با متداول ترین فرمت های صوتی آشنا شوید

از میان مهم‌ترین فرمت‌ های صوتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• M4A
• FLAC
• MP3
• MP4
• M4A
• WAV
• WMA
• AAC

در ادامه این فرمت‌ها را به صورت ساده و مختصر با یکدیگر مقایسه و فرمت‌های مناسب برای هر دسته از کاربران را معرفی می‌کنیم.

1. فرمت صوتی M4A

M4A یا mpeg-4 audio file یک فایل صوتی فشرده‌ شده با حجم بالا و البته کیفیت بالاست. فایل دارای این فرمت نسبت به یک فایل MP3 با بیت‌ریت کیفیت بهتر و حجم کمتری دارد و با روش بهتری فشرده‌سازی شده است. در ضمن در این فرمت تمایز صداها از یکدیگر نسبت به فایل MP3 بهتر است. M4A با کدک AAC یا ALAC کدگذاری می‌شود و یک فرمت lossy compression محسوب می‌شود (یعنی برخی از اطلاعات فایل اصلی در هنگام فشرده‌سازی و تبدیل به این فرمت حذف می‌شود).

برخی از مدیا پلیرها مثل Quicktime و ویندوز مدیا پلیر می‌توانند فایل‌های دارای این فرمت را بدون تغییر پخش کنند؛ اما برای پخش آن با سایر مدیاپلیرها باید پسوند فایل را از M4A به MP4 تغییر دهید. در برخی از نرم‌افزارهای دانلود موسیقی مثل اپل آیتونز به دلایل ذکر شده از این فرمت به‌جای MP3 استفاده می‌شود؛ البته مسلماً پشتیبانی از فایل MP3 گسترده‌تر است و پلیرهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری بیشتری از آن پشتیبانی می‌کنند.

2. فرمت FLAC

FLAC یا Free Lossless Audio Codec یک فایل فشرده‌شده با حجم کمتر نسبت به فایل اصلی است. ساختار این فرمت کمی پیچیده است و در مقایسه با سایر فرمت‌های رایج کمتر استفاده می‌شود؛ زیرا اگرچه این فرمت مزایای خاص خودش را دارد؛ اما پشتیبانی از آن چندان گسترده نیست و تنها نرم‌افزارهای خاصی از آن پشتیبانی می‌کنند و این موضوع باعث شده استفاده از آن راحت نباشد.

در فرایند فشرده‌سازی این فرمت صوتی هیچ‌یک از اطلاعات اصلی آن حذف نشده و با فایل اصلی کیفیت یکسانی دارد؛ اما حجم آن به میزان قابل‌توجهی کمتر و ۶۰ درصد فایل اصلی است؛ طبیعتا حجم کمتر باعث می‌شود زمان دانلود و آپلود فایل‌های دارای این فرمت نسبت به فایل اصلی به میزان قابل‌توجهی کاهش یابد.

عمق بیت این فرمت می‌تواند تا ۳۲ کیلوبیت و سمپل ریت آن می‌تواند تا ۹۶ کیلوهرتز هم افزایش پیدا کند؛ بنابراین کیفیت صدا می‌تواند حتی از فایل اصلی هم بیشتر شود. این فرمت جزو فرمت‌های High res یا High resolution محسوب می‌شود و می‌تواند برای تهیه فایل‌های صوتی بسیار باکیفیت استفاده شود.

3. فرمت صوتی MP3

MP3 یا MPEG audio layer 3 یکی از متداول‌ترین فرمت های صوتی محسوب می‌شود و فایل‌های دارای این فرمت با وجود اینکه حجم بسیار کمتری نسبت به فایل اصلی دارند؛ کیفیت‌شان تقریباً مشابه فایل اصلی است. کم بودن حجم این فرمت و شیوه بسیار مناسب فشرده‌سازی آن باعث شده به یکی از محبوب‌ترین فرمت های صوتی تبدیل شود و پشتیبانی از آن تقریباً در تمام پلیرها ایجاد شده است.

اگرچه MP3 بالاترین کیفیت ممکن را ارائه نمی‌دهد؛ اما به‌قدری مزیت دارد که بتوان از این نقص نه‌چندان مهم چشم‌پوشی کرد. در ضمن حداکثر عمق بیت این فرمت ۱۶ بیت است. فرمت MP3 در سال ۱۹۹۳ با هدف حذف داده‌های صوتی که فرکانس آن‌ها فراتر از فرکانس‌های قابل‌شنیدن توسط انسان و همچنین فشرده‌سازی فایل صوتی تا جای ممکن (تا میزانی که به کیفیت آسیبی نرسد) ایجاد شد.

با استفاده از این فرمت می‌توان حجم فایل‌های اصلی را تا میزانی در حدود یک‌سوم کاهش داد و رمزگشایی و رمزگذاری آن نیاز به سخت‌افزار قدرتمندی ندارد. در یک جمله می‌توان گفت MP3 برای عموم علاقه‌مندان به صدای باکیفیت، فرمت مناسبی محسوب می‌شود و فایل‌های دارای این فرمت را می‌توان به‌راحتی در پلتفرم‌های استریم محتوا استریم کرد؛ اما کیفیت آن به‌اندازه‌ای نیست که برای تمام افراد حرفه‌ای در حوزه موسیقی راضی‌گننده باشد

4. فرمت MP4

MP4 به‌عنوان نسخه بهبودیافته MP3 شناخته می‌شود؛ اما چنین تصوری اصلاً درست نیست؛ زیرا این دو فرمت کاملاً با یکدیگر متفاوت هستند و تنها شباهت نام این دو فرمت باعث شده برخی از افراد تصور کنند MP4 نسخه بهبودیافته MP3 است. همچنین برخی از افراد تصور می‌کنند MP4 تنها مختص فایل‌های ویدیویی است؛ اما MP4 می‌تواند هم برای پخش فایل‌های ویدیویی و هم برای پخش فایل‌های صوتی استفاده شود و حتی می‌توان سایر فایل‌های چندرسانه‌ای مثل زیرنویس و حتی تصویر را نیز در آن جای داد.

MP4 تنها دارای یک کد نیست و یک فایل را در خود جای داده است. لازم به ذکر است که کدک‌های MP4 با کدک‌های MP3 نیز تفاوت دارد؛ اما این فرمت نیز مانند MP3 یکی از فرمت‌های متداول برای استریم محتوا در اینترنت محسوب می‌شود. کیفیت فایل‌های MP4 نیز مانند فایل‌های MP3 تا حدود زیادی به کیفیت فایل اصلی نزدیک است. میزان پشتیبانی از فرمت نیز تا حدود زیادی قابل‌قبول است و تنها پلیرهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری بسیار قدیمی از آن پشتیبانی نمی‌کنند.

5. فرمت صوتی WAV

WAV یا Waveform Audio File که برای ایجاد آن داده‌ها به شکل موج ذخیره می‌شوند، در صدر باکیفیت‌ترین فرمت های صوتی قرار دارد و دارای حجم نسبتاً بالایی است و می‌تواند بیت‌ریت بسیار بالاتری نسبت به MP3 ارائه دهد. شکل ذخیره‌سازی داده‌ها در این فرمت باعث می‌شود حجم و قدرت صدا در قسمت‌های خاصی از فایل صوتی افزایش پیدا کند. تهیه فایل صوتی با فرمت WAV با فشرده‌سازی فایل اصلی کاملاً امکان‌پذیر است؛ اما روش استانداردی محسوب نمی‌شود. این فرمت صوتی معمولاً در کامپیوترهای دارای ویندوز استفاده می‌شود.

اجازه دهید برای فهم بهتر ساختار فرمت WAV مثالی ساده و کاملاً قابل پخش بیان کنیم. زمانی که موج دریا به بالاترین ارتفاع خود می‌رسد، آب دارای بالاترین قدرت ممکن است و بیشترین صدا را دارد؛ این موضوع در مورد امواج داده‌های ذخیره‌شده در این فرمت نیز کاملاً صدق می‌کند. داده‌های WAV معمولاً به شکل غیرفشرده ذخیره می‌شوند؛ اما ذخیره داده‌ها به این شکل برای ایجاد این فرمت اصلاً ضروری نیست.

WAV در اصل یک کانتینر است و می‌تواند فرمت‌های مختلفی را در خود جای دهد و به همین دلیل برای ساخت موسیقی حرفه‌ای کاملاً مناسب است. از معایب WAV می‌توان به بالا بودن حجم آن و پشتیبانی نکردن بسیاری از پلیرهای سخت‌افزاری از این فرمت اشاره کرد. در ضمن استریم محتوای صوتی با این فرمت کمی دشوار است.

6. فرمت WMA

WMA یا Windows Media Audio یکی از فرمت‌های ایجادشده برای استفاده در ویندوز است و می‌تواند در این سیستم‌عامل به‌جای MP3 یا سایر فرمت‌های صوتی رایج استفاده شود. در فرایند فشرده‌سازی این فرمت هیچ یک از اطلاعات فایل اصلی حذف نمی‌شود و کیفیت آن در هنگام تبدیل به سایر فرمت‌ های صوتی اصلا کاهش نمی‌یابد.

متأسفانه میزان پشتیبانی از این فرمت اصلاً خوب نیست و بسیاری از کاربران به‌خصوص افرادی که از ویندوز استفاده نمی‌کنند، نمی‌توانند از این فرمت استفاده کنند؛ اما فایل‌های WMA در ویندوز به‌راحتی و بدون هیچ مشکلی پخش می‌شود و برای پخش این فایل‌ها تنها کافیست روی آن‌ها دابل‌کلیک کنید.

فایل‌های WMA در ویندوز به‌صورت پیش‌فرض با ویندوز مدیا پلیر اجرا می‌شوند و درصورتی‌که می‌خواهید آن‌ها را با پلیر دیگری اجرا کنید، باید پلیر پیش‌فرض ویندوز را تغییر دهید. این فرمت از بیت‌ریت متغیر نیز پشتیبانی می‌کند؛ بنابراین در هنگام ساخت فایل‌ها با این فرمت می‌توان میزان بیت‌ریت را مطابق با محتوای صوتی تغییر داد و در هر قسمت که لازم باشد، بیت‌ریت را افزایش و در هر قسمتی که لازم باشد آن را کاهش داد. در ضمن افراد فعال در حوزه ساخت موسیقی می‌توانند با استفاده از این فرمت آثار خود را با قانون کپی‌رایت عرضه کنند تا مالکیت معنوی آن‌ها حفظ شود.

فرمت WMA 10 Professinal که یکی از نسخه‌های بسیار باکیفیت WMA محسوب می‌شود و می‌تواند کیفیتی مشابه با کیفیت فایل اصلی ارائه دهد (البته سایر نسخه WMA هم کیفیت بالایی دارند و کیفیتی مشابه کیفیت فایل اصلی دارند)، می‌تواند از صدای چندکاناله نیز پشتیبانی کند.

7. فرمت صوتی AAC

AAC یا Advanced Audio Coding با بهره‌مندی از روش کدگذاری پیشرفته، کیفیت بسیار خوبی دارد. این فرمت از صدای چندکاناله هم پشتیبانی می‌کند و یکی از فرمت‌های متداول برای ایجاد ترک‌های صوتی فیلم‌های دارای صدای دالبی است. با استفاده از این فرمت می‌توان کانال‌های مختلف صدا را به‌خوبی از یکدیگر تفکیک کرد و وضوح آن‌ها را افزایش داد. در ضمن این فرمت از قابلیت بیت‌ریت متغیر نیز پشتیبانی می‌کند.

البته چنانچه می‌خواهید از صدای دالبی با کیفیت‌تری لذت ببرید و پلیر مدرن و رده‌بالایی در اختیار دارید، پیشنهاد می‌کنیم فایل‌های دارای فرمت AC3 و DTS را برای شنیدن انتخاب کنید.

AAC در زمینه موسیقی فرمت متداول و محبوبی محسوب نمی‌شود و بیشتر برای پخش ترک‌های صوتی در دستگاه‌های موبایل و کنسول‌های بازی استفاده می‌شود. این فرمت در چنین دستگاه‌هایی فرمت استاندارد محسوب می‌شود.

AAC برای اکثر کاربران آیتونز متداول‌ترین فرمت محسوب می‌شود. برای پخش این فایل در آیتونز تنها کافیست فایل موردنظر خود را از منوی File انتخاب و آن را اجرا کنید. چنانچه کاربر آیتونز نیستید، می‌توانید برای پخش این فرمت از پلیرهایی استفاده کنید که از آن پشتیبانی می‌کنند. چنانچه موفق به یافتن پلیر مناسب نشدید، می‌توانید با تبدیل این فرمت به سایر فرمت‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای مبدل فرمت، آن را به‌راحتی پخش کنید؛ البته تبدیل یک فرمت صوتی به فرمت دیگر، نیازمند استفاده از سیستمی با سخت‌افزار قوی است و کمی زمان می‌برد. لازم به ذکر است که پلیرهای سخت‌افزاری نسبتاً قدیمی معمولاً از این فرمت پشتیبانی نمی‌کنند.

استفاده از AAC برای استریم آنلاین محتوای صوتی چندان مناسب نیست و تنها در سرویس‌هایی مانند یوتیوب از آن استفاده می‌شود.

در این مقاله سعی کردیم شما را با خصوصیات و مزایا و معایب متداول‌ترین فرمت های صوتی آشنا کنیم. چنانچه فکر می کنید فرمت‌های دیگری هم رایج و متداول هستند و در این مطلب ذکر نشده‌اند، آن‌ها را بیان کنید.