بیماری کرم قلب سگ (Dirofilariasis)؛ تشخیص، درمان، پیشگیری

سگ‌ها چطور مبتلا به این بیماری انگلی میشن؟

تنها راه ابتلا به کرم قلب سگ اینه که یک پشه آلوده، حیوان رو نیش بزنه. یک باز گزش یک دونه پشه آلوده به لارو کرم قلب کافیه تا سگ این بیماری رو بگیره. حداقل ۷۰ نوع از پشه‌ها می‌تونن کرم قلب رو منتقل کنن. وقتی پشه ماده‌ای یک سگ آلوده رو نیش بزنه، میکروفیلاریا وارد بدنش می‌شه.

میکروفیلاریا ۱۰ تا ۳۰ روز در روده پشه رشد می‌کنه و بعد وارد دهنش می‌شه. اینجاست که نیش زدن پشه، سگ‌های سالم رو مریض می‌کنه. بعد از گزش پشه، تقریبا هفت ماه طول می‌کشه تا لاروها به کرم بالغ تبدیل بشن و شروع به تولید مثل کنند و به راحتی این انگل سگ سلامتی اونو به خطر بندازه. 

علائم کرم قلب در سگ‌ها چیه؟

متاسفانه اکثر علائم کرم قلب معمولا موقعی ظاهر می‌شن که بیماری کاملا پیشرفت کرده و به مراحل حادی رسیده باشه.

علائم کرم قلب سگ به تعداد کرم‌های بالغ موجود در بدن، محل قرار گرفتن کرم‌ها، مدت زمانی که کرم‌ها داخل بدن سگ بودن، واکنش سیستم دفاعی بدن سگ و مقدار آسیب دیدگی قلب، ریه‌ها، کبد و کلیه‌ها بستگی داره.

کرم‌ها می‌تونن رگ‌ها رو ببندن و در نتیجه سلول‌هایی که خون بهشون نمی‌رسه آسیب می‌بینن. تخریب سلول‌های ریه باعث سرفه می‌شه. حیوان دیگه نمی‌تونه به اندازه قبل فعالیت کنه و زودتر خسته می‌شه و به نفس نفس میفته. آسیب‌دیدگی کبد باعث سیروز کبدی و زردی، کم‌خونی و ضعف عمومی می‌شه. آسیب دیدن کلیه هم باعث می‌شه که سموم در بدن تجمع پیدا کنن.

مهم‌ترین علائم بالینی بیماری کرم قلب سگ این‌ها هستن:

• سرفه‌های نرم و خشک
• تنگی نفس
• ضعف و بی‌حالی
• از دست رفتن انرژی و استقامت حیوان
• عدم رشد مناسب، سخت بودن تنفس
• رنگ آبی یا بنفش پوست یا لثه‌ها
• خون بالا آوردن و خونریزی از بینی

این علائم بیشتر بعد از فعالیت بدنی دیده می‌شن و حتی ممکنه بعضی از سگ‌ها به خاطر نرسیدن خون به مغز گیج بشن یا غش کنن.

در موارد پیشرفته، ممکنه نارسایی قلب یا گرفتگی رگ‌ها باعث تجمع مایعات و تورم در شکم و پاها بشه. کاهش وزن و کم‌خونی از علائم دیگه کرم قلب سگ هستن و حیواناتی که شدیدا آلوده شدن ممکنه موقع دویدن یا هیجان‌زدگی بمیرن.

توجه داشته باشین که شدت علائم به مقدار فعالیت حیوان هم بستگی داره و سگ‌هایی که فعال‌تر هستن علائم شدیدتری نشون می‌دن. برعکس، سگ‌های کم‌تحرک حتی اگه کرم‌های زیادی هم داشته باشن ممکنه علائم زیادی نشون ندن یا اصلا هیچ علامتی دیده نشه.

وجود کرم قلب در سگ‌ها چطوری تشخیص داده می‌شه؟

دامپزشکا بیشتر مواقع برای تشخیص کرم قلب سگ از آزمایش خون استفاده می‌کنن. راحت‌ترین، بهترین و دقیق‌ترین آزمایش کرم قلب سگ، آزمایش آنتی‌ژن‌های خونه؛ ولی آنتی‌ژن فقط می‌تونه کرم‌های ماده بالغ رو تشخیص بده. به همین خاطر معمولا دامپزشک توصیه می‌کنه که این آزمایش رو هر سال انجام بدین.

روش‌های دیگه‌ای هم هست، مثل اکوکاردیوگرافی (که یک نوع سونوگرافی مخصوص قلبه)، آزمایش‌های خون و عکس‌برداری از قفسه سینه که ممکنه دامپزشک با توجه به سابقه استفاده از داروهای پیشگیری از بیماری و وضعیت و سلامت عمومی سگ، ازشون استفاده کنه.

چه راه‌هایی برای درمان کرم قلب سگ (دیروفیلاریازیس) وجود داره؟

قبل از درمان کرم قلب سگ، دامپزشک از شما سوالاتی می‌پرسه و باید بعضی آزمایش‌ها رو هم انجام بده؛ چون انتخاب مناسب‌ترین روش درمان به عوامل زیادی بستگی داره (از جمله این که آیا حیوان بیماری دیگه‌ای داره یا نه، تعداد کرم‌های موجود در بدن چقدره، و چقدر به اعضای بدن آسیب رسیده).

اگه بیماری شدید باشه ممکنه قبل از کشتن کرم‌ها، از داروهای دیگه‌ای مثل آنتی‌بیوتیک و مسکن، رژیم‌های غذایی خاص، داروهای مدر یا داروهای تقویت قلب استفاده بشه. در بیشتر مواقع قبل از تزریق ملارزومین، به سگ داروهای پیشگیری از کرم قلب هم می‌دن.

بعضی از سگ‌ها حتی ممکنه بعد از کشته شدن کرم‌ها تا آخر عمر به داروهایی خاصی احتیاج داشته باشن، داروهایی همچون:

• داروهای مدر
• داروهای قلب (مثل مهارکننده‌های ACE، بتابلاکرها یا گلیکوزیدهای قلبی)
• داروهای ریه
• رژیم‌های غذایی خاص کم‌نمک

درمان این بیماری خطراتی داره و در بعضی موارد نادر ممکنه باعث مرگ حیوان هم بشه.

گزینه‌های درمان بیماری کرم قلب سگ محدوده. قبلا تنها دارویی که برای درمان کرم‌های قلب بالغ وجود داشت یک ماده سمی به اسم آرسنیک بود که باعث عوارض جانبی زیادی در سگ‌ها می‌شد.

حالا داروی جدید برای درمان دیروفیلاریازیس که رایج‌ترین داروهای ضد کرم قلب هم هست، آمپول ملارزومین دی هیدروکلرایده که البته اونم آرسنیک داره ولی عوارضش خیلی کمتره. آمپول ملارزومین اگه درست مصرف بشه و دستورات دامپزشک رو رعایت کنین، خطر زیادی نداره و بیشتر از ۹۵ درصد سگ‌ها رو هم درمان می‌کنه.

دو پروتکل درمانی برای معالجه کرم قلب سگ

دو روش یا به‌اصطلاح پروتکل درمانی برای معالجه کرم سگ وجود داره: پروتکل ۲ تزریقی و پروتکل ۳ تزریقی.

در هر دو پروتکل، دارو به عمق عضلات پشت سگ تزریق می‌شه (هر بار به یک سمت پشت). تقریبا در یک سوم سگ‌ها در محل تزریق درد موضعی، تورم و بعضی وقت‌ها آبسه به وجود میاد.

پروتکل ۲ تزریقی شامل ۲ بار تزریق دارو با فاصله ۲۴ ساعته است. در پروتکل ۳ تزریقی اول یک تزریق انجام می‌شه و بعدش ۳۰ روز به حیوان استراحت می‌دن؛ بعد دو تا آمپول دیگه با فاصله ۲۴ ساعته می‌زنن.

دامپزشک برنامه درمانی رو با توجه به وضعیت سگ تعیین می‌کنه؛ ولی بیشتر از روش ۳ تزریقی استفاده می‌کنن چون هم خطرش برای سگ کم‌تره و هم بهتر می‌تونه تمام کرم‌ها رو از بین ببره.

به بیشتر سگ‌ها آنتی‌بیوتیک (معمولا داکسی سایکلین) هم داده می‌شه چون یک نوع میکروب در بدن کرم‌ها زندگی می‌کنه و ممکنه باعث ایجاد عفونت شده باشه. آنتی‌بیوتیک بچه‌کرم‌ها (میکروفیلاریا) رو هم می‌کشه و مشکلات ریوی ناشی از تزریق ملارزومین رو کاهش می‌ده. داروهای پیشگیری از کرم قلب هم می‌تونن بچه‌کرم‌ها رو از بین ببرن. یک نوع داروی دیگه به اسم کورتیکواستروئیدها هم هستن که می‌تونن التهاب مربوط به کرم‌های کشته شده رو کم‌تر کنن. دقت داشته باشین که دستورات دامپزشک دقیقا اجرا بشه.

مراقبت‌های لازم پس از درمان سگ

استراحت کامل حیوان بعد از تزریق ملارزومین خیلی مهمه. کرم‌های بالغ بعد از چند روز می‌میرن و تکه تکه می‌شن. این کار ممکنه چند هفته تا چند ماه طول بکشه و بیشتر عوارض بعد از درمان هم به خاطر همین تکه‌های بدن کرم‌های مرده به وجود میاد چون می‌تونه رگ‌های ریه رو بند بیاره و باعث مرگ سگ بشه. این دوره خیلی حساس و خطرناکه و باید حیوان از زمان تزریق اول تا یک ماه یا یک ماه و نیم بعد از تزریق آخر تا جایی که ممکنه آروم و بی‌حرکت بمونه و اصلا نباید فعالیت زیادی داشته باشه وگرنه ممکنه حتی بمیره؛ مخصوصا هفته اول فوق‌العاده مهمه.

خیلی از سگ‌ها که بیماری‌شون شدید بوده تا ۸-۷ هفته بعد از درمان سرفه می‌کنن که اگه شدید بود می‌تونین از دامپزشک کمک بگیرین.

کرم‌های کشته شده می‌تونن باعث مشکلات شدید تنفسی بشن (مخصوصا اگه شرایط نگهداری سگ طوری نباشه که مانع از تحرک و فعالیتش بشه). این مشکلات ممکنه از چند روز تا ۶ هفته بعد از تزریق به وجود بیاد و علائمش شامل سرفه، بالا آوردن خون، تنگی نفس (نفس کشیدن سخت یا سریع)، بی‌حالی، بی‌اشتهایی، تب و افسردگی هست.

اگه این علائم وجود داشت باید سگ رو توی قفس یا باکس بذاریم و فورا به دامپزشک خبر بدیم. در این‌جور مواقع از اکسیژن و داروهای کنترل‌کننده التهاب و کاهش‌دهنده لخته خون استفاده می‌شه و در صورت مراقبت صحیح، حال بیشتر این سگ‌ها ۲۴ ساعت بعد شروع به بهتر شدن می‌کنه.

برای کشتن میکروفیلاریا هم یک داروی دیگه به سگ داده می‌شه و ممکنه لازم باشه که حیوان در این مدت توی بیمارستان بمونه. داروهای مختلفی برای کشتن میکروفیلاریا وجود داره و دامپزشک بهترین داروها رو بر اساس وضعیت سگ شما انتخاب می‌کنه.

اگه بیماری خیلی شدید باشه و کرم‌های زیادی وارد قلب شده باشن که شدیدا جلوی جریان خون رو بگیرن، ممکنه لازم باشه که این کرم‌ها با عمل جراحی خارج بشن. بعد از درمان، معمولا به سگ داروهای پیشگیری از کرم قلب می‌دن.

بعد از ۸ تا ۱۲ ماه باید از حیوان آزمایش گرفت تا مطمئن بشیم که همه کرم‌ها از بین رفتن. اگه نتیجه آزمایش مثبت بود، ممکنه یک آزمایش مجدد بگیرن و اگه باز هم مثبت بود درمان با ملارزومین از اول تکرار می‌شه. خوشبختانه معمولا درمان طوری باعث بهتر شدن حال حیوان می‌شه که صاحبش هم تعجب میکنه. اما اگه سگتون تا حالا دچار این بیماری نشده و نگران مبتلا شدنش به این بیماری هستین، خیالت راحت، ما این راهو بلدیم و در ادامه روش‌هایی که میتونین انجام بدین تا از این بیماری پیشگیری کنین رو براتون میگیم.

روش‌های پیشگیری از بیماری کرم قلب سگ

برای پیشگیری از کرم قلب سگ داروهای ضد انگل زیادی وجود داره که می‌تونین با کمک دامپزشک از اونا استفاده کنین. این داروها هم ضرر خاصی ندارن، هم ارزون هستن و هم به‌خوبی از بیماری جلوگیری می‌کنن.

انواع مختلفی از داروها وجود دارن که می‌تونیم باهاشون از دیروفیلاریازیس پیشگیری کنیم: قرص‌هایی که هر ماه یک مرتبه مصرف می‌شن، پمادهایی که هر ماه یک دفعه باید روی پوست مالیده بشن، و آمپولی که هر شش ماه یک بار تزریق می‌شه. میزان تزریق ایورمکتین به سگ یا مقدار مصرف داروهای دیگه، به وزن حیوان بستگی داره.

توصیه می‌شه که مصرف این داروها رو از ۶ تا ۸ هفتگی برای سگ‌ها شروع کنین. در این سن انجام هیچ آزمایشی لازم نیست ولی در سگ‌های ۷ ماهه یا بالاتر، قبل از شروع مصرف داروهای پیشگیری از کرم قلب بهتره آزمایش آنتی‌ژن انجام بدین تا مطمئن بشین که حیوان آلوده نیست.

۷- ۶ ماه بعد از این آزمایش باید یک آزمایش دوباره هم انجام داد چون دوره رشد کرم قلب سگ ۶ ماهه و ممکنه در آزمایش اول بچه‌های کرم در بدن وجود داشته باشن که با آزمایش آنتی‌ژن قابل تشخیص نیستن. برای بیشتر سگ‌ها مصرف داروهای پیشگیری از کرم قلب در کل طول سال توصیه می‌شه ولی برای تعیین بهترین برنامه مصرف باید با دامپزشک مشورت کنین.

مهم‌ترین کاری که برای محافظت از سگ‌ها در مقابل کرم قلب می‌تونین انجام بدین اینه که حتما، تاکید می‌کنیم حتما هر دوز تجویز شده دارو رو دقیقا در زمان خودش به حیوان بدین. رایج‌ترین نوع داروهای پیشگیری از کرم قلب سگ فقط یک بار در هر ماه مصرف می‌شن و به همین خاطر خیلی از صاحبای سگ ممکنه دادن دارو به حیوان رو فراموش کنن. می‌تونین برگه تاریخ مصرف داروها رو روی در یخچال بچسبونین و هر بار که دارو رو به سگ دادین، روی برگه تیک بزنین.

فراموش کردن و مصرف نکردن حتی یک وعده دارو هم ممکنه عواقب بدی برای سگ داشته باشه. اگه یک دوز رو فراموش کردین، با دامپزشک خودتون تماس بگیرین و بپرسین که باید چه کار کنین.

اینم بگم که مبتلا شدن به کرم قلب، هیچ مقاومتی در بدن سگ به وجود نمیاره. یعنی اگه سگی مریض شد و درمانش کردیم، و بعد داروی پیشگیری از کرم قلب بهش ندادیم، کافیه یک پشه آلوده نیشش بزنه تا دوباره بیماری رو بگیره. در نتیجه باید تا آخر عمر هر ماه به همه سگ‌ها ایورمکتین بدیم.

آیا ممکنه این انگل از سگ به آدم منتقل بشن؟

خوشبختانه کرم قلب سگ معمولا به آدم‌ها منتقل نمی‌شه. این کرم‌ها فقط سگ و گربه و موش‌خرما و بعضی از پستانداران دیگه رو آلوده می‌کنن. البته بعضی موارد خیلی نادر آلودگی انسان به دیروفیلاریازیس (در اثر نیش پشه) هم گزارش شده، اما چرخه زندگی این کرم‌ها داخل بدن ما کامل نمی‌شه و کرم فقط می‌تونه به ریه‌ها بره و یک ضایعه گرد به وجود بیاره که شبیه غده (تومور) هست.

آیا امکان درمان کرم های قلبی با استفاده از ایورمکتین برای سگ‌ها وجود داره؟

تحقیقات نشون داده که اگه هر ماه رایج‌ترین داروی پیشگیری کننده کرم قلب یعنی ایورمکتین رو به سگ بدین، بعد از حدود دو سال بیشتر بچه کرم‌ها می‌میرن. اما مشکل اینه که تا اون موقع کرم‌ها به قلب و رگ‌ها آسیب‌هایی می‌زنن که قابل درمان هم نیست. ولی باز هم اگه امکان درمان اصلا براتون وجود نداره، استفاده از ایورمکتین از هیچی بهتره.

آیا می‌شه در ماه‌های سرد سال که پشه‌ای وجود نداره، به سگم ایورمکتین ندم؟

انجمن کرم قلب آمریکا توصیه می‌کنه که این دارو در کل سال مصرف بشه. یک دلیل اینه که بیشتر افراد بعضی وقت‌ها دادن دارو به سگ رو فراموش می‌کنن. اگه کل سال به حیوان دارو بدین ولی یک ماه فراموش کنین، احتمالا بدن سگ مقاوم باقی می‌مونه و به بیماری مبتلا نمی‌شه. ولی اگه بیشتر از یک یا دو ماه دارو ندین ممکنه حیوان بیماری رو بگیره.

یک دلیل دیگه مصرف دارو در کل سال اینه که بیشتر داروهای پیشگیری از کرم قلب که توی بازار هستن انگل‌های روده رو هم از بین می‌برن و باید مرتب مصرف‌شون کرد تا سگ به این انگل‌ها هم مبتلا نشه.

سخن آخر

بهترین راه برای مراقبت از سگ‌تون در برابر بیماری کرم قلب سگ اینه که از همون ابتدا اقدامات پیشگیرانه انجام بدین و حواستون باشه که سگ‌تون کجا می‌ره، تو چه محیطی قرار می‌گیره و چیکار می‌کنه. اگر هم به چیزی مشکوک شدین، سریعا به مسئله رسیدگی کنید تا بیماری حادتر نشه و مبادا حیوان عزیزتون رو از دست ندید.

اگه تجربه‌ای توی این زمینه داشتید خوشحال می‌شیم که با ما و بقیه‌ی کاربرهای میدونی تو قسمت نظرات به اشتراک بذاریدش.

اگر هم سوالی در این زمینه دارید، از میدونی بپرسید تا در اسرع وقت راهنمایی‌تون کنیم.