یکی از سؤالات رایج دربارۀ شرکت های نش بنیان، نحوۀ تشکیل و ثبت آنهاست. نکتۀ مهم و قابل‌توجه این است که شرکت های دانش بنیان از مزایا و گاه معافیت‌های خاصی بهره‌مند می‌شوند؛ بنابراین، برای تشکیل‌شان هم نکات خاصی وجود دارد. در ادامه، مهم‌ترین نکات مربوط به تشکیل و ثبت شرکت های دانش بنیان را بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.
اهداف شرکت های دانش بنیان چیست؟
مطابق ماده ۱ قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان و تجاری‌سازی نوآوری ها و اختراعات مصوب ۱۳۸۹، شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان به شرکت‌ها یا مؤسسات خصوصی یا تعاونی‌ای گفته می‌شود که با این اهداف تشکیل می‌شوند:
- هم‌افزایی علم و ثروت؛
- توسعۀ اقتصاد دانش‌محور؛
- تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری)؛
- تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزۀ فناوری‌های برتر و با ارزش افزودۀ فراوان، به‌ویژه در تولید نرم‌افزارهای مربوط.
ثبت شرکت دانش بنیان
برخلاف بعضی از تبلیغات و وعده‌هایی که ممکن است داده شود، از ابتدا شرکتی با عنوان شرکت دانش بنیان ثبت نمی‌شود. همچنین، اشخاص حقیقی نمی‌توانند چنین شرکتی ثبت کنند. برای تشکیل این شرکت، باید ابتدا یک شرکت یا مؤسسه به‌صورت عادی در اداره کل ثبت شرکت‌های سازمان ثبت اسناد و املاک کشور ثبت شود.
برای بهره‌مندی از مزایا و تسهیلات قانونی شرکت های دانش بنیان، هیچ تفاوتی در نوع شرکت یا مؤسسۀ ثبت‌شده وجود ندارد. همچنین اشخاص حقیقی با تابعیت غیرایرانی به‌شرط داشتن بخشی از سهام شرکت (نه تمام آن) می‌توانند از حمایت‌های قانونی مربوط به شرکت‌های دانش بنیان استفاده نمایند.
مزایا و تسهیلات دانش بنیان شدن یک شرکت
به‌موجب مادۀ ۳ قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان، حمایت‌ها و تسهیلات قابل‌اعطا به شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیانِ موضوع این قانون عبارت‌اند از:
- معافیت از پرداخت مالیات، عوارض،حقوق گمرک، سود بازرگانی و عوارض صادراتی به‌مدت ۱۵ سال (البته بنابر مادۀ ۷ آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان، شرکت های دانش بنیان «تولیدی نوع ۲» (صنعتی) و «نوپا نوع ۲» مشمول معافیت مالیاتی نخواهند بود)؛
- تأمین تمام یا بخشی از هزینۀ تولید، عرضه یا به‌کارگیری نوآوری و فناوری با اعطای تسهیلات کم‌بهره یا بدون بهره بلندمدت یا کوتاه‌مدت برطبق عقود شرعی؛
- اولویت استقرار واحدهای پژوهشی، فنّاوری و مهندسی و تولیدی شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان موضوع این قانون در محل پارک های علم و فنّاوری، مراکز رشد، مناطق ویژۀ اقتصادی و یا مناطق ویژۀ علم و فنّاوری؛
- اولویت واگذاری تمام یا بخشی از سهام مراکز و مؤسسات پژوهشی دولتی قابل‌واگذاری براساس ضوابط قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل‌وچهارم قانون اساسی به شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان موضوع این قانون؛
- ایجاد پوشش بیمه‌ایِ مناسب برای کاهش خطرپذیری محصولات دستاوردهای دانش، نوآوری و فنّاوری در تمام مراحل تولید، عرضه و به‌کارگیری؛
- تسهیل شرایط مناقصه در موضوعات مرتبط با ماده ۱ این قانون و تمهید امکان مشارکت شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان موضوع این قانون.
مدت اعتبار ارزیابی شرکت های دانش بنیان
مدت‌زمان تأیید شرکت های دانش بنیان ۲ سال است. بعد از ۲ سال، بسته به نوع شرکت ازلحاظ دارا بودن اظهارنامه و درآمد درج‌شده در اظهارنامه مالیاتی، شرکت وارد فرایند ارزیابی مجدد و تمدید خواهد شد.
شروط محصولات شرکت های دانش بنیان
کالاها و خدمات شرکت های دانش بنیان برای تخصیص تسهیلات قانونی، ارزیابی می‌شوند. ارزیابی این محصولات با سه معیار اصلی انجام می‌شود: سطح فنّاوری، مرحلۀ تولید و طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه.
مطابق ماده ۱ آئين‌نامه ارزیابی شركت‌ها و مؤسسات دانش بنيان، معیارهای ارزیابی عبارت‌اند از:
- مرحله تولید: کالاها باید حداقل در حدّ نمونۀ آزمایشگاهی ساخته شده باشد. نمونۀ آزمایشگاهی به نمونۀ اولیه محصول گفته می‌شود که در محیط آزمایشگاهی، کارکردهای اصلی محصول نهایی را دارد ولی ممکن است هنوز دارای ایرادهایی باشد و به محصول نهایی تبدیل نشده باشد. خدمات نیز باید دارای اسناد فروش باشند.
- سطح فنّاوری: لازم است محصول شرکت در حوزۀ فناوری‌های بالا قرار گیرد؛ یعنی دانش فنّی طراحی محصولْ پیچیدگی فنّی بالایی داشته باشد. پیچیدگی فنّی بالا یعنی: الف. به‌سختی قابل‌کپی‌برداری باشد؛ ب. نیازمند تحقیق و توسعۀ قابل‌توجه باشد؛ ج. منجر به ایجاد خواص یا کارکردهای پیچیده‌ای در محصول شده باشد.
- طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه: انجام طراحی قابل‌توجه در محصول یا فرایند تولید یا تجهیزات تولید محصول باید مبتنی بر یکی از این موارد باشد: الف. تحقیق و توسعه بر اساس ایده و طراحی داخلی؛ ب. تحقیق و توسعه با استفاده از روش مهندسی معکوس؛ ج. ابتدا انتقال فنّاوری از طریق خرید تجهیزات، لیسانس و…؛ سپس انجام تحقیق و توسعه و ایجاد تغییر اساسی.
انواع شرکت های دانش بنیان
پیش از توضیح انواع شرکت های دانش بنیان، گفتنی است که فهرست کالا و خدمات دانش بنیان در وب‌سایت کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان قابل‌دسترسی است.
مطابق مواد ۲ تا ۶ آیين‌نامه ارزیابی شركت‌ها و مؤسسات دانش بنيان، انواع شرکت های دانش بنیان عبارت‌اند از:
دانش بنیان نوپا نوع ۱
شرکت‌های نوپا که اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشتۀ خود را ندارند یا دارای درآمد عملیاتی در اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشتۀ خود نیستند، به‌صورت شرکت «نوپا نوع ۱» تأیید می‌شوند. البته این شرکت‌ها برای تأیید شدن باید «كالاها یا خدمات یا فرایند تولید یا تجهیزات تولید» مندرج در «فهرست كالاها و خدمات دانش بنیان سطح ۱» را حداقل در حدّ نمونۀ آزمایشگاهی و با دارا بودن همۀ معیارهای ماده ۱ قانون، بسازند و ارائه کنند.
دانش بنیان نوپا نوع ۲
شرکت‌های نوپا که اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشتۀ خود را ندارند یا دارای درآمد عملیاتی در اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشتۀ خود نیستند، به‌صورت شرکت «نوپا نوع ۲» نیز می‌توانند تأیید شوند. شرط تأیید این نوع شرکت‌ها هم این است که «كالاها یا خدمات یا فرایند تولید یا تجهیزات تولید» مندرج در «فهرست كالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح ۲» را حداقل در حدّ نمونۀ آزمایشگاهی و با دارا بودن همۀ معیارهای ماده ۱ قانون، بسازند و ارائه کنند.
دانش بنیان تولیدی نوع ۱
زمانی شرکت دانش بنیان تولیدی نوع ۱ تأیید می‌شود که حداقل ۵۰ درصد از درآمد عملیاتی یك سال مالی گذشته شركت (كه در اظهارنامه مالیاتی شركت اظهار شده است)، ناشی از فروش کالاها یا خدمات دانش بنیان مندرج در «فهرست كالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح ۱» و حائز همۀ معیارهای ماده ۱ قانون باشد.
دانش بنیان تولیدی نوع ۲ (صنعتی)
شرکت‌های متقاضی‌ای که در اظهارنامه سال مالی گذشته خود دارای درآمد عملیاتی هستند، در صورت فعالیت در حوزه‌های فنّاوری برتر، با دارا بودن یکی از شرایط بندهای زیر، به‌صورت شرکت «تولیدی نوع ۲» تأیید می‌شوند:
- شرکت، «كالاها یا خدمات یا فرایند تولید یا تجهیزات تولید» مندرج در فهرست كالاها و خدمات دانش بنیان سطح ۱ یا سطح ۲ (مندرج در وب‌سایت کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان) را حداقل در حدّ نمونۀ آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همۀ معیارهای ماده ۱ قانون، بسازد و ارائه کند؛
- شرکت، مجری حداقل یک پروژۀ «مهندسی، پیمانکاری و ساخت» (EPC) باشد، مشروط به اینکه حداقل ۱۰ درصد از قیمت قراردادهای پروژه، ناشی از بخش‌های حائز همۀ معیارهای ماده ۱ قانون باشد.
درآمد عملیاتی به درآمد ناشی از فروش کالا یا خدمات شرکت گفته می‌شود که در ردیف‌های فروش خالص، درآمد ناخالص پیمانکاری/ ارائۀ خدمات و سایر درآمدهای عملیاتی (در صورت سود و زیان اظهارنامه مالیاتی شرکت‌ها) درج می‌شود.
فرایند ارزیابی شرکت‌های متقاضی
شرکت‌ها و مؤسسات ابتدا در سامانه ارزیابی شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان ثبت‌نام می‌کنند. دبیرخانه کارگروه ارزیابی، پس از بررسی اولیه اسناد و مدارک شرکت، آن را به کارگزار ارجاع می‌دهد. کارگزار نیز پس از ارزیابی شرکت متقاضی، اطلاعات خود را در سامانه دبیرخانه کارگروه ارزیابی قرار می‌دهد. دبیرخانه نیز پس از بررسی فرایند ارزیابی و صحت اطلاعات و تطبیق آنها با آیین‌نامه ارزیابی، نتیجه را به کارگروه ارزیابی ارائه می‌کند. پس از بررسی نهایی پرونده در کارگروه، نتیجه به دبیرخانه اعلام می‌شود و نهایتا در کارتابل شرکت قرار می گیرد. پس از تأیید نهایی، اسامی شرکت‌های تأییدشده در صفحه اول سامانه «pub.daneshbonyan.ir» قابل‌مشاهده است.
منابع
- قانون قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات مصوب ۱۳۸۹؛
- آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان مصوب ۱۳۹۶؛
- سامانه کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان و نظارت بر اجرا.
