آی‌کیو از آن واژه‌هایی است که زیاد به کارش می‌بریم، از آن واژه‌هایی که معنای اصلی‌شان را کمی هم تغییر داده‌ایم. دقت کرده‌اید به‌جای معنی واقعی‌اش که یعنی ضریب هوشی، گاهی حکم کنایه به کم‌هوشی یا بی‌دقتی فرد را پیدا می‌کند؟ از اینها که بگذریم، معنای واقعی آی‌کیو چیست؟ آی کیو نرمال چند است؟ در این مقاله درباره این ضریب و مقدار نرمالش خواهیم گفت.
ضریب هوشی یا آی کیو (IQ) چیست؟
آی کیو (Intelligence quotient) معیاری پذیرفته‌شده برای سنجش توانایی‌های ذهنی افراد است. به‌کمک این معیار، مهارت‌های شناختی مانند توانایی استدلال، منطق و حل مسئله سنجیده می‌شوند.
آزمون سنجش ضریب هوشی یا همان تست آی کیو ربط چندانی به دانشتان ندارد. در واقع با این آزمون توانایی‌های ذاتی ذهنتان بررسی می‌شود. تحصیلات، یادگیری و محیط می‌توانند توانایی‌های ذهنی ذاتی را بالا ببرند.
آزمون سنجش آی‌کیو باید در حضور متخصصی حرفه‌ای انجام شود. این روزها در اینترنت آزمون‌های فراوانی برای سنجش هوش وجود دارند، اما بیشترشان جنبه سرگرمی دارند. نتیجه چنین آزمون‌هایی چندان اطمینان‌بخش نیست.
نکته مهم دیگری هم درباره این آزمون هوش وجود دارد. سنجش آی‌کیو یعنی مقایسه متوسط توانایی‌های ذهنی افرادی با شرایط مشابه، مثلا افراد هم‌سن‌وسال.
ضریب هوشی نرمال چقدر است؟
آی کیو نرمال چند است و چه عددی خیالتان را بابت داشتن هوش و حواس خوب راحت می‌کند؟ ضریب هوشی معمولی عددی میان ۹۰ تا ۱۰۹ است. معمولا ضریب هوشی بزرگ‌سالان بین ۷۰ تا ۱۳۰ است.
اگر آی‌کیوی شما بیشتر از ۱۳۰ است، ضریب هوشی‌تان از میانگین بالاتر است. آی‌کیوی زیر ۷۰ هم نشان می‌دهد که هوش فرد کمتر از هوش متوسط بزرگ‌سالان است. البته در بازه‌های سنی مختلف، عدد نرمال برای ضریب هوشی متفاوت است:
- ۱۶ تا ۱۷ سال: متوسط ضریب هوشی نرمال ۱۰۸ است.
- ۱۸ تا ۱۹ سال: متوسط ضریب هوشی نرمال ۱۰۵ است.
- ۲۰ تا ۲۴ سال: متوسط ضریب هوشی نرمال ۹۹ است.
- ۲۴ تا ۳۴ سال: متوسط ضریب هوشی نرمال کمی کمتر از ۹۷ است.
- ۳۵ تا ۴۴ سال: متوسط ضریب هوشی نرمال ۱۰۱ است.
- ۴۵ تا ۵۴ سال: متوسط ضریب هوشی نرمال ۱۰۶ است.
- ۵۵ تا ۶۴ سال: متوسط ضریب هوشی نرمال ۱۰۹ است.
- ۶۵ تا ۶۹ سال: متوسط ضریب هوشی نرمال ۱۱۴ است.
- ۷۰ تا ۷۴ سال: متوسط ضریب هوشی نرمال ۱۱۹ است.
| ضریب آی‌کیو | هوش |
| ۱۱۰ تا ۱۱۹ | هوش بالا یا بالاتر از نرمال |
| ۱۲۰ تا ۱۴۰ | هوش بسیار بالا |
| بیشتر از ۱۴۰ | نابغه |
| بین ۸۰ تا ۸۹ | هوش زیر متوسط |
| زیر ۷۰ | هوش کم |
کاربرد آزمون ضریب هوشی چیست؟
- سنجش توانایی‌های ذهنی فرد برای انتصاب به موقعیت شغلی؛
- ارزیابی توانایی‌های تحصیلی افراد؛
- تشخیص ناتوانی‌های ذهنی؛
- پیشبرد تحقیقات روانشناسی؛
- ارزیابی مهارت‌های شناختی افراد مانند میزان توجه، وضعیت حافظه، مهارت‌های ریاضیاتی، توانایی حل مسئله و سرعت‌عمل.
بیشترین آی کیو چقدر است؟
مشخص نیست بیشترین آی‌کیو چقدر است، یعنی حدومرزی برایش وجود ندارد. مشخص نیست که چه کسی در این دنیا بیشترین ضریب هوشی را دارد. تغییراتی که در آزمون‌های آی‌کیو در طی سال‌ها رخ داده است، مانع از آن می‌شود که بتوان نتایج را در سال‌های مختلف با هم مقایسه کرد.
ترنس تائو (Terence Tao) ریاضی‌دانی است که می‌گویند ضریب هوشی او ۲۲۰ یا ۲۳۰ است. او در ۷سالگی به مدرسه رفته و در ۱۶سالگی مقطع کارشناسی و در ۲۱سالگی دکتری را تمام کرده است.
در سال ۲۰۱۷، نشریه ایندیا تایمز (India Times) خبر از وجود دختری ۱۱ساله با آی‌کیوی ۱۶۲ داد. ضریب هوشی انیشتین و استیون هاوکینگ فقید هم ۱۶۰ بوده است.
آی کیو چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟
تست آی کیو برای سنجش هوش متبلور و هوش سیال طراحی شده است. هوش متبلور شامل توانایی‌ها و مهارت‌هایی است که در طول زندگی کسب می‌شوند. هوش سیال هم شامل توانایی ذهن در استدلال، حل مسائل و درک مفاهیم و اطلاعات انتزاعی است.
نوع سیال هوش ربطی به یادگیری ندارد و در بزرگ‌سالی کاهش پیدا می‌کند. هوش متبلور مستقیم وابسته به تجربه‌ها و یادگیری است و در بزرگ‌سالی هم افزایش پیدا می‌کند.
روان‌شناسان خبره می‌توانند آزمون‌های تعیین آی‌کیو را برگزار و تحلیل کنند. تست آی کیو فقط یک شکل و روش ندارد و موارد زیر در قالب آزمون‌های مختلفی سنجیده می‌شوند:
- حافظه؛
- مهارت‌های ریاضی؛
- توانایی استدلال؛
- سرعت پردازش مغز؛
- توانایی‌های زبانی مانند دایره واژگان؛
- توانایی فرد در پردازش دیداری‌فضایی (Visuospatial).
بعضی از آزمون‌های سنجش ضریب هوشی عبارت‌اند از:
- وکسلر (Wechsler) مخصوص ارزیابی هوش بزرگ‌سالان؛
- آزمون وکسلر برای کودکان؛
- استنفورد-بینه؛
- باتری ارزیابی کودکان کافمن؛
- سیستم ارزیابی شناختی؛
- آزمون‌های مهارت‌های شناختی وودکاک-جانسون (Woodcock-Johnson).
چند عامل جنجال‌برانگیز اثرگذار بر آی‌کیو
آزمون‌های مختلفی برای سنجش ضریب هوشی وجود دارند. این آزمون‌ها در طول زمان تغییراتی کرده‌اند و باز هم تغییر خواهند کرد. بنابراین شاید نتوانیم ضریب هوشی را معیاری کاملا قابل‌اتکا در نظر بگیریم. در ادامه، چند عاملی را بررسی می‌کنیم که جنجال‌برانگیز شده‌اند.
۱. نژاد
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که نژاد می‌تواند روی آی‌کیوی افراد اثر بگذارد. با این حال، تحقیقات اثبات نکرده‌اند که تفاوت‌های نژادها بیشتر به‌خاطر اقلیم و محیط است یا ژنتیک. ارتباطِ تعریف‌نشدنی محیط و ژنتیک کار را برای تفسیر دشوار می‌کند.
۲. ملیت
میانگین ضریب هوشی ملیت‌های مختلف هم شبیه هم نیست. تحقیقات نشان می‌دهند که میزان سواد، عوامل اقتصادی‌اجتماعی، تحصیلات و امید به زندگی بر آی‌کیوی افراد اثرگذارند. بر اساس آمار و پژوهش‌ها، هنگ‌کنگی‌ها بیشترین ضریب هوشی را در دنیا دارند. میانگین این ضریب برای آنها ۱۰۸ است. کمترین میانگین آی‌کیو هم متعلق به مردمان سرزمین گینه استوایی و در حدود ۵۹ است.
۳. جنسیت
تفاوت‌هایی میان زنان و مردان وجود دارد، اما پژوهش‌ها نشان داده‌اند که متوسط ضریب هوشی این دو جنس تقریبا یکسان هستند. زنان در مهارت‌های کلامی از مردان بهتر هستند. مردان هم در فعالیت‌های عملی کمی قوی‌ترند. البته نباید فراموش کرد که تفاوت‌های جنسیتی تحت‌تأثیر فرهنگ، تحصیلات، محیط و تجربه‌های افراد هم هست.
واقعیت این است که نمی‌توانیم به آزمون‌های ضریب هوشی چندان اتکا کنیم. برای سنجش هوش آدم‌ها باید عوامل مختلف و پیچیده‌ای را در نظر بگیریم. آزمون‌های آی‌کیو از پس چنین کار دشواری به‌خوبی برنمی‌آیند. البته نمی‌توانیم ارزش‌شان را هم کاملا نادیده بگیریم، اما نباید تمام و کمال به آنها استناد کنیم.
مسیر زندگی ما آنچنان پیچیده است که با سنجش هوش با آزمون‌های آی‌کیو نمی‌توانیم پیش‌بینی خاصی درباره آینده داشته باشیم. بسیاری از افراد ضریب هوشی بالایی دارند اما در زندگی دستاوردهای چشمگیری نداشته‌اند. برعکس این حالت هم وجود دارد.
امکان افزایش آی کیو وجود دارد؟
مغز عضوی پیچیده است. دانشمندان هنوز دقیق نمی‌دانند که هوش، یادگیری و دانش چه ارتباطی با هم دارند. امکان دارد فردی با ضریب هوشی بالا، تحصیلات و معلومات عمومی اندکی داشته باشد. بعضی‌ها هم تمام مدارج تحصیلی را پشت‌سر گذاشته‌اند، اما هوش آن‌چنانی ندارند.
پژوهشی در سال ۲۰۱۱ انجام شد که نشان داد ظرفیت هوش افراد می‌تواند در سال‌های نوجوانی کاهش یا افزایش پیدا کند. توانایی‌هایی مانند تمرکز یا حافظه بهبودپذیرند و بهبودشان روی ضریب هوشی هم اثرات مثبت می‌گذارد.
با یادگیری مداوم، امکان بهبود این توانایی‌ها نیز وجود خواهد داشت:
- درک مفاهیم تازه؛
- تخیل؛
- تحقیق‌کردن.
مطالعه کتاب‌های تخیلی و غیرتخیلی، حل معما، شرکت در جلسات بحث گروهی و یادگیری موسیقی از راه‌های افزایش آی‌کیو هستند.
سخن پایانی
کسانی که ضریب هوشی بالاتری دارند در موقعیت‌های پیچیده زندگی تصمیمات بهتری می‌گیرند. ظرفیت بالای مغز می‌تواند عاملی برای کسب موفقیت‌های متعدد در زندگی شخصی و حرفه‌ای باشد. اگر هم ضریب هوشی کسی بالا نیست، نباید فکر کند که نمی‌تواند به موفقیت دست یابد. آی‌کیوی نه‌چندان بالا نباید دلیلی برای حرکت‌نکردن به‌سمت خواسته‌ها باشد. همیشه فرصت یادگیری برای همه آدم‌ها وجود دارد.
ارتباط خاصی میان دستاوردها و ضریب هوشی وجود ندارد. نمی‌توانیم هیچ‌چیز را درباره سرنوشت و زندگی پیش‌بینی کنیم. پس فارغ از معیارهایی مانند آی‌کیو، باید مدام در حال یادگیری و تلاش برای کسب تجربه‌های تازه باشیم.
شما بگویید
قبول دارید برخی از افراد با هوش نه‌چندان بالا توانسته‌اند به اهداف بسیار جذابی در زندگی برسند؟ نمونه‌های این‌چنینی را دیده‌اید؟ نظرتان درباره تست آی کیو چیست؟ حالا که می‌دانید آی کیو نرمال چند است و چگونه تعیین می‌شود، میلی به شرکت در این آزمون دارید؟
