدید دیگری به قتل، انجام این کار را مشروط به تحقق یا عدم تحقق واقعه‌ای در عالم خارج نماید. به‌طور مثال فردی به دیگری می‌گوید: «اگر فردا باران ببارد تو را به قتل خواهم رساند.» در این نوع تهدید، خواه مخاطب تهدید در تحقق شرط نقش داشته باشد و خواه نقشی نداشته باشد و شرط محتمل‌الوقوع باشد؛ در هر دو حالت، جرم تهدید رخ می‌دهد و مشروط بودن تهدید تأثیری در مجرم شناخته نشدن مرتکب ندارد.
تهدید در دو مورد دیگر نیز به عنوان جرم مستقل مورد حکم قانونگذار قرار گرفته است:
- کسانی که با چاقو یا هر نوع اسلحه دیگران را تهدید کنند.
- کسانی که با تهدید دیگران را ملزم به دادن نوشته، سند، مهر یا امضا می‌کنند.
دادگاه صالح رسیدگی به جرم تهدید
اصل و قاعده‌ی کلی این است که صلاحیت رسیدگی به هر جرمی جزء وظایف دادسرای عمومی «محل وقوع جرم» است. برای شکایت به منظور رسیدگی به جرم تهدید، باید به دادسرای محلی که جرم در آن منطقه رخ داده است، مراجعه نمایید. پس از رسیدگی توسط دادسرا و صدور کیفرخواست توسط دادستان و ارسال پرونده به دادگاه؛ دادگاه صالح در رسیدگی به جرم تهدید، دادگاه کیفریِ محلی است که جرم تهدید در آن وقوع یافته است.
با توجه به اینکه تهدید از جرایم قابل‌گذشت محسوب می‌شود. رسیدگی به آن تنها با شکایت شاکی خصوصی آغاز می‌شود و در هر مرحله از رسیدگی (تحقیقات مقدماتی در دادسرا، دادگاه کیفری ۲ و مرحله رسیدگی در دادگاه تجدیدنظر) که شاکی خصوصی از شکایت خود صرف نظر کند، دادرسی متوقف و پرونده مختومه اعلام می‌شود.
در پایان بحث، این نکته حائز اهمیت است که اگر تهدید به مرحله‌ای برسد که اراده را از فاعل سلب کند، اکراه نامیده می‌شود. فرض کنید کسی با اسلحه دیگری را تهدید به قتل کند و با قراردادن اسلحه بر روی شقیقه او، به وی دستور بدهد خانه دیگری را آتش بزند. در این صورت تهدید و قواعد آن بر مرتکب جرم بار نمی‌شود، بلکه تهدید تبدیل به اکراه می‌شود و در این حالت مسئولیت رفتاری که فرد تحت اکراه انجام می‌دهد برعهده‌ی «تهدید کننده» است.
